«Aitzoli dagokio berpizkunde garaiko buruzagi papera»


2021eko uztailaren 19an
Aitzoli buruzko elkarrizketa Lourdes Otaegiri
«Aitzoli dagokio berpizkunde garaiko buruzagi papera»
Jaio zela mendeurrena betetzen den Aitzolen gainean mintzatu zaigu Lourdes Otaegi
Jose Ariztimuño «Aitzol» jaio zela ehun urte beteko dira martxoan, eta kari honetara hainbat ekitaldi antolatuko dira jaioterrian, Tolosan. Bere pentsamendua eta ekinbidea aztertzera jo dugu, duela 13 urte Aitzolen kultur proiektuaz tesia egin zuen Lourdes Otaegiren eskutik. Ramon Labaienek iritzia luzatu digu bestalde, figura historikoaz.
Zertan zetzan Aitzolen eta bere belaunaldiaren kultur proiektua?
Atentzio handia ematen du garai hartako belaunaldiak daukan kontzientzia handia; bere zereginaren kontzientzia hain nabarmena duen lehenengo belaunaldia da. Beren ustez, idazleak badu misio bat: euskal arima eta hizkuntza asmatzea. Euskara oso kinka larrian ikusten dute eta irtenbide gisa kultur hizkuntza bihurtzea ezinbestekoa, eta hori da beren borroka.
Hori nola egiten duten? Garai hartan ikusten dituzten ereduei begiratuz. Gaur hizkuntz politika egiteko Kataluniari, Kanadari eta abarri begiratzen diogun moduan, garai hartakoek Provenzako kasuak miresten zituzten, hango hizkuntza erdi-galduan idatzi zuen Frederi Mistralek Nobel saria irabazi izanak hizkuntzaren zoria aldatuko zuelakoan zeuden. Era berean, Irlanda, Beljika eta Finlandiako nazionalitateen eta hizkuntzaren aldeko mugimenduak ezagutzeko ahalegin handia egin zuten, batez ere Aitzolek, eta ikasitakoak hemen aplikatzen saiatu ziren, ikastolak bultzatzen, egunkaria sortzen, idazleak bizkortzen, euskarako kulturgintza indartzen...
Zein izan zen Aitzolen papera?
Aktibismo izugarria izan zuen. Aitzoli dagokio batez ere buruzagi papera. Gerra ondoren geratu den irudiaren arabera, bera izan zen Euskaltzaleak taldearen sustatzaile eta promotore indartsua, dirua bilatu, editorialak sortu, euskal kulturaren ekintzak eta argitalpenak ateratzeko diputazioa konbentzitu, «El Dia» egunkaria Euskaltzaleak taldearen adierazbide bihurtu, jendearen gogoak berotu, idazle eta bertsolariak sariketa eta festetan elkartu...
Zer emaitza eman zuen kultur proiektuak?
Balantze oso positiboa da. Literaturari begiratzen bazaio, garai hartan publikaturiko zenbait lan kategoria handikoak dira, eta hori guztia Euskaltzaleak elkarteak antolatzen zituen festa literarioen inguruan idazle talde bat elkartu zelako gertatu zen, horien obrak ezagutzera eman, argitaletxeak sortu eta prentsan oihartzuna ematen zitzaielako, obra horien inguruko irakurlegoa eta kritika literarioa sortu zelako, propaganda egiten zutelako... Hutsegite bakarra irakurlegoaren aldetik izan zen, beharbada.
Zentzu honetan, eta Aitzol eta Lizardik eztabaida luzeak izan zituzten elkarren artean, ezta?
Lizardiren poesigintzaren lerro kultura dela eta, bai; Aitzolek lerro herrikoiagoa nagusitzea nahi zuen, horrela irakurlego zabalagoa bilduko zuela pentsatzen baitzuen. Lizardik, aldiz, denetarik behar zela uste zuen, bere askatasun poetikoa aldarrikatzen zuen, irakurle gutxi izango bazituen ere. Aitzol aldiz, Lizardiren ereduak jarraitzaile gehiegi izango zituen beldur zen, idazle denak modu errazagoan idaztea nahiko zukeen berak irakurlegoari gehiago hurbiltzeko. Alde batera arrazoi zuen kategoria horretako literatura dastatzeko irakurle gutxi zegoela garai hartan; arrakasta handiak bilatzen zituen promotorearentzat literatura elitistegia zeritzon. Oraingo perspektibarekin begiratuta, berriz, guztiz bestelakoak irizten diegu emaitzei.
Aitzol eta Lizardi. Biak elkarrekin eta biak diferente.
Oso tankera ezberdinekoak ziren, nonbait: Aitzol, irizpide bat ontzat joz gero, denok bere ondotik eramatea gustatzen zitzaiona, oso ekintzailea eta langile porrokatua. Lizardi berriz, tratuan atsegina eta gozoa omen zen, jendea erakartzeko abilidade handikoa.
Euskaltzaleak erakundearen gidaritzan, batak bestearen ondotik jardun zuten. Euskaltzaleak taldearen sorreratik 1930era arte, Lizardirena izan zen gidaritza, taldea osatu eta hedatzeko orduan bera izan zen lehendakaria. 1930ean, aldiz, errepublikaren etorrerarekin aktibitate politiko ofizialetan parte hartzen hasi zen garaian Aitzolen esku utzi zuen gidaritza. Orduan ekin zion su eta gar ekintza euskaltzaleari.
Lizardiren ondoan, oso ahaztua izan da Aitzol.
Sorkuntza literarioari ematen zaiolako lehentasuna. Kritikoak, promotoreak eta mezenak oso inportanteak dira egitura literarioari eusteko, baina obra literarioa bera eta haren egilea geratzen dira eternitaterako, eta are Lizardirena bezalako obraz hitz egiten badugu.
Zertan eguneratu daiteke kultur proiektu hura?
Gaur eguneko begiez txundigarriak diruditen zenbait proiektu alde batera utzita, esate baterako, Aitzolek Provenzako kasuari begiratuz, euskaraz ere Mistralena bezalako obra batek kultur mailan izen handia hartzen bazuen, hizkuntza bera ere prestijiatu egingo zela sinesten zuen, eta Orixeri «Euskaldunak» poema egiteko eskatu zion, nahiz eta gero ezin izan zuen hura argitaratzeko modurik bilatu. Baina orduan sortu ziren, adibidez, ikastolak eta euskara eskoletan sarrarazteko kanpainak, egunkaria eta euskal unibertsitatea. Ikuspegi modernoa zuen proiektu soziolinguistikotzat jo daiteke.
Zertan berritu dira azken urte hauetan Aitzoli buruzko azterketak? Ondo ezagutzen al da bere pentsamendua eta obra?
1988an Erein argitaletxeak Aitzolen artikulu guztiak kaleratu zituenean opari eder bat egin zigun gudaurreko olerkarien belaunaldiari buruzko azterketak egiten dihardugunoi. Hala ere, kontu berri gutxi dago, argitaraturik behintzat. Gehien gehiena Lizardiren izaniko polemika literarioak aztertu izan ditu Jon Kortazarrek eta neuk ere bai. Bestalde, Euskaltzaleaki buruzko tesi proiektu bat martxan ote dagoen ere jakin dut... Baina oraindik ez dira behar bezala aztertu, esate baterako, euskal lirika herrikoiaz egin zituen azterlanak, eta egin zuen kantu-bilduma interesgarri bat ere argitaratze dago.
J.J. PETRIKORENA
42-43,44


GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazAITZOL1
PertsonaiazOTAEGI6
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
Migratzaileak delinkuentziarekin lotu eta mugen kontrola areagotzearen alde egin du Pirinio Atlantikoetako prefetak

Espainiako Estatutik Frantziakora “legez kanpoko” gero eta migratzaile gehiago igarotzen direla argudiatuta, mugetako kontrolak indartzea begi onez ikusi du Pirinio Atlantikoetako prefetak. Migratzaileek delitu txikietan “eragin hautemangarria” dutela... [+]


Kanibalismoa bizirauteko

Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte. 

Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]


Aliatuen errekorrak

Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]


Zer gertatu da DBH 2n? “Ezohiko bi jaitsiera handi” nabarmendu ditu ebaluazio diagnostikoak zientzia eta gaztelanian

Matematika, zientzia, euskara, gaztelania eta ingelesa konpetentzietan EAEko ikasleek duten maila neurtzen duen ebaluazio diagnostikoaren emaitza festan, 13-14 urteko ikasleek zientzia eta gaztelanian izan duten deskalabrua "zuhurtziaz" gogoetatzeko beharra adierazi... [+]


Eta hemen gaude berriro, erlijioa eskolan

Otsailaren 3an hasi da gure umeak eta gaztetxoak eskoletan aurre-matrikulatzeko garaia, eta urtero bezala gogoratu nahi genizueke zergatik ez zaigun ideia ona iruditzen erlijioan matrikulatzea. Iaz artikula bukatzen genuen esanez “askori idazki hau ezaguna egingo zaizue,... [+]


Donostiako emakume batek salatu du Ertzaintza bere aurka oldartu ostean ZIUan amaitu zuela, konorterik gabe

Emakumearen familiako kideek jarri dute salaketa Bilboko Kolonbiaren kontsulatuan. Otsailaren 1ean jasan zuen erasoa, Donostiako Manterola kaleko diskoteka baten atarian. Hainbat testigantzen arabera, konorterik gabe egon arren berari kolpeka jarraitu zuen ertzain batek.


La Furia. Mimoa eta indarra
“Cascante Euskal Herria bada, zergatik ez dira jotak euskal kultura?”

Ilezko prakak, gerritik oinetaraino, latexa besoetan eta soinean, eta adatsa laranja gori. Horrela aurkeztu du La Furiak bere bosgarren lan luzea: Ultra. Horrek guztiak ederki islatzen du rap abeslariaren apustua: dena eman, bere irizpideen arabera.


Pantailen erabileraren inguruko hausnarketak

Tranbia txiki Arratia Institutuko Guraso Elkartetik pantailen erabileraren inguruko hausnarketa bultzatu nahi dugu ikas komunitatean.

Azkenaldian kezka handia dago ume eta nerabeengan pantailek duten eragina dela eta. Ardura hori etxeko erabileratik eskola eta institutuetako... [+]


Hidrodukto batek zeharkatuko du Aiaraldea?

Petronorrek adierazi du asmoa duela hidrogenoa ekoizteko lantegia abiatzeko Bilboko Portuan eta erregai mota hori Tubacex, Tubos edota Vidrala enpresetara heltzeko, beharrezkoa izango dela hidroduktoa eraikitzea.


Hirigintza araudia malgutu eta etxebizitzen eraikuntza sustatzeko dekretua sinatu du Jaurlaritzak

Etxebizitza berrien promozioak ez atzeratzea da Eusko Jaurlaritzako Gobernu Kontseiluak onartu duen dekretuaren helburu nagusietako bat. Zentzu horretan, udalei "autonomia" gehiago emango diela ziurtatu du Denis Itxaso sailburuak.


2025-02-19 | Nicolas Goñi
Mozambiken kontratatu zituen militarren torturak isilpean gorde ditu Total multinazionalak

Mozambiken gas eremu zabal batean erauzketa prozesu bat martxan ezartzeko prest zen 2020an TotalEnergies enpresa frantsesa, eta gunearen segurtasuna bermatzeko Mozambikeko unitate militar bat kontratatu zuen. Baina Afrikan egitekoa zuen "inoizko inbertsio pribaturik... [+]


Izena duenak badu izena

Bai, bai, holaxe. Ez naiz harago joatera menturatzen. Pleonasmo bat dela? Tautologia bat agian? Baliteke, baina egia-oste deitzen dioten garai honetan, oinarri-oinarrizko egitateak beharrezkoak dira. Begira, bestela, “Ez da ez!” lelo indartsuari. Bagenekien hori... [+]


2025-02-19 | Castillo Suárez
Porcelana Irabia

Baneukan lagun bat Porcelana Irabian lan egin zuena itxi zuten arte, eta jatetxe edo taberna batera joaten ginen aldiro kikara eta plateraren ipurdia begiratzen zituena pieza non egina zegoen jakiteko. Gauza bera egiten dut nik gauza zaharren azoketara joaten naizenetan:... [+]


Eguneraketa berriak daude