«Tiroka ekin zien Poliziak langileei San Frantzisko elizatik irtetean»


2021eko uztailaren 27an
Gasteizen 1976ko martxoaren 3an poliziak langileei tiro egin zien
«Tiroka ekin zien Poliziak langileei San Frantzisko elizatik irtetean»
Tomas Etxabe izan zen 1976 hartan Gasteizko langileen buru ezagunena
Gasteiz, 1976ko martxoaren 3a. Poliziak tiro egin zien langileei: bost hildako, ehundik gora zauritu. Tomas Etxabe, ESK-CUIS sindikatuko bozeramailea egun, izan zen greba haren gidarietakoa.
Langile mugimenduaren buru ezagunenetakoa zu zeu zinen sasoi hartan Gasteizen. Zer testuingurutan sortu zen protesta? zerk bultzatuta?
Urtarrilaren 9an hasi zen greba Forjas Alavesas enpresan, gaur egungo Acenorren. Hantxe ari nintzen ni lanean, eta bi genituen eskari nagusienak: batetik, plataforma erreibindikatiboa, eta bestetik, langileon ordezkariak onartzea enpresak. Gogoan izatekoa da sindikatuak legeztatu gabe zeudela artean, eta lantegietan asanbleak egitea ere ez zela legezkoa.
Mugimendua, nolanahi ere, ez zen bat-batekoa izan. Hilabete batzuk lehenagotik bazebilen bilera, batzar eta joan-etorririk, eta lantegi gehienetan antzeko plataforma eratu genuen. Forjasen ondoren Mevosako (Mercedes) langileek ekin zioten grebari, eta beste sei enpresakoak segidan. Guztira 6.300 bat langile izan ginen, batera, greban, hainbat astetan.
Nolatan eutsi zenioten grebari horren denbora luzez?
Erresistentzia kutxei esker, eta jendeak oro har eman zigun laguntza medio. Elkartasun eta babes mugimendu zabala eratu zen grebalarion alde.
Laburki bada ere: zerk asaldatu zuen horrenbesteraino Gasteizko langileria?
Soldaten igoera zen eskari nagusietakoa, baxuak baiziren oso, mixeriazkoak. Lan harremanen aldaketa ere eskatzen genuen. Izan ere, langileok oso tratu txarra jasotzen genuen enpresariengandik. Erregimenaren babesa zuten enpresariek eta edozer egiteko libre ikusten zuten beren burua. Gainera, sindikatuak legez kanpo zeuden, eta edozein modutara, ez zuten indar handirik Gasteizko enpresetan. Horretaz aparte, ordu estra piloa egin behar izaten zen.
Sindikatu nagusiek hain indar gutxi izaki -legez kanpo gainera-, zeren inguruan mamitu zen mugimendua?
Asanbleak izan ziren grebaren bultzatzaileak, baita ardatz organizatiboa ere. Egunero ibiltzen ginen elizarik eliza biltzarrak egiten, lantegiak itxi egin baitzizkiguten. Lantegi arteko asanbleen koordinadora bat ere bazen, eta horrexek zuen bizkar gainean erakuntzaren zama. `Despatxoetan' apenas izan zen bilerarik. Lehendik ere, 1976 baino lehen, izan ziren bi saiaketa greba orokorra bultzatzeko. Porrot egin zuten, errepresioagatik eta langileriaren esperientzia ezagatik.
Gasteizko langileria, orain 20 urte, migraria zen gehiengoa, bai Arabako herrietatik, Hego Euskal Herriko beste herrialdeetatik edo Espainiatik bertaratua. Klase kontzientzia handirik gabea, baina egoera jasanezina pairatzen zuena. Horrela bada, lehertu egin zen giroa.
Eta martxoaren 3a, sarraskiaren eguna, heldu zen...
Martxoaren 3an lantegi guztietan egin zuten bat grebarekin, baita Michelinen ere, aurreko egunetan ez bezala. Jendea nahikoa erreta zegoen; pentsa, zazpi asteko greba. Baina amore emateko intentziorik ez zen ageri. Goizean goizetik hasi ziren enfrentamenduak Poliziarekin, gogorrak oso, eta guztiz `serioa' bilakatu zen asuntoa. Polizia ez zen gauza jendearen haserreari eusteko, eta atzera egin behar zuen sarritan.
Arratsalderako, berriz, asanblea nagusi baterako deialdia egina zen San Frantzisko elizan. Ordubete edo bi lehenago bildu ginen asanbleen koordinakundeko kideak, egoera aztertzera. Animoso geunden, greba orokorrak erabateko segida izan zuela ikusirik. Garaipena gertu zegoela sumatzen genuen. Nahiz eta garaipena beste munduko kontua ez zen: langileen ordezkaritza eta plataforma erreibindikatiboa onartzea besterik ez.
Eta horretan ari zinetela heldu zen Polizia San Frantzisko elizara.
Ke-poteak bota zituen Poliziak eliza barrura jendea kanporarazteko, eta tiroka hartu zuten kanpoan. Bala tiroak, bai. Martxoaren 3an hildako eta zauritutakoek tiroak jaso zituzten, ez gomazko pilotakadak.
Manuel Fraga zen sasoi hartan Barne edo Gobernazio ministroa.
Fraga zen, bai, eta Carlos Arias Navarro gobernuburua. Martin Villa, berriz, sindikatu harremanetarako arduraduna. Baina Manuel Fraga Alemanian zen aste hartan, bidaia batean, eta Adolfo Suarezen esku utzi zuen bere departamenduaren ardura. Beraz, Suarez izan zen Gasteizko sarraskiaren erantzule zuzena. Alemaniatik itzultzean esan zuen Fragak esaldi famatu hura: «La calle es mía!». Erregeak, berriz, Consejo del Reino izenekoa bildu zuen, eta Burgosko kapitain jeneralak, VI. erregio militarrekoak, zera jakinarazi zion: prest zeuzkala tropak, ea Araban gerra egoera aldarrikatu behar al zuen.
Bost hildako; zaurituak ehundik gora... eta gero?
Martxoaren 8an greba orokorra egin zen Hego Euskal Herrian, eta aurreko egunetan ere izan zen hainbat protestaldi. Hilaren 8koa Errepublikaz geroztik Euskal Herrian ordura arte egindako mobilizazio zabalena izan zen. Ondoren zer? Buruzagietarik batzuk kartzelara, beste batzuk ihesi..., eta egoerari irtenbideren bat ematera behartuta geunden. Langileak lanera itzuli ziren, eta kontraesana dirudien arren, eskatzen zutenaren % 100 lortuta gainera. Horixe izan zen Gasteizko martxoaren 3ko paradoxa: sekulako errepresioa, hildakoak... baina hala eta guztiz eskatutako guztia lortu.
Handik urtebetera, 1977ko ekainean, oso boto gutxirengatik ez zenuen eskuratu diputatu kargua.
FUT edo Frente por la Unidad de los Trabajadores koalizioa osatu genuen hauteskundeetarako OICk -Ezker Komunistaren Erakundeak- eta LCR-ETA VI.ak, gero LKI izango zenak. Ni neu OICkoa nintzen. Eta oso boto gutxirengatik, ehundaka batzuk, ez nuen lortu parlamentari akta Araban. Hotz hotzean pentsatuta, ordea, zera galdetzen nion neure buruari: «Merezi al dik saltsa hauetan aritzea?». Ez nintzen batere eroso sentitzen hauteskunde kanpainan, nahikoa galdua ikusten nuen neure burua.
Zer bilakaera izan du, zuren ustez, euskal langile mugimenduak 19761996 tarte honetan?
Larriena, ene iritziz, kolaborazioaren ideologia nagusitu dela langileengan azken urteotan. Orain 20 urte pentsaezina zen, inor lantegitik botatzen zutenean adibidez, langileek ezikusiarena egitea. Gaur egun hain sakabanatua dago langileria, hain ugariak dira kontratu motak, hainbestekoa da langabezia, ezen zaila baita oso bat egitea langileek. Beren interesak parekoak dituztenean izan dute indarrik langileek. Eta ez da hori, hain zuzen, egungo egoera.
XABIER ARANBURU
18-19,20

GaiezEkonomiaSindikalginSindikatuaESK-CUIS
PertsonaiazETXABE4
EgileezARANBURU6Ekonomia

Azkenak
Udaltzainen hizkuntza eskakizunen aurkako oldarraldia Donostian, Astigarragan eta Usurbilen

Donostiako Udalak 2024ko irailean helegitea jarri zuen, urte bereko urtarrilean epaileek bi udaltzainen B2 hizkuntza eskakizuna baliogabetu zutelako. EAEko Auzitegi Nagusiak helegitea ez du tramitera ere bideratuko, “kasaziorako interes objektiborik” ez dagoelako... [+]


“Mezu faxistak” zabaltzen dituen EHUko Arabako Campuseko irakaslea salatu du Ikamak

Gasteizko EHUko Farmazia Fakultateko irakasle batek sare sozialetan “mezu faxistak” zabaltzen dituela salatu du Ikama ikasle taldeak. Joan den irailean, EHUk Leioako Campuseko irakasle bat kanporatu zuen sare sozialetan zabaltzen zituen mezuengatik.


Raimundo el Canasterori babesa adierazi diote 230 musikarik, eta musikaren bidez boterea kritikatzea zilegi dela aldarrikatu dute

Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.


'Itzal(iko) bagina'
Hemen gezurra nagusi

Itzal(iko) bagina
Taldea: Lokatz Loreak.
Aktoreak: Araitz Katarain, Janire Arrizabalaga eta Izaro Bilbao.
Zuzendaria: Iraitz Lizarraga.
Noiz: otsailaren 2an.
Non: Usurbilgo Sutegi aretoan.

-------------------------------------------------------
 
Bertsoa bertsolaritza,... [+]

Behe Bidasoako eraso faxistak eta Devenir Europeo

Eraso faxistak, xenofoboak edo homofoboak gero eta ugariagoak dira Euskal Herrian ere, eta kezka barreiatu da han-hemenka. Behe Bidasoa da eraso horiek pairatzen dituen eremuetakoa, eta hor, zehazki, eraso edota ekintza gehienak Devenir Europeo (Europaren bilakaera) izeneko... [+]


Argitaratu gabeko 36ko gerrako bideoak eskura jarri ditu Los Angelesko Unibertsitateak

Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.


2025-02-07 | Aiaraldea
Amurrioko Udal Gobernuari entregatu dizkiete Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza berrezartzearen aldeko 1.700 herritar eta eragileen atxikimenduak

Komunikabideko hainbat langile eta bazkide bertaratu ziren duela astebete Amurrioko Udaleko plenora, dirulaguntza bigarren urtez ezabatu dela salatzeko. Txerra Molinuevo alkateak ez zuen inolako erantzunik eman.


Erorien Monumentuko sinbologia faxista duten elementuak kentzeko eta interpretazio zentroa sortzeko lege proposamena aurkeztu dute

PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.


2025-02-07 | Gedar
Txantreako Eunate ikastetxeko irakasle erasotzaileak alde egitea lortu dute ikasleek

Iruñerriko IAk azaldu duenez, irakasle horrek ikasleak sexualizatu eta bortxaketak justifikatu zituen. Aurreko ostiralean eserialdi bat egin zuten eta sinadura bilketa bat izan dute martxan, irakaslea botatzeko.


2025-02-07 | Uriola.eus
Bi gizonek eraso homofobikoa salatu dute Bilbon

Lauzpabost pertsonak osatutako talde batek jo egin zituzten baita irain homofoboak egin ere.


2025-02-07 | Euskal Irratiak
Ximun Fuchs
“Euskal irainak baitezpadakoak zaizkigu, elbarritu emozionalak ez gaitezen izan”

Le Tampographe Sardon enpresak salgai ezarria du 24 laidoko zigilu-kutxa. Sarean eskuragarri da. Ximun Fuchs aktoreak du hautaketa lana egin, irainak "lan tresna" baitira beretzat.


Aktibismoan osasun mentala zaintzeko zenbait tresna

Aktibisten ezinegonak bildu, eta horiek kolektiboki lantzeko gida bat sortu dute zenbait aktibistek. Besteak beste, estresa, beldurra, frustrazioa eta nekea landu dituzte.


47 urteko gizon batek bere ama hil du Irunen

Atzo eguerdian labanaz eraso zion bere amari Irunen eta Donostiako Ospitalean hil da. Erasotzailea epailearen aurrean deklaratzeko esperoan dago.


Eguneraketa berriak daude