«Atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzean»


2021eko uztailaren 19an
Manex Pagola Baionako museoko zuzendariari elkarrizketa
«Atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzean»
Manex Pagola
Baionan elkarrizketatu dugu, harat-honat dabiltzan trepeta zaharren aldaketan murgilduta. Izan ere, zuzendariorde lana egiten duen Euskal Museoa itxita dago eraberriketa lanetan. Museoez gain, ordea, beste gaiez harilkatu dugu solasa.
Baionako Euskal Museoak itxita darrai oraindik. Noiz amaituko dira berritze lanak?
Irailean museo osoa hustu behar dugu eta Gaztelu Berrira goaz. Han lekua egokitu dute guretzat. Oraingo egoitza monumentu historiko izendatu zuten eta ondorioz ezin dute bota. Lau urtetan-edo berritze lanak amaituta egotea espero da. Orduan itzuliko gara lehengora, baina bi gunetan artikulatuko da museoa: hemen izango da garrantzitsuena, eta han geratuko dira tailerrak.
Zeintzuk izan ziren Museoa ixteko arrazoiak?
Duela hamar bat urte egindako ikusketa batean egoitzak segurtasun neurriak ez zituela betetzen ikusi zen.
Zergatik pasatu da hainbeste denbora lanei ekitea erabaki den arte?
Administrazioa behartuta zegoen Museoaren proiektua lehiaketa publiko batez bideratzeko. 300 arkitekto aurkeztu ziren eta horietatik lau aukeratu. Orain hauek proiektu berriak aurkeztu behar dituzte. Beharbada Espainian, Madrilek eragin gutxiago du probintzietan, baina hemen hainbesteko diru inbertsio egiten denean horrela gertatzen da.
Dirulaguntza ugaria beharko duzue hori guztia aurrera eramateko.
Oso inbertsio garrantzitsua izango da, 80 milioi libera gutxi gorabehera; Estatuak % 40 ematen du. Azken urteotan, kontrakoa esaten bada ere, asko eraiki da Baionan, eta hiriak ere dirua bideratu behar duenez, zailtasunak egon dira hor. Baiona, gainera, pasagune bat da, Frantzia eta Espainiako atea kontsideratua izan da aurreko mendean eta oraingoaren erdira arte geldituta egon da Baiona.
Zer berrikuntza ekarriko ditu Euskal Museo berriak?
Euskal Herri osoan ez da antzekorik izanen. Hemen euskal izatearen sintesi ederra egingo dugu: musika, historia, Erdi Aroa, hizkuntza ere tratatuko dugu... 1.400 orrialde idatzi ditugu dena biltzeko. Noski, ez dugu ezer asmatu, Barandiaran, Caro Baroja eta Goienetxe jarraituko ditugu, baina ez dugu bakarrik Euskal Herri mitikoa aipatuko, ikerketa lan garrantzitsua azalduko dugu. Ametsek ere tokia izen behar dute, baina urratzen ahal diren ametsek. Artisau mundua, jauntxo eta baserriko ikuspegiarekin batera. Azken batean Euskal Herriaren izaera zer izan den erakutsi nahi dugu.
Bestalde, teknika berriak ere sartuko ditugu, ikus-entzunezkoen eta mapen bitartez. Hemengo aditu talde baten lana izan da eta museoa martxan dagoenean harremanetan jarraituko dugu, gauzak azkar aldatzen baitira eta etengabe egon behar da berritzen.
Teknika berriak aipatzen dituzula, Euskal Museoak mikrofilmaketa lan garrantsitzua jorratu du.
Alde batetik, mikrofilmak ikerketa lanetan dabiltzanentzat oso baliagarriak dira. Museoa orain irekia dago dokumentazio zentro bezala, eta hemendik jende anitz pasatzen da egunero. Bestalde, eskuizkribu asko oso baliotsuak direla-eta zaindu egin behar dira. Honek badu alde publizitarioa ere, erakusketak kanpoan antolatzen direnean, jendeak jatorrizko dokumentuak ikusi nahi ditu.
Zuzendariorde lanean denbora asko daramazu hemen. Gustora al zaude museoak izango duen bilakaerarekin?
Oso baldintza txarretan egin dugu lana orain arte. Berrituta dagoen egunean, urte askoz espero dut, honantz jende gehiago hurbiltzen dela kontuan izanik, ziur nago urtean 100.000 bat pertsonak edo bisitatuko gaituztela.
Gainera, atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzen ditudanean. Herri batek ez badu, esate baterako, bere oihalgintza ezagutzen edo gutxienez errespetatzen, ez da herri bat, makineria bat baizik. Izugarrizko kolekzio onak biltzen dituzte, baina ez dago pentsatua Euskal Museo bat egitea Donostian, hau baita Euskal Herriko zentro geografikoa. Donostia da niretzat hiriburua, ez Gasteiz edo Bilbo. Bestalde, kultura ez da bakarrik hizkuntza eta musika, ondare historikoa ere kultura da, eta hemen ez dago kultura historikoa.
Duela bi urte Euskal Herriko museoen artean elkarlana sinatu zen. Zein da Baionakoak duen zeregin edo balioa?
ICOMen barnean izendatu zen hori, museogintza ongi definitzeko eta arauak finkatzeko. Azken bilera duela hiru hilabete egin genuen Laudion. Baionako Museoak besteek duten pisu berdina du hemen.
Gaia aldatuz, Etnologian tesia burutu duzu, euskal hirigintza tradizionalari buruz hain zuzen.
Hazparne aukeratu nuen ikerketa gune bezala, baserrira loturik dagoen lanbideez kanpo geratzen delako, beste ofizioetan dabilen jendea bizi delako bertan. Baiona handiegia zen ikertzeko. Gaia euskal kultura eta hirigintza izan da. Euskal kulturak hiri batean duen garapenaz hitz egin dut, nire ikuspuntua emanez. Gainera, etnologia giza zientzia izanik, ez da zehatza.
Aurkitu al duzu ezaugarri berezirik Hazparneko hirigintzan eta Iparraldean oro har?
Bi tradizioetan oinarritzen da Hazparneko hirigunea: bata euskal erroa eta bestea frantses erroa. Napoleon nor zen badakite Hazparnen, baina galde ezazu Zumalakarregi nor den. Euskal baserri tradizioa eta frantses kultura baserrikoa bildu dira bertan. Hogei urtetik honantza edo, irekitze bat eman da, instituzioetatik bideratua. Eta bost hamar urte hauetan badago beste kulturgune txiki bat, marjinalitatean-edo gelditu dena, gauza berriak beti bazterreratzen baitira. Hiru atal edo ikusten ditut: bata frantsestasunetik-edo ezin berezia dena, bestea jarraitzailea eta azkenik aipatutako hori. Euskal kultura hirigunean baserrian baino askoz ere azkarrago aldatzen dela ondorioztatu dut. Iparraldeaz ezin dut hitz egin, horretarako Maule eta Donibane Garazi aztertu beharko lirateke eta.
Baionako Unibertsitatea gertutik ezagutzen duzu, irakasle jardun baituzu bertan. Zer deritzozu hemengo gazteak kanpora ikastera joan behar izateari?
Laguntzaile izan naiz, baina hemen eman behar ditudan orduak kontuan harturik ez dakit zer egingo dudan aurrerantzean. Beti eskatu izan dut unibertsitate bat Euskal Herriarentzat, eta Baionak ere bat behar du. Ez du zentzurik hemendik Donostiara joan behar izatea. Eskatzen ahal da, baina Parisek du azken hitza.
Parisen egin berri den Expolangues ferian ez da Iparraldeko mahairik izan.
Euskal ordezkaririk baldin bazegoen berdin zait ez bazegoen Iparraldekorik. Euskal kultura ordezkatuta badago, nahikoa da. Zenbat eta jende gehiago lanean, gero eta zailtasun gehiago guztiontzat. Emakumearekin gertatu denaren antzera.
Zure emaztea ere asko mugitu da Iparraldeko euskal kulturan.
Euskarazko irakaslea izan da eskola pribatu batean urtetan; gainera, Enbatan ere aritu zen.
Musikaria ere bazaitugu, 1977an diska bat plazaratu zenuen. Jarraitzen al duzu musika konposatzen?
Musika asko maite dut, baina ez dut musikagintzan jarraitzen. Doinugilea naiz ni, doinu sinpleak sortzen ditut; lehendabiziko lerroa, orkestrazioak eta hori dena jakintsuen lana da. Estudioko lana, aldiz, ezin dut onartu, horregatik ez dut jarraitu musika egiten.
Liburua ere idatzi duzu zure kopla eta kantuekin.
«Biziaren altzotik» du izenburua. Hamasei urtetan biziki maite nuen kantari onak entzutea. Bi mila bertso neuzkan ikasita, plazerrez ikasten nituen. Honez gain, doinu zahar andana bat ikasi nuen. Pianoa ere jotzen ikasi nuen nire kasa, astiro. Eta handik denbora gutxira izugarrizko kantu pila nekien. Nire baitan banituen kantu zahar asko eta diskorik gabe mantendu baziren onak zirela esan nahi zuen horrek. Gal ez zitezen biltzea erabaki nuen.
Martxoan «Bi harriz, lau xori» ekitaldiak egingo dira Miarritzen eta bertan Pagola kantatuz emanaldian zure kantuak entzun ahal izango dira.
Alduden gauza bera egin zuten, bertako talde bat lan handia egiten ari da, baita bideogintzan ere. Nik uste laguntza lortu dutela Europatik, eta laguntza horiek justifikatzeko lan asko asmatzen dituztela. Erramuzpe dabil muntaia horretan. Nire kantu liburutik zenbaitzu hartzen dituzte.
Saiakera eta kantuaz aparte aritu al zara beste ildotan?
Ez naiz idazlea. Badut artikuluskaz osatutako lan bat, «Biziaren errondan», non pasarteak biltzen baititut. Literatura negozio eta komertzio bilakatu da argitaletxeen inguruan. Nire kantuak olerki gisa aurkezten ditut, kaleko gaiak biltzen ditut: jendea zirikatzea ere gustukoa dut. Duela hogei urte Giscard bisitan etorri zenean kantu batzuk eskaini nizkion, adibidez, ezin baita bakarrik politikaz aritu. Hasieran plazaz plaza aritzen ginen, baina orain medio publikoetan ezin da horrela ibili. Gainera, artista izateko ez badiozu dedikazioa osoa ematen ezin da ezer egin. Dena dela, gure kultura indartzeko prestigioa lortu behar dugu eta horretarako laguntzak behar dira.
IXIAR ROZAS
29-33

GaiezKulturaArteaAretoakMuseoakBesteak
PertsonaiazPAGOLA1
EgileezROZAS1Kultura

Azkenak
“Yoga onkologikoa xamurtasunean eta errespetuan oinarritzen da”

Prozesu onkologikoetarako tresnak lantzen ditu Paula Barrio yoga onkologikoko irakasleak: “Gorputzarekin eta lesionatutako zonaldearekin konektatzen dugu”.


2025-01-31 | Uriola.eus
Sukalde eta garbiketako grebaren lehen egunak %70etik gorako jarraipena izan zuen atzo, sindikatuen arabera

Ehundaka langile elkartu ostegunean Bilbon egin den giza katean “Lan baldintzak hobetu, hemen eta orain erabakita” lelopean.


2025-01-31 | Euskal Irratiak
Ramuntxo Labat-Aramendi
“Duintasunez arituko gira; Ahetzeko herriko etxearen egoera egonkortu nahi dugu”

Lehen itzulitik bigarrenera, auzapezgotzara jauzi egin zuen Ramuntxo Labat-Aramendi abertzalearen zerrendak. Erdiespena "xinaurri lanari esker" egin zela uste du Labat-Aramendik. Ahetzen zerrendak bozen %44,39 lortu zuen urtarrilaren 12an eginiko behin betiko bozketan... [+]


Iruñean Laba elkartearen eta Windsor tabernaren lokalak bateratuko dituzte

Modu horretan, euskara eta euskal kultura hiriaren bihotzera eraman duen proiektuari egonkortasuna eta sendotasuna emanen diote.


Langile bat hil da Arbizun, lanean ari zela kamioi batetik karga gainera erorita

52 urteko altsasuar bat hil da ostegunean Arbizun lan istripua izan ostean, Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez. Urtea hasi zenetik Euskal Herrian lan istripu batean hildako laugarren langilea da. Ezbeharra herriko erdigunean dagoen etxebizitza bat zaharberritzeko lanetan... [+]


Greba Nafarroako hezkuntza publikoan
Ikasturteko hirugarren greba deialdia ere arrakastatsua izan dela diote sindikatuek

Ikasturtea hasi denetik hirugarren greba eguna izan da ostegunekoa Nafarroako Hezkuntza Publikoan eta goizeko mobilizazioen ondoren, LAB, Steilas, ELA eta CCOO –protestaren deitzaileak– pozik agertu dira. Euri jasak eta hotzak lagundu ditu etengabe irakasleak... [+]


Jerusalem ekialdean UNRWA debekatu izanak are gehiago zailduko du Gazarako laguntza

Urtarrilaren 30 honetan abian jarri du Israelek Jerusalem ekialderako UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoaren debekua. Urtarrilaren 15ean adosturiko su-etenari segi, bahituen eta presoen hirugarren trukea dute ostegun honetan.


2025-01-30 | Julene Flamarique
Erantzukizunak eskatuko dituzte Zaldibarko tragediaren bosgarren urteurrenean

Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze gogoratzeko eta hondamendiaren erantzukizunak eskatzeko elkarretaratzea egingo dute igandean Zaldibarko Eitzaga auzoan. Luizia “enpresarien diru goseak” eragin zuela, eta Eusko Jaurlaritzak “ardura txikiena ere ez duela... [+]


Zigor gehiago espero dituzte Zarauzko EAJko zinegotzi ohiaren etxearen auzian

EAEko Auzitegi Nagusiaren epaiak ez duela "zirrikiturik utzi" dio SOS Talaimendi plataformak, eta "oraindik merezi duten legezko zehapena jaso ez duten zenbait erabaki arbitrario eta ia delituzko" geratzen direla adierazi du. Besteak beste, Zarauzko Udalak... [+]


2025-01-30 | Leire Ibar
Osasun publikoaren alde otsailaren 1ean Bilbon, Gasteizen eta Donostian kaleak betetzera deitu dute

Osasun Publikoaren Aldeko Herri Plataformak (OPA) manifestazioak deitu ditu otsailaren 1erako. Mobilizatzeko deia egin dute osasunaren pribatizazioari aurre egiteko, lehen arreta indartzeko, osasun arloko langileen baldintzak hobetzeko, prekaritateari aurre egiteko eta kudeaketa... [+]


2025-01-30 | Julene Flamarique
“Irabazi egin dugu”: Burlatako etxegabetzea gelditu du Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak

Genero-indarkeriaren biktima den emakume bat eta haren bost seme-alabak, horietatik hiru hemezortzi urte beherakoak, etxetik bota nahi izan dituzte ostegunean. Erabakia aurrera eramateko baldintzarik ez zegoela argudiatuta ez dute kaleratzea burutu, baina beste data bat... [+]


Isunak kendu dizkiete ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortutako donostiarrei

Eusko Jaurlaritzak isunak kendu dizkie ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortuak izan ziren Donostiako herritarrei. Manex Ralla eta Amaia Abendaño dira herritar horiek, isunak kendu dizkietela baieztatu diote hedabide honi.


2025-01-30 | Leire Ibar
EITBko Euskara Batzordeak salatu du euskararen eskakizuna baztertu dela zuzendaritza postuetan

EITBko Euskara Batzordeak gaitzespena adierazi du azken hilabeteetan egindako zuzendaritza postuetarako hautaketa prozesuak direla eta. Salatu dutenez, euskarazko C1 maila ez duten hiru pertsona hautatu dituzte postu garrantzitsuetarako: EITB Mediaren zuzendaritzarako, Social... [+]


Adifek dio AHTko obretan salatutako lan-esklabotza egoerak “gezurra” direla

AHT Geldituk Nafarroako Abiadura Handiko Trenaren obretan lan esklabotza egoerak daudela salatzen duen lekukotza eskandalagarria jaso ondoren, obra horiek sustatzen dituen Adif sozietateak publikoki erantzun behar izan du: "Gezurra dira".


2025-01-30 | Aiaraldea
Amurrioko Udalak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza 2025eko udal aurrekontuetan sartzeari

Ostegun honetako Udal Osoko Bilkuran eztabaidatu eta bozkatuko dira Amurrioko Udaleko 2025erako aurrekontuak eta, beste behin ere, Udal Gobernuak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen hitzarmen eta dirulaguntza berrezartzeari.


Eguneraketa berriak daude