«Atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzean»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Manex Pagola Baionako museoko zuzendariari elkarrizketa
«Atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzean»
Manex Pagola
Baionan elkarrizketatu dugu, harat-honat dabiltzan trepeta zaharren aldaketan murgilduta. Izan ere, zuzendariorde lana egiten duen Euskal Museoa itxita dago eraberriketa lanetan. Museoez gain, ordea, beste gaiez harilkatu dugu solasa.
Baionako Euskal Museoak itxita darrai oraindik. Noiz amaituko dira berritze lanak?
Irailean museo osoa hustu behar dugu eta Gaztelu Berrira goaz. Han lekua egokitu dute guretzat. Oraingo egoitza monumentu historiko izendatu zuten eta ondorioz ezin dute bota. Lau urtetan-edo berritze lanak amaituta egotea espero da. Orduan itzuliko gara lehengora, baina bi gunetan artikulatuko da museoa: hemen izango da garrantzitsuena, eta han geratuko dira tailerrak.
Zeintzuk izan ziren Museoa ixteko arrazoiak?
Duela hamar bat urte egindako ikusketa batean egoitzak segurtasun neurriak ez zituela betetzen ikusi zen.
Zergatik pasatu da hainbeste denbora lanei ekitea erabaki den arte?
Administrazioa behartuta zegoen Museoaren proiektua lehiaketa publiko batez bideratzeko. 300 arkitekto aurkeztu ziren eta horietatik lau aukeratu. Orain hauek proiektu berriak aurkeztu behar dituzte. Beharbada Espainian, Madrilek eragin gutxiago du probintzietan, baina hemen hainbesteko diru inbertsio egiten denean horrela gertatzen da.
Dirulaguntza ugaria beharko duzue hori guztia aurrera eramateko.
Oso inbertsio garrantzitsua izango da, 80 milioi libera gutxi gorabehera; Estatuak % 40 ematen du. Azken urteotan, kontrakoa esaten bada ere, asko eraiki da Baionan, eta hiriak ere dirua bideratu behar duenez, zailtasunak egon dira hor. Baiona, gainera, pasagune bat da, Frantzia eta Espainiako atea kontsideratua izan da aurreko mendean eta oraingoaren erdira arte geldituta egon da Baiona.
Zer berrikuntza ekarriko ditu Euskal Museo berriak?
Euskal Herri osoan ez da antzekorik izanen. Hemen euskal izatearen sintesi ederra egingo dugu: musika, historia, Erdi Aroa, hizkuntza ere tratatuko dugu... 1.400 orrialde idatzi ditugu dena biltzeko. Noski, ez dugu ezer asmatu, Barandiaran, Caro Baroja eta Goienetxe jarraituko ditugu, baina ez dugu bakarrik Euskal Herri mitikoa aipatuko, ikerketa lan garrantzitsua azalduko dugu. Ametsek ere tokia izen behar dute, baina urratzen ahal diren ametsek. Artisau mundua, jauntxo eta baserriko ikuspegiarekin batera. Azken batean Euskal Herriaren izaera zer izan den erakutsi nahi dugu.
Bestalde, teknika berriak ere sartuko ditugu, ikus-entzunezkoen eta mapen bitartez. Hemengo aditu talde baten lana izan da eta museoa martxan dagoenean harremanetan jarraituko dugu, gauzak azkar aldatzen baitira eta etengabe egon behar da berritzen.
Teknika berriak aipatzen dituzula, Euskal Museoak mikrofilmaketa lan garrantsitzua jorratu du.
Alde batetik, mikrofilmak ikerketa lanetan dabiltzanentzat oso baliagarriak dira. Museoa orain irekia dago dokumentazio zentro bezala, eta hemendik jende anitz pasatzen da egunero. Bestalde, eskuizkribu asko oso baliotsuak direla-eta zaindu egin behar dira. Honek badu alde publizitarioa ere, erakusketak kanpoan antolatzen direnean, jendeak jatorrizko dokumentuak ikusi nahi ditu.
Zuzendariorde lanean denbora asko daramazu hemen. Gustora al zaude museoak izango duen bilakaerarekin?
Oso baldintza txarretan egin dugu lana orain arte. Berrituta dagoen egunean, urte askoz espero dut, honantz jende gehiago hurbiltzen dela kontuan izanik, ziur nago urtean 100.000 bat pertsonak edo bisitatuko gaituztela.
Gainera, atsekabetua gelditzen naiz askotan Hegoaldeko museoak bisitatzen ditudanean. Herri batek ez badu, esate baterako, bere oihalgintza ezagutzen edo gutxienez errespetatzen, ez da herri bat, makineria bat baizik. Izugarrizko kolekzio onak biltzen dituzte, baina ez dago pentsatua Euskal Museo bat egitea Donostian, hau baita Euskal Herriko zentro geografikoa. Donostia da niretzat hiriburua, ez Gasteiz edo Bilbo. Bestalde, kultura ez da bakarrik hizkuntza eta musika, ondare historikoa ere kultura da, eta hemen ez dago kultura historikoa.
Duela bi urte Euskal Herriko museoen artean elkarlana sinatu zen. Zein da Baionakoak duen zeregin edo balioa?
ICOMen barnean izendatu zen hori, museogintza ongi definitzeko eta arauak finkatzeko. Azken bilera duela hiru hilabete egin genuen Laudion. Baionako Museoak besteek duten pisu berdina du hemen.
Gaia aldatuz, Etnologian tesia burutu duzu, euskal hirigintza tradizionalari buruz hain zuzen.
Hazparne aukeratu nuen ikerketa gune bezala, baserrira loturik dagoen lanbideez kanpo geratzen delako, beste ofizioetan dabilen jendea bizi delako bertan. Baiona handiegia zen ikertzeko. Gaia euskal kultura eta hirigintza izan da. Euskal kulturak hiri batean duen garapenaz hitz egin dut, nire ikuspuntua emanez. Gainera, etnologia giza zientzia izanik, ez da zehatza.
Aurkitu al duzu ezaugarri berezirik Hazparneko hirigintzan eta Iparraldean oro har?
Bi tradizioetan oinarritzen da Hazparneko hirigunea: bata euskal erroa eta bestea frantses erroa. Napoleon nor zen badakite Hazparnen, baina galde ezazu Zumalakarregi nor den. Euskal baserri tradizioa eta frantses kultura baserrikoa bildu dira bertan. Hogei urtetik honantza edo, irekitze bat eman da, instituzioetatik bideratua. Eta bost hamar urte hauetan badago beste kulturgune txiki bat, marjinalitatean-edo gelditu dena, gauza berriak beti bazterreratzen baitira. Hiru atal edo ikusten ditut: bata frantsestasunetik-edo ezin berezia dena, bestea jarraitzailea eta azkenik aipatutako hori. Euskal kultura hirigunean baserrian baino askoz ere azkarrago aldatzen dela ondorioztatu dut. Iparraldeaz ezin dut hitz egin, horretarako Maule eta Donibane Garazi aztertu beharko lirateke eta.
Baionako Unibertsitatea gertutik ezagutzen duzu, irakasle jardun baituzu bertan. Zer deritzozu hemengo gazteak kanpora ikastera joan behar izateari?
Laguntzaile izan naiz, baina hemen eman behar ditudan orduak kontuan harturik ez dakit zer egingo dudan aurrerantzean. Beti eskatu izan dut unibertsitate bat Euskal Herriarentzat, eta Baionak ere bat behar du. Ez du zentzurik hemendik Donostiara joan behar izatea. Eskatzen ahal da, baina Parisek du azken hitza.
Parisen egin berri den Expolangues ferian ez da Iparraldeko mahairik izan.
Euskal ordezkaririk baldin bazegoen berdin zait ez bazegoen Iparraldekorik. Euskal kultura ordezkatuta badago, nahikoa da. Zenbat eta jende gehiago lanean, gero eta zailtasun gehiago guztiontzat. Emakumearekin gertatu denaren antzera.
Zure emaztea ere asko mugitu da Iparraldeko euskal kulturan.
Euskarazko irakaslea izan da eskola pribatu batean urtetan; gainera, Enbatan ere aritu zen.
Musikaria ere bazaitugu, 1977an diska bat plazaratu zenuen. Jarraitzen al duzu musika konposatzen?
Musika asko maite dut, baina ez dut musikagintzan jarraitzen. Doinugilea naiz ni, doinu sinpleak sortzen ditut; lehendabiziko lerroa, orkestrazioak eta hori dena jakintsuen lana da. Estudioko lana, aldiz, ezin dut onartu, horregatik ez dut jarraitu musika egiten.
Liburua ere idatzi duzu zure kopla eta kantuekin.
«Biziaren altzotik» du izenburua. Hamasei urtetan biziki maite nuen kantari onak entzutea. Bi mila bertso neuzkan ikasita, plazerrez ikasten nituen. Honez gain, doinu zahar andana bat ikasi nuen. Pianoa ere jotzen ikasi nuen nire kasa, astiro. Eta handik denbora gutxira izugarrizko kantu pila nekien. Nire baitan banituen kantu zahar asko eta diskorik gabe mantendu baziren onak zirela esan nahi zuen horrek. Gal ez zitezen biltzea erabaki nuen.
Martxoan «Bi harriz, lau xori» ekitaldiak egingo dira Miarritzen eta bertan Pagola kantatuz emanaldian zure kantuak entzun ahal izango dira.
Alduden gauza bera egin zuten, bertako talde bat lan handia egiten ari da, baita bideogintzan ere. Nik uste laguntza lortu dutela Europatik, eta laguntza horiek justifikatzeko lan asko asmatzen dituztela. Erramuzpe dabil muntaia horretan. Nire kantu liburutik zenbaitzu hartzen dituzte.
Saiakera eta kantuaz aparte aritu al zara beste ildotan?
Ez naiz idazlea. Badut artikuluskaz osatutako lan bat, «Biziaren errondan», non pasarteak biltzen baititut. Literatura negozio eta komertzio bilakatu da argitaletxeen inguruan. Nire kantuak olerki gisa aurkezten ditut, kaleko gaiak biltzen ditut: jendea zirikatzea ere gustukoa dut. Duela hogei urte Giscard bisitan etorri zenean kantu batzuk eskaini nizkion, adibidez, ezin baita bakarrik politikaz aritu. Hasieran plazaz plaza aritzen ginen, baina orain medio publikoetan ezin da horrela ibili. Gainera, artista izateko ez badiozu dedikazioa osoa ematen ezin da ezer egin. Dena dela, gure kultura indartzeko prestigioa lortu behar dugu eta horretarako laguntzak behar dira.
IXIAR ROZAS
29-33

GaiezKulturaArteaAretoakMuseoakBesteak
PertsonaiazPAGOLA1
EgileezROZAS1Kultura

Azkenak
Bost greba egun berri iragarri dituzte Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hezkuntza publikoan

LABek, STEILASek, ELAk eta CCOOek greba egutegi bateratua aurkeztu dute Bilbon: martxoaren 25, 26 eta 27, eta apirilaren 1 eta 2. Egungo hitzarmenak aldarrikatutako edukietatik urrun kokatzen direla adierazi dute, "bai sukaldearen eta garbiketaren kolektiboan zein... [+]


2025-03-11 | Hala Bedi
Izanen gazte aldizkaria jaio da

Euskal Herriko literatura gaztearen eta idazle hauen topagune bilakatu nahi den proiektu berriaren inguruan hitz egingo dugu gaur.


2025-03-11 | Euskal Irratiak
Daniela Albizu euskaltzale eta abertzaleari plaza bat eskaini diote Urruñan

Larunbatean, martxoaren 8an, Urruñako herriak Daniela Albizu izena ezarri dio herriko etxearen aitzineko plazari, emazte abertzale honen memoria omentzeko.


Gurutzetako Ospitaleko Larrialdiak “kolapsoaren ertzean” daudela salatu du ESK sindikatuak

Barakaldoko ospitaleko larrialdi zerbitzuan sufritzen ari diren "saturazioa larria" dela ohartarazi du sindikatuak. Pazienteak korridoreetan artatu dituztela eta krisia kudeatzeko "behar adina langile" ez dagoela salatu du. Errealitate horren aurrean... [+]


2025-03-11 | Estitxu Eizagirre
Makroeolikoez hitzaldia Andoainen eta egunpasa Aranon
Komunitatean hitz egin eta kultura sortu, haize-erroten aurrean

Komunitatea bildu, pilpilean dauden gaiez hitz egin, informazioa trukatu eta beste herrien esperientziak ezagutzea da herritar kritikoek egiten duten lehen ekintza, makroeoliko bat herrian jarriko diotela jakiten duenean. Halaxe egingo dute martxoaren 13an Andoainen: mendi... [+]


‘Statu quo’-a mantentzea espero da Groenlandiako hauteskundeetan, Trumpen presiopean

Inkesta gehienen arabera, Inuit Ataqatigiit alderdi ezkertiar independentistaren eta Siumut sozialdemokrataren arteko aliantzak jarraituko du indarrean parlamentuan. Herrialdeko lehen ministro Mute Egedek hauteskundeak aurreratzea proposatu zuen, AEBen "kanpo presioek"... [+]


2025-03-11 | Joan Mari Beloki
Euskal Herria Europa berrian

Ukrainako gudaren amaierak ondorio sakonak ekarriko ditu Europa osora. Europako elite ekonomikoek beren indar guztia jarri dute guda-zelaian eta galdu egin dute. Galtzaileek, elite globalistek, beren egitasmo kuttuna galduko dute, Europako Batasuna, eta Bruselatik europar... [+]


Pablo Gonzálezen aurkako zigor auzibidea itxi du Poloniako Justiziak

Varsoviako Barrutiko Auzitegiak argudiatu du González jada ez dagoela Polonian, eta ezin dutela jakin noiz aterako den Errusiatik. Auzitegiak ez du kazetari nabarniztarraren aurkako bestelako prodezurarik abian jarriko.


2025-03-11 | ARGIA
Euskal Herria antimilitarista dela aldarrikatuko du EH Bilduk apirilaren 20ko Aberri Egunean

Mundua "oso azkar" aldatzen ari dela azaldu du Arnaldo Otegik, militarismorantz eta autoritarismorantz doala, eta norabide horren aurkako jarrera duela koalizio subiranistak.


Duela bost urte baino %155 aldiz arma astun gehiago inportatzen ditu Europak

Ukraina da munduan arma gehien erosten dituen herrialdea; munduko erosketa guztien %8,8. Merkatuaren ia erdia kontrolatzen duena, berriz, AEB dira: Europak erosi dituen armen erdia baino gehiagok jatorri estatubatuarra dute.


Euskara bihotzean eta erdara ezpainean

Azterketak amaitzearekin batera ohikoak bihurtu dira ikasleriaren artean, urteko garai honetan merkeak diren hegaldiak hartu eta adiskideekin bidaiatzea. Horrela egin dut neuk ere eta Londresera joateko aukera izan dut. Ildo beretik, bertan “euskaldun” pilarekin egin... [+]


2025-03-11 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Ukrainako “eskarmentua” Asia Ekialderaino heltzen ari da

Maiatzaren 12an Filipinetan egingo diren Bongbong Marcosen agintaldiaren erdiko hauteskundeek eman dezakete argibideren bat herritar xeheen artean kezka noraino errotu den begiztatzeko.


Eskolako guraso taldean nola informatu euskara hutsean, erdaldunak haserretu gabe

"No entiendo, en castellano por favor" eta gisakoak ohikoak dira eskolako guraso Whatsapp taldeetan, baina Irungo Txingudi ikastola publikoan euskara hutsean aritzeko modu erraz eta eraginkorra dute, behar duenarentzat itzulpen sistema berehalakoa ahalbidetuta.


2025-03-11 | ARGIA
Petrolio-ontzi bat erregaia isurtzen ari da Ingalaterrako kostaldearen aurrean eta egoera “oso-oso kezkagarritzat” jo du Down Streetek

Petrolio-ontzi batek eta zamaontzi batek elkar jo dute astelehen goizean Ipar Itsasoan, Ingalaterrako ipar-ekialdean. Talkak Jet-A1 erregaia zuen petrolio-ontziaren tanke bat apurtu du eta kezka da nagusi, izan ditzakeen ondorio ekologikoengatik.


Eguneraketa berriak daude