«Telebista bi ahoko labana da, lana ematen dizu, baina erre ere bai»


2021eko uztailaren 27an
Elena Irureta aktoreari elkarrizketa
«Telebista bi ahoko labana da, lana ematen dizu, baina erre ere bai»
ELENA IRURETA
Madrilen eta Torremolinosen grabaketa lanak egiten jardun ondoren, «Hola, estás sola?» filmean ikus dezakegu egunotan aktore zumaiarra. Euskal Telebistan saio anitzetan antzeztu eta zuzendu ditu lanak, eta antzerkian ibilbide luzea egin du Antzertiko ikastaroak amaitu zituzten lehenengo ikasle taldekoa izandakoak. Telebista, antzerkia eta zinema izan ditugu, beraz, hizpide, umore onez bustitako elkarrizketan.
«Hola, estás sola?» filmearekin pantailaratuta ikusi zaitugu egunotan. Ohikoan inguratzen zaituzten euskal aktoreen ondoan ez zara izan. Egiguzu esperientzia berri horren gaineko kamera mugimendu azkarra.
Telmo Esnal zarauztarra produkzio lanetan zebilen filmean; berarekin lan egin izan dugu «Hau da hau», «Bi eta bat»... bezalakoetan. Iciar Bollain nire adineko norbaiten bila zebilen buru-belarri eta ez zuen aurkitzen. Hamar egun falta ziren eta Telmo nitaz gogoratu zen. Ni orduan «Ajuria Enea» grabatzen ari nintzen. Telmok deitu zidan egunean libre nintzen eta, presazko gauza zenez, froga bat egitera joan nintzen. Asko eskertu nion nitaz gogoratzea. Oso urduri jarri nintzen, ez bainekien zertaz zen ere.
Eszena bat egin eta momentuan esan zidan lana nirea zela. Handik bi egunera hasteko esan zidan, baina ezin nuen, abuztura arte ez zitzaidan bukatzen-eta Igeldorekin kontratua. Dena den, lana moldatu zidaten eta bi eguneko lana egun bakar batera pasatu. Eta orduan gauean hamaiketako trena hartu, han lana egin eta ondoren gauean atzera itzuli... Horrela moldatu nintzen.
Zenbat denboran aritu zinen horrela?
Saioko egunak hamar edo hamabi egin nituen. Baina banan-banan, saltoka ibiliz. Erdia Madrilen grabatu zuten, eta beste erdia Torremolinosen. Hala-nola egin nuen filmea, baina ez nekien zer egin nuen ere, ez zidan denborarik eman.
Estreinura ere, Valladoliden, prentsakoekin joan nintzen. Izkina batetik begira egon nintzen, ez zen inor konturatu. Txaloak entzun nituenean, pentsatu nuen: «Listo! Salbu gara!» Eta promozio lana ondorengoa izan da.
Beste aktoreekin izandako esperientzia nolakoa izan da?
Alex asko ezagutzen nuen; Silke eta Candela oso atseginak dira, gazte jende oso majoak. Oso irekiak. Iciar ere oso neska atsegina da. Oso ondo molkatu gara elkarrekin lanean. Beraiek nirekin oso ondo portatu dira, batez ere kontuan izanda zein baldintzatan lan egin dudan.
Ez da Madrilen egin duzun lehen lana, baina zein iritzi sumatu duzu euskal aktoreez?
Beti esaten diot jendeari ea gutaz gogoratzen diren. Muga bat egina dugula bizi gara, hemendik kanpo ez dugu inork ezer egiten eta nik uste dut hemen izugarrizko harrobia dugula. Oso aktore onak daude hemen, eta ez naiz nitaz hitz egiten ari. Ezagutzen dut jende pila bat oso ona dena. Alex Angulori orain eman diote «El día de la bestia»n paper bat, baina hogei urte daramatza profesioan eta beti izan da ona. Lehenengo filmea egin eta Goyarako izendatuta. Ramon Barea ere, ur handiko arraina, eta abar luze bat. Jende asko dago eta kanpoan ez dute ezagutzen, ez gaituzte ezagutzen.
Eta hemengo zuzendariekin?
Alderantziz gertatzen da. Filmeetarako dirulaguntza jaso dutenean, kanpoko aktoreak ekartzen dituzte. Eta gainera zein aktore ekartzen dituzte! Ez goi mailakoak, agian Madrilen lana egiten ez dutenak. Zergatia galdetzen duzu eta erantzuna: «Tienen más cartel». Oso erdi mailako kartela, ordea. Izena omen daukate, baina jendeari laguntzen ez badiote ez du `izenik' izango ezer egiteko. Horregatik eskertzen dut hainbeste Iciarrek, Madrilen hainbeste jenderekin lana egiteko aukera izanda, jende berria hautatzea, maiatzean erabat ezezagunak baikinen bai Candela bai Silke bai ni. Ea besteek ere horrelako zerbait egiten duten.
Zinemara `salto' egiten omen da. Ba al dago benetako jauzirik?
Zinema inoiz ez da niretzat lanbidea izan, eta ez dut espero horretaz bizitzea. Nire lana beti izan da nik aurrera eraman dudana, antzerkia edo telebista. Ia beti, gainera, guk idatzitako gauzak izaten dira. Egitasmoak guk prestatu... eta laguntzen badigute, aurrera! Baina erdibidean proiektu asko gelditzen dira. Aitzpea Goenagak eta biok ia egunero egiten dugu lan. Gidoiak idatzi, antzerki obrak... Ezin zara telefonoaren zain egon. Eta zinemaren kasuan, ni ez naiz egongo itxaroten, bestela ez nintzateke bizi ere egingo! Madrilen ere oso jende gutxi da zinemaz bizi daitekeena. Gutxi dira, eta beti berak.
Eta glamourra, barrutik, ba al du?
Kanpotik baino askoz ere gehiago. Nire kasuan ez, baino zure ingurukoei beste ilusio bat egiten die. Gure lanari izugarrizko garrantzia ematen zaio, eta barrutik gehiago gainera. Deitu egin behar dizutela, zain egon behar duzula, gauza batzuk ezin dituzula egin, batzuk bai, batzuk besteak baino garrantzitsuagoak direla...
Ez dut uste gure lan hau hain inportantea denik, ez zaio glamour hori eman behar, ez dauka.
Baina izar sistemak ez du gero eta gehiago funtzionatzen?
Nik ez ditut maila horiek ikusten lanbide honetan. Niri hain garrantzitsua iruditzen zait Txirri, Mirri eta Txiribitonekin nire lana ongi egitea; «Hola, estás sola?» bezainbat. Txirri, Mirri eta Txiribitonekin hamabi urteren ondoren jarraitzen dugu; eta oso gustura Aitzpea eta biok. Baina guretzat lan hori beste edozein bezain serioa da; gainera, hain urduri jartzen naiz haurrentzat zerbait antzeztera atera behar dudanean! Agian filmaketa batean baino gehiago, ezin baita errepikatu.
Ez al da urduritasuna galtzen urteen poderioz?
Nire kasuan, gero eta gehiago irabazi. Duela urtebete Aitzpeak, Anek eta hirurok egin genuen «Potti, Kiki eta Kiriki» muntaia haur oso txikientzat, eta lehenengo saioa izugarria izan zen niretzat... Lorik egin gabe bezperan! Zein urduri atera ginen hirurak! Erantzukizuna lan guztietan bizitzen dut nik beti.
Lan komikoen bitartez ezagutu zaitugu batez ere. Baina zu ez zara komikoa bakarrik.
Errazagoa da, telebistan esaterako, komedia batekin lan egitea. Audientziak beti umorezko saioen aurrean erantzuten omen du eta enkarguak irizpide batekin egiten dizkigute. Azken batean, gu beste tresna bat besterik ez gara.
Egia esan, nik asko atsegin dut komedia, baina gustatuko litzaidake beste zerbait egitea. «Hola, estás sola?» filmean, esaterako, asko eskertu dut nire papera nahiko serioa izatea, kontuan izanda filmea bera nahiko ironikoa dela.
«La ardilla roja»rekin zera gertatu zen behin: Marokora joan ginen filmea aurkeztera, eta ikusten ari ginela pantailan ni azaldu nintzen unean jendea barrez hasi zen. Izugarrizko nahigabea hartu nuen, han ezezaguna bainaiz... Pentsatu nuen Euskal Herriko Florinda Chico bihurtu nintzela! «Hemen amaitu da nire karrera», bururatu zitzaidan.
Umore klabe horri helduz, «Ama begira zazu»rekin zuek hasi zenuten geroago nagusitu egin den eredu bat.
Herri txiki-txikiei zuzendutako antzerki mota egin nahi genuen. Gero jendeak arrakasta ikusita, umore herrikoiaren bidetik jo zuen bidea hasita zegoelako eta horrela saldu eta lan egin zitekeelako. Ordura arte aurrekontu handiko gauzak egiten genituen, eta gero ezin genien buelta eman.
Eta antzerkiak nondik jo behar du etorkizunean?
Nik ez dut uste antzerkia krisian dagoenik. Jendeak atsegin duenean joaten da, aztertu behar dena da guk zer ematen diegun. Ez dugu asmatzen askotan eta gero kexu gara jendea joaten ez delako. Guregandik hasi beharko genuke, ematen ari garena jendearen gustokoa ote den aztertzen.
Orain antzerki taldeek halabeharrez azpiegitura urriagoz lan egin behar dute, baina ez dakigu nondik nora joango den antzerkia. Zerbait asmatu behar dugu.
Administrazioa ia bezero bakar izateak zer dakarkio hemengo antzerkigintzari?
Ez nuke nahi horrela izatea, administrazioak erabakitzea zure lanak zein izan behar duen. Hain garestia da dena, ezen udaletako aurrekontuen bitartez, adibidez, erabakitzen duten zer egingo den. Onena litzateke bakoitzak bere kasa egitea administrazioa kontuan izan gabe, eta horrekin bizi ahal izatea. Nik ahaleginak egingo ditut. Guri ukatu izan dizkigute dirulaguntzak komertzialegiak omen garela esanda. Baina komertzialak ez direnak ere ez badute inor eramaten?
Joxerra Gartziak kultur politikaren eza aipatzen zuen ARGIAn. Antzerki politikarik ba al dago?
Ez, ezta pentsatu ere! Ez dakite nola banatu diru hori. Urtero irizpideak aldatzen dituzte. Horrela ezin da ezertxo ere egin. Gainera, laguntzak oso gutxi dira. Antzokirik ere ez dago eta! Frontoi batean antzerki bat ikusten jendeak oso gaizki pasatzen du, horrela ezin daiteke. Hala ere, ni optimista naiz. Gauza asko daukagu oraindik egiteko.
Beste produktorekin jardunda ere, euskaraz aritzen zaretenak ETBn duzue lan iturri bakarra telebistan. Zer eragin du horrek euskal aktoreengan?
Telebista bi ahoko labana da. Lana ematen dizu, baina erre ere bai. Telesail bat egiten baduzu, hamalau alditan ipintzen dute, «Bi eta bat» hamalau alditan ipini baitute. Behin eta berriz, hamalau arte! Jende guztia nazkatzen duzu! Ez dut uste hori gure prezioa merkatzeko egingo dutenik, bakoitzak bere prezioa jartzen du. Nire kasuan, jarri izan dituzte ni azaltzen naizen hiru programa ezberdin egun berean. Hori egin duenak ezin du horrelako ezinikusia izan nire kontra! Ez nuke hori pentsatu nahi, bestela ez nuke inorekin hitz egingo. Gutxienez hori zaintzea eskatzen diet, baina. Ez gaituzte kontuan hartzen. Izugarrizko amorrua ematen dit. Ohardun izan behar dugu gainerabili egingo gaituztela.
Zer da Aitzpea Goenaga zuretzat?
Lagun minena. Oso ondo lan egiten dugu elkarrekin. Bakoitzak bere ikuspuntua eta lan egiteko era du. Beste batekin egin behar baduzu gauza bat, oso zaila egiten zaizu. Aitzpearekin, aldiz, hain erraza da lan egitea!
Gainera, Aitzpea oso eskuzabala da eta prest dago beti edozer gauza egiteko. Aktore bezala niretzat onenetakoa da. Berarekin asko errazten zait lana.
Lantaldeak zer garrantzi du aktoreen lanean?
Oso handia. Batzuek lan handiagoa ematen baitute. Aktorearen lana eman eta jaso, eman eta jaso da beti. Ez baldin baduzu ezer jasotzen, lana egiteko oso astuna da. Lankide ona zein den hor ikusten da, dena ematen denean. Inguruan horrelako aktore on asko badituzu, gutxi eginda ere zure lana ondo gelditzen da. Aktore batzuei pasarte txiki bat idatzita emanda ere, beraiek asmatzen dute gero! Horrela egina dago dena.
ARANTXA ERASUN
28-33

GaiezKulturainemaAktoreakIRURETA1
GaiezKomunikabidTelebistaETBAktoreak
PertsonaiazIRURETA1
EgileezERASUN2Kultura

Azkenak
2025-02-13 | Axier Lopez
Balea eta izurde sarraskiaren aurkako boikota

Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]


2025-02-13 | Gedar
Errusiako gasa Europara itzuli da, TurkStream bidetik

Ukrainako fluxua eten ostean, Errusiako gasa jasotzen jarraituko duela iragarri du Eslovakiak, eta Transnistriak uko egin dio Europaren "laguntzari".


GUET Gasteizko Unibertsitateko Emakume Taldea
“Nola da posible irakasleak EHUn jarraitzea? Urteak daramatza erasoak egiten, eta jakina zen”

Gasteizko Campuseko Filologia Hispanikoko irakasle baten aurkako salaketen berri izan bezain azkar, asanblada irekia egin zuen GUET Gasteizko Unibertsitateko Emakume Taldeak. Aste bakarrean “hamarnaka” salaketa eta testigantza berri jaso dituzte. Irakaslearen... [+]


Aski Da mugimendua Irungo Udalarekin bildu da: hizkuntza politika berri baten lehen urratsak?

Gabonetako argiak pizteko ekitaldia espainolez egin izanak, Irungo euskaldunak haserretzeaz harago, Aski Da! mugimendua abiatu zuen: herriko 40 elkarteren indarrak batuta, Irungo udal gobernuarekin bildu dira orain, alkatea eta Euskara zinegotzia tarteko, herriko eragileak... [+]


1936an kontzentrazio esparru izandako Pequeña Velocidad pabiloia mantendu egingo dute Irunen

Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]


Irakasle baten jazarpena eta ukituak
EHUk baieztatu du hainbat salaketa formal jaso dituela eta genero indarkeriaren aurkako protokoloa aktibatua duela

EHUko Errektoretza Taldeak ARGIAra igorritako oharrean zehaztu duenez, Filologia Hispanikoko irakaslearen aurkako salaketen "berri izan zuen unetik abian da protokoloak zehazten duen prozedura". Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo... [+]


Tabakoaren kea irensten duten haurrek erretzaile aktiboen antzeko arrastoak dituzte DNAn

Erretzailea ez izan arren tabakoaren kea jarraikortasunez irensteak ekar ditzaken osasun arazoak ikertu ditu Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak, eta frogatu du arrasto arriskutsuak uzten dituela haurren DNAn.


2025-02-12 | Hala Bedi
Maren Lazpiur (Ikasle Abertzaleak): “Gizartean gertatzen ari den gorakada erreakzionario horretan, unibertsitatea ez da salbu gelditzen”

Kurtso hasieran, 2024ko irailean EHUko Bizkaiko campusean lan-zuzenbidea irakasten zuen irakasle faxista baten berri eman zuten ikasleek. Beste irakasle bat salatu berri dute, oraingoan EHUko Arabako campusean Farmazia Fakultatean, sare sozialetan mezu eta ideia erreakzionarioak... [+]


Netanyahuk gerrarekin mehatxu egin du larunbatean preso trukea egiten ez bada

"Hamasek gure bahituak larunbat eguerdia baino lehen itzultzen ez baditu, su-etena amaitu egingo da eta armadak gogor borrokatuko du Hamas garaitu arte", adierazi du Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk, talde palestinarrak preso trukea behin-behinean... [+]


2025-02-12 | Euskal Irratiak
Marieniako lurren aldeko militanteen epaiketa, irailaren 9ra gibelatua

Irailaren 9ra gibelatu dute Kanboko kontseiluan gertatu kalapiten harira, hiru auzipetuen epaiketa. 2024eko apirilean Kanboko kontseilu denboran Marienia ez hunki kolektiboko kideek burutu zuten ekintzan, Christian Devèze auzapeza erori zen bultzada batean. Hautetsien... [+]


Adimen artifizialean 200.000 milioi euro inbertitzeko konpromisoa hartu du Europak

Otsailaren 10 eta 11n ehun bat estatuburu elkartu dira Parisen, Adimen Artifizialaren sektoreko ordezkariekin batera, AAri buruzko laugarren gailurraren kari. Abiadura handian garatzen ari den teknologia horri buruzko kezkak eta galderak entzun badira ere, ez zen horientzako... [+]


Yamili Chan Dzul. Emakume, indigena, prekarizatu
“Gure mugimenduak ahultzeko estrategiaren parte da emakumeak hiltzea”

Oinarrizko maia komunitateko U Yich Lu’um [Lurraren fruitu] organizazioko kide da, eta hizkuntza biziberritzea helburu duen Yúnyum erakundekoa. Bestalde, antropologoa da, hezkuntza prozesuen bideratzaile, eta emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta militante... [+]


Teknologia
Bilakaera kontzientea

Zer jakin behar dut? Norekin erlazionatu behar dut? Non bizi behar dut? Ardura horiekin gabiltza gizakiok gure gizarteen baitan bizitza on baten ideia bizitzeko bidean. Ondo erantzuten ez badakigu, bazterretan geratuko garen beldurrez.

Joan den astean, kanpoan geratzearen... [+]


Eguneraketa berriak daude