«Kurdistangoa da orain konpondu beharreko auzia»


2021eko uztailaren 19an
Kurdistango auzia, Kendal Nezanen ikuspegitik
«Kurdistangoa da orain konpondu beharreko auzia»
Kendal Nezan, Parisko Institutu Kurduaren presidentea
Kendal Nezan derrigor aipatu beharreko pertsonaia dugu Frantzian Kurdistango auziaz hitz egiten den bakoitzean; Parisko Institutu Kurduaren presidentea da. Elkarrizketa egiten ari gintzaizkiola jakin dugu Leyla Zana idazle kurduak, Ankarako kartzelan preso gaur egun, jaso duela Europako Parlamentuaren Sakharov saria.
Institutu Kurdua kultura erakundea al da bereziki?
Kurdu herriaren inguruan dagoen dokumentazio guztia biltzen ahalegintzen gara 1983ko otsailaz geroztik. Historia, hizkuntza, lurraldetasuna, arazo politikoa... Aldi berean, argitalpen eta hedapen zentrua ere bada, atzerrian diren kurduei eta nazioarteko iritzi publikoari zuzendua. Azkenik, informazio eta dokumentazio erakundea da, Kurdistango herrialde guztietan dabilen egoerari buruzkoa.
Zehazki adierazita, zertan gauzatzen da zeregin hau guztia?
Badugu hemengo gure lokaletan dokumentazio zentru eta liburutegirik, Mendebalde osoko aberatsenak gainera, jendeari, ikertzaileei, ikasleei eta gure herriaz arretarik duen edonori zabalduak. Hizkuntza eta historia alorreko hainbat lan argitaratzen ditugu; hilero informazio buletina plazaratzen dugu sei hizkuntzatan, 85 herritan banatzen duguna; kurduerazko argitalpenak zabaltzen saiatzen gara, baita musika eta bideo-dokumentalak ere. Beste maila batean, urtero lehiaketa bidez aukeratutako hainbat ikasleri unibertsitate mailako hezkuntza eskaintzen diegu. Gure egoitza erreferentziagunea da Europan Kurdistango arazoaz edozer jakin nahi duen edonorentzat.
Kurduen oroimen kolektiboa ez galtzea, hori litzateke Instituaren helburua?
Geure ondare kulturala sakabanatu egin da urteen poderioz errepresioak, gerrak eta emigrazioak behartuta. Hori guztia biltzen saiatzea da gure eginkizuna; kurduen zerbitzura jartzeko lehenbizi, gizateria osoaren zerbitzura segidan.
Arrazoiren bat izango da Institutua Kurdistango lurretan ez egoteko.
Han, Kurdistanen, liburutegi pribaturik ere ezin liteke eduki gai hauetaz, jazarpen politiko eta miaketengatik. Ondare kulturalaren erabateko lapurreta egin digute. Eta dokumentu zein monumentu historiko orok jasan du egoera honen ondoriorik.
Hizkuntzari dagokionez, hor ere larrutik ordaindu dugu zapalkuntza linguistikoa, baina herritarrek eutsi egin diote hizkuntzaren mamiari, bai ahozko literaturari baita idatzizkoaren atal batzuei ere. Adibidez, hiru bider debekatu izan dute kurdueraz idatzitako egunkaria, baina mantxeta aldatu orduko berragertu izan da. Desagertu egin da azkenik, errepresioa dela eta. Martxoaz geroztik, ordea, martxan da Londrestik, satelite bidez, MEDTV telebista, emigrazio kurduak sortutako katea, herriaren gehiengoaren isolamendua hausteko intentzioz.
Egoera dramatikoa zure herriarena. Itxaropentsu dirudizu hala ere.
Bai, zeren eta azken bolada honetako joera historikoak goitik behera ari dira aldatzen. Klase politikoan nabari da oro har Kurdistango auziari buruzko kontzientzia-hartzerik. Konponbide politikoak urrun ez direla adieraziko luke horrek. Badut esperantzarik epe ertainera -hiru urte esatera ez nintzateke ausartuko- soluziobiderik aurkituko dugula. Heltzen zaizkigun berri dramatikoak entzunda badirudi joera oso bestelakoa dela, baina sarritan herrien historia tragediaz tragedia idatzi ohi da.
Gaur egun, eta Palestinako auzia konponbidean dela ikusirik -nahiz eta zailtasun ugari ageri diren bidean- herri kurduarena da Ekialde Hurbileko arazo nagusia. Eta lasterrago edo beranduago ekin beharko diote nazioarteko erakundeek hori ere konponbidean jartzeari.
Bost estatutan banatuta bizi dira kurduak, 550.000 kilometro karratuko herrialdean. Estatu bakoitzean pairatzen duzuen egoera laburbilduko al zeniguke?
Iranen zaila da oso egoera, gogorra baita errepresioa. Khomeini ayatolak 1979an kurduen aurkako erabateko gerra aldarrikatu zuen. Iraken, Golkoko Gerraz geroztik, aire-armada aliatuaren babespean dago oraindik ere Kurdistan. Lau milioi kurdu bizi dira ingurune horretan eta euren esku dute administrazioa: lau telebista kate dituzte, irakaskuntza kurdueraz, produkzio literarioa... Arazo eta gorabehera ugari dauzkaten arren, egoerarik onena han bizi dute.
Turkian bestelakoa da egoera, gerra dela eta. Herri osoak suntsituta, herritar asko erbestean... Istanbulen bakarrik lau milioi kurdu bizi dira, gerrari ihesi joanak. `Iritzi' delituengatik 178 lagun dira preso, eta beste bost mila ekintza biolentoak burutzeagatik. Errepresioa erabatekoa eta era guztietakoa da. Sobiet Batasuna zenekoan, azkenik, oso sakabanatua dago biztanleria. Aldaketa politikoen eraginez gehienek Armenia eta Kazakhstan aldera jo dute.
PKK erakunde gerrilaria, bitartean, borrokan ari da. Lehenago zenion konponbide negoziaturako bidea ote hori?
Turkiako mugimendu kurduak federalismoa aldarrikatzen du egun, dela interes politikoengatik dela errealismoagatik. Ankararen administraziopean dauden herrien nortasunekiko errespetua eskatzen du. Turkiarren sektore erradikalenak, berriz, urtetako gerraren ostean, ari dira jabetzen ez dagoela konponbide militarrik, gerrak aurrera segitzekotan itzulera gabeko gunea jo lezakeela. Ankarako politikariek dute, honenbestez, azken hitza. Errepresioa alde batera utzi eta eskubide batzuk onartuz gero, balegoke agian, independentziarena ezezik, bestelako soluziobiderik.
Estrategia aldaketa da hori, PKK-k orain artean uko egin baitio negoziazioari. Egun, aldiz, estatu federala aldarrikatzen ari da.
Nire ustez bi aldeak, turkiarra eta kurdua, bihurtu dira errealistagoak eta ohartuak dira sekulako helburu ideologikoak bultzatuz zaila izango dela gure herriaren sofrikarioa amaitaraztea. Urte luzetako gerrak eragin du ikuspegi aldaketa.
JULEN ARRIOLA
18-19

GaiezPolitikaNazioarteaGerra/IraulKurdistan
PertsonaiazNEZAN1
EgileezARRIOLA2Politika

Azkenak
Migratzaileak delinkuentziarekin lotu eta mugen kontrola areagotzearen alde egin du Pirinio Atlantikoetako prefetak

Espainiako Estatutik Frantziakora “legez kanpoko” gero eta migratzaile gehiago igarotzen direla argudiatuta, mugetako kontrolak indartzea begi onez ikusi du Pirinio Atlantikoetako prefetak. Migratzaileek delitu txikietan “eragin hautemangarria” dutela... [+]


Kanibalismoa bizirauteko

Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte. 

Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]


Aliatuen errekorrak

Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]


Zer gertatu da DBH 2n? “Ezohiko bi jaitsiera handi” nabarmendu ditu ebaluazio diagnostikoak zientzia eta gaztelanian

Matematika, zientzia, euskara, gaztelania eta ingelesa konpetentzietan EAEko ikasleek duten maila neurtzen duen ebaluazio diagnostikoaren emaitza festan, 13-14 urteko ikasleek zientzia eta gaztelanian izan duten deskalabrua "zuhurtziaz" gogoetatzeko beharra adierazi... [+]


Eta hemen gaude berriro, erlijioa eskolan

Otsailaren 3an hasi da gure umeak eta gaztetxoak eskoletan aurre-matrikulatzeko garaia, eta urtero bezala gogoratu nahi genizueke zergatik ez zaigun ideia ona iruditzen erlijioan matrikulatzea. Iaz artikula bukatzen genuen esanez “askori idazki hau ezaguna egingo zaizue,... [+]


Donostiako emakume batek salatu du Ertzaintza bere aurka oldartu ostean ZIUan amaitu zuela, konorterik gabe

Emakumearen familiako kideek jarri dute salaketa Bilboko Kolonbiaren kontsulatuan. Otsailaren 1ean jasan zuen erasoa, Donostiako Manterola kaleko diskoteka baten atarian. Hainbat testigantzen arabera, konorterik gabe egon arren berari kolpeka jarraitu zuen ertzain batek.


La Furia. Mimoa eta indarra
“Cascante Euskal Herria bada, zergatik ez dira jotak euskal kultura?”

Ilezko prakak, gerritik oinetaraino, latexa besoetan eta soinean, eta adatsa laranja gori. Horrela aurkeztu du La Furiak bere bosgarren lan luzea: Ultra. Horrek guztiak ederki islatzen du rap abeslariaren apustua: dena eman, bere irizpideen arabera.


Pantailen erabileraren inguruko hausnarketak

Tranbia txiki Arratia Institutuko Guraso Elkartetik pantailen erabileraren inguruko hausnarketa bultzatu nahi dugu ikas komunitatean.

Azkenaldian kezka handia dago ume eta nerabeengan pantailek duten eragina dela eta. Ardura hori etxeko erabileratik eskola eta institutuetako... [+]


Hidrodukto batek zeharkatuko du Aiaraldea?

Petronorrek adierazi du asmoa duela hidrogenoa ekoizteko lantegia abiatzeko Bilboko Portuan eta erregai mota hori Tubacex, Tubos edota Vidrala enpresetara heltzeko, beharrezkoa izango dela hidroduktoa eraikitzea.


Hirigintza araudia malgutu eta etxebizitzen eraikuntza sustatzeko dekretua sinatu du Jaurlaritzak

Etxebizitza berrien promozioak ez atzeratzea da Eusko Jaurlaritzako Gobernu Kontseiluak onartu duen dekretuaren helburu nagusietako bat. Zentzu horretan, udalei "autonomia" gehiago emango diela ziurtatu du Denis Itxaso sailburuak.


2025-02-19 | Nicolas Goñi
Mozambiken kontratatu zituen militarren torturak isilpean gorde ditu Total multinazionalak

Mozambiken gas eremu zabal batean erauzketa prozesu bat martxan ezartzeko prest zen 2020an TotalEnergies enpresa frantsesa, eta gunearen segurtasuna bermatzeko Mozambikeko unitate militar bat kontratatu zuen. Baina Afrikan egitekoa zuen "inoizko inbertsio pribaturik... [+]


Izena duenak badu izena

Bai, bai, holaxe. Ez naiz harago joatera menturatzen. Pleonasmo bat dela? Tautologia bat agian? Baliteke, baina egia-oste deitzen dioten garai honetan, oinarri-oinarrizko egitateak beharrezkoak dira. Begira, bestela, “Ez da ez!” lelo indartsuari. Bagenekien hori... [+]


2025-02-19 | Castillo Suárez
Porcelana Irabia

Baneukan lagun bat Porcelana Irabian lan egin zuena itxi zuten arte, eta jatetxe edo taberna batera joaten ginen aldiro kikara eta plateraren ipurdia begiratzen zituena pieza non egina zegoen jakiteko. Gauza bera egiten dut nik gauza zaharren azoketara joaten naizenetan:... [+]


Eguneraketa berriak daude