«Kurdistangoa da orain konpondu beharreko auzia»


2021eko uztailaren 19an
Kurdistango auzia, Kendal Nezanen ikuspegitik
«Kurdistangoa da orain konpondu beharreko auzia»
Kendal Nezan, Parisko Institutu Kurduaren presidentea
Kendal Nezan derrigor aipatu beharreko pertsonaia dugu Frantzian Kurdistango auziaz hitz egiten den bakoitzean; Parisko Institutu Kurduaren presidentea da. Elkarrizketa egiten ari gintzaizkiola jakin dugu Leyla Zana idazle kurduak, Ankarako kartzelan preso gaur egun, jaso duela Europako Parlamentuaren Sakharov saria.
Institutu Kurdua kultura erakundea al da bereziki?
Kurdu herriaren inguruan dagoen dokumentazio guztia biltzen ahalegintzen gara 1983ko otsailaz geroztik. Historia, hizkuntza, lurraldetasuna, arazo politikoa... Aldi berean, argitalpen eta hedapen zentrua ere bada, atzerrian diren kurduei eta nazioarteko iritzi publikoari zuzendua. Azkenik, informazio eta dokumentazio erakundea da, Kurdistango herrialde guztietan dabilen egoerari buruzkoa.
Zehazki adierazita, zertan gauzatzen da zeregin hau guztia?
Badugu hemengo gure lokaletan dokumentazio zentru eta liburutegirik, Mendebalde osoko aberatsenak gainera, jendeari, ikertzaileei, ikasleei eta gure herriaz arretarik duen edonori zabalduak. Hizkuntza eta historia alorreko hainbat lan argitaratzen ditugu; hilero informazio buletina plazaratzen dugu sei hizkuntzatan, 85 herritan banatzen duguna; kurduerazko argitalpenak zabaltzen saiatzen gara, baita musika eta bideo-dokumentalak ere. Beste maila batean, urtero lehiaketa bidez aukeratutako hainbat ikasleri unibertsitate mailako hezkuntza eskaintzen diegu. Gure egoitza erreferentziagunea da Europan Kurdistango arazoaz edozer jakin nahi duen edonorentzat.
Kurduen oroimen kolektiboa ez galtzea, hori litzateke Instituaren helburua?
Geure ondare kulturala sakabanatu egin da urteen poderioz errepresioak, gerrak eta emigrazioak behartuta. Hori guztia biltzen saiatzea da gure eginkizuna; kurduen zerbitzura jartzeko lehenbizi, gizateria osoaren zerbitzura segidan.
Arrazoiren bat izango da Institutua Kurdistango lurretan ez egoteko.
Han, Kurdistanen, liburutegi pribaturik ere ezin liteke eduki gai hauetaz, jazarpen politiko eta miaketengatik. Ondare kulturalaren erabateko lapurreta egin digute. Eta dokumentu zein monumentu historiko orok jasan du egoera honen ondoriorik.
Hizkuntzari dagokionez, hor ere larrutik ordaindu dugu zapalkuntza linguistikoa, baina herritarrek eutsi egin diote hizkuntzaren mamiari, bai ahozko literaturari baita idatzizkoaren atal batzuei ere. Adibidez, hiru bider debekatu izan dute kurdueraz idatzitako egunkaria, baina mantxeta aldatu orduko berragertu izan da. Desagertu egin da azkenik, errepresioa dela eta. Martxoaz geroztik, ordea, martxan da Londrestik, satelite bidez, MEDTV telebista, emigrazio kurduak sortutako katea, herriaren gehiengoaren isolamendua hausteko intentzioz.
Egoera dramatikoa zure herriarena. Itxaropentsu dirudizu hala ere.
Bai, zeren eta azken bolada honetako joera historikoak goitik behera ari dira aldatzen. Klase politikoan nabari da oro har Kurdistango auziari buruzko kontzientzia-hartzerik. Konponbide politikoak urrun ez direla adieraziko luke horrek. Badut esperantzarik epe ertainera -hiru urte esatera ez nintzateke ausartuko- soluziobiderik aurkituko dugula. Heltzen zaizkigun berri dramatikoak entzunda badirudi joera oso bestelakoa dela, baina sarritan herrien historia tragediaz tragedia idatzi ohi da.
Gaur egun, eta Palestinako auzia konponbidean dela ikusirik -nahiz eta zailtasun ugari ageri diren bidean- herri kurduarena da Ekialde Hurbileko arazo nagusia. Eta lasterrago edo beranduago ekin beharko diote nazioarteko erakundeek hori ere konponbidean jartzeari.
Bost estatutan banatuta bizi dira kurduak, 550.000 kilometro karratuko herrialdean. Estatu bakoitzean pairatzen duzuen egoera laburbilduko al zeniguke?
Iranen zaila da oso egoera, gogorra baita errepresioa. Khomeini ayatolak 1979an kurduen aurkako erabateko gerra aldarrikatu zuen. Iraken, Golkoko Gerraz geroztik, aire-armada aliatuaren babespean dago oraindik ere Kurdistan. Lau milioi kurdu bizi dira ingurune horretan eta euren esku dute administrazioa: lau telebista kate dituzte, irakaskuntza kurdueraz, produkzio literarioa... Arazo eta gorabehera ugari dauzkaten arren, egoerarik onena han bizi dute.
Turkian bestelakoa da egoera, gerra dela eta. Herri osoak suntsituta, herritar asko erbestean... Istanbulen bakarrik lau milioi kurdu bizi dira, gerrari ihesi joanak. `Iritzi' delituengatik 178 lagun dira preso, eta beste bost mila ekintza biolentoak burutzeagatik. Errepresioa erabatekoa eta era guztietakoa da. Sobiet Batasuna zenekoan, azkenik, oso sakabanatua dago biztanleria. Aldaketa politikoen eraginez gehienek Armenia eta Kazakhstan aldera jo dute.
PKK erakunde gerrilaria, bitartean, borrokan ari da. Lehenago zenion konponbide negoziaturako bidea ote hori?
Turkiako mugimendu kurduak federalismoa aldarrikatzen du egun, dela interes politikoengatik dela errealismoagatik. Ankararen administraziopean dauden herrien nortasunekiko errespetua eskatzen du. Turkiarren sektore erradikalenak, berriz, urtetako gerraren ostean, ari dira jabetzen ez dagoela konponbide militarrik, gerrak aurrera segitzekotan itzulera gabeko gunea jo lezakeela. Ankarako politikariek dute, honenbestez, azken hitza. Errepresioa alde batera utzi eta eskubide batzuk onartuz gero, balegoke agian, independentziarena ezezik, bestelako soluziobiderik.
Estrategia aldaketa da hori, PKK-k orain artean uko egin baitio negoziazioari. Egun, aldiz, estatu federala aldarrikatzen ari da.
Nire ustez bi aldeak, turkiarra eta kurdua, bihurtu dira errealistagoak eta ohartuak dira sekulako helburu ideologikoak bultzatuz zaila izango dela gure herriaren sofrikarioa amaitaraztea. Urte luzetako gerrak eragin du ikuspegi aldaketa.
JULEN ARRIOLA
18-19

GaiezPolitikaNazioarteaGerra/IraulKurdistan
PertsonaiazNEZAN1
EgileezARRIOLA2Politika

Azkenak
2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Israel Donostiako Klasikotik kanporatzeko eskatu du Gernika-Palestina herri ekimenak

Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]


Egiazko arrazoia Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko

Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .


Puigdemontek esan du osteguneko inbestidura saioan izango dela

2017tik Bruselan dago Kataluniako presidente ohia, baina itzultzea erabaki du Generalitateko hurrengo presidentearen inbestidura eztabaidarako. “Normaltasun demokratikoko baldintzak ez” izatea salatu du, eta aipatu du itzultzeak suposatzen duen atxiloketa arriskua.


Donostian jarrera eta eraso arrazistak ugaritzen ari direla salatu eta borrokatzera deitu dute

Udaletxe aurrean eginiko prentsaurreko jendetsuan, Donostian gertatzen ari diren jarrera arrazista, klasista eta faxistekin kezka adierazi dute hiriko eragile sozial eta politiko ugarik. Irakurketa bateratua eskaini dute 37 eragilek, besteren artean, Ernai, GKS, Bilgune... [+]


Venezuelako oposizioak dei egin die poliziei eta militarrei gobernuaren kontra egitera

“Herriaren eta beren familien alde” jartzeko eskatu diete Edmundo Gonzálezek eta María Corina Machadok adierazpen bateratu baten bitartez. Maduroren gobernuak erantzun egin die, eta erabaki dute dokumentuaren sinatzaile biei “ikerketa penala... [+]


Israelgo armagile nagusiaren fabrika batera sartu eta gerrarako materiala suntsitu dute Erresuma Batuan

Palestine Action taldeak dio bere ekintzaileek astelehen goizean (abuztuak 6) Elbit-ek Bristolen duen fabrika "inbaditu" dutela. Ikerketa eta fabrikazio zentroa oso zainduta dago, eta espetxeko furgoneta bat erabili dute kanpoko perimetroa txikitzeko.


2024-08-07 | Euskal Irratiak
Oihana Goiriena
“Haserre gara, Polonia airos atera baita Pabloren kontrako salaketa frogatu gabe”

Osasun artak biltzen ari da Pablo Gonzalez Moskun une honetan. Joan den astean, Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen kazetaria bi urte eta bost hilabeteko preso egon ondoan. Poloniak leporatzen zion espioitza frogatu gabe libre atera da.


Eguneraketa berriak daude