«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»

Jokin Muñoz idazleari elkarrizketa
«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»
«Hausturak», Jokin Muñozen estreinako lana Alberdaniaren eskutik
Giroa da liburu honen narrazioak harilkatzen dituena, hegoaldeko giroa. Trenbidea, ibaia, basamortua, istorioen lekukoak. Eleberri gisa har daitekeen bere lehendabiziko lana oinarri hartuta, itzulpengintzaz, narratzeko ereduez eta Nafarroan egiten den literaturaz mintzatu gara.
Liburuan bost narrazio biltzen dira, elementu komunak dituztenak; hasieratik horrela al dago planteatuta?
Azken ipuina idatzi nuen lehenengoa izan zen, eta narrazio horren giroak segida eduki zezakeela ikusirik aurrera jarraitzea erabaki nuen; hegoaldea, trenbidea, ibaia, basamortua... dira giro horren osagarriak.
Narrazioetan zehar kontu historiko batzuk azaltzen dira. Zer funtzio hartzen dute?
Hegoaldea modelo sinboliko gisa hartu dut, hori ez da berria, Faulknerren kasua hor dago. Castejonen jaio baina udaldiak kenduta ez naiz hor sekula bizi. Perzepzio batzuk nituen, eguraldiarena, lehorra eta eguzkitsua uda partean, hotza eta lehorra negu partean. Trenbidea ere, Castejon herri ferroviario peto-petoa da, horrez gain ibaia eta bardea ondoan ditu.
Hor koordenada batzuk ikusten ditut, baina bertakoa ez naizenez, ez dut bertako giroa ongo ezagutzen, atrebentzia handia izango litzateke narrazioak ongi ezagutzen ez dudan herri batean kokatzea. Perzepzio horiek guztiak hartu eta geografia intimo bat sortu dut; benetako errealitate geografikoa antzeman daiteke, baina ez dago asmo dokumentalik.
Narratzeko estiloari dagokionez ahalegin berezirik egin al duzu?
Nire asmoa ez da izan hizkuntza erakustaldia egitea. Literaturan badira ondo idatzitako liburu txar asko eta gaizki idatzitako liburu on batzuk. Nire lehenengo helburua istorio interesgarriak kontatzea zen, eta hori modu egoki batez egitea. Askotan hizkuntzari gehiegizko garrantzia eman zaio.
Modu egoki hori dela eta, zein iturritatik edan duzu?
Gure literaturan inflexio puntu bat gertatu da itzulpenekin, idazleen estiloa aldatzen joan izan da. Koldo Biguri, Patxi Apalategi, Xabier Olarra ditut maisu; horiei esker, Truman Capote, Cesare Pavese... euskal idazleak dira azken batean, gure literaturara etorri direlako. Itzulpen horiek euskal liburuak dira, eta itzulpen horietatik asko ikas daiteke hizkuntzaren erabilerari dagokionez. Bada beste maisu lan bat, «Otto Pette» dena, Anjel Lertxundiren liburuak narratzeko moduari eta hizkuntzaren erabilerari dagokienez inflexio puntu bat markatu du.
Itzulpengintza aipatu duzularik, behar bezalako errekonozimendurik eman ahal zaio egindako lanari?
Literaturaren munduan zerbaiten falta sumatzen bada, ekar dezagun kanpotik, eta lan hori egiten ari dira itzultzaile hauek errekonozimendu handirik gabe. Euskal literatura ez da bakarrik euskaraz sortzen dena, euskaraz argitaratzen dena baizik. Cesare Pavese, Alberto Moravia, Truman Capote, autore asko euskaraz dauzkagu jadanik. Gainera erreferentzia puntu bihurtu dira, gure idazkera hobetzeko baliagarriak direnak. Duela hamabost, hamar urte argitaratu izan dena agian orain ez litzateke kaleratuko, kalitatean exigentzia maila dezente handitu da.
Narrazioan azaltzen diren olerkiek zer leku betetzen dute?
Hamabi poema dira, narrazioen bukaeran azaltzen dira, eta horien osagarri dira; metafora iradogarriak gustatzen zaizkit, eta kasu honetan narrazioak poema ulertzen laguntzen du.
Inoiz esan izan duzu, Nafarroatik idaztearen kontuari ihes egin diozula. Zer dela eta hori?
Nafarroako idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute: «Gu hemengoak gara, eta guk nafarreraz idazten dugu» esatea. Euskaldunak gutxi gara hemen, irakurtzen dugunok are gutxiago, eta erredukzionismo horietan erortzea arriskutsu samarra iduritzen zait. Norberaren hizkera bultzatu egin behar da, baina, literaturarako, ahal den neurrian, eredu komunak erabili beharko genituzke.
Eredu horrek ez du zertan gipuzkera izan behar. «Otto Pette»ra bueltatuz, batua peto-petoa baldin badago, hori liburu hori da. Niri ez litzaidake gustatuko irakurleak nigan ikustea Aingeru Epaltza batengan ikusten dutena, «hara beste nafar batek idatzi behar digu»; gainera, ni Gipuzkoan hezia naiz, Epaltza gustukoa dut, bere hizkera baino kontatzen duena dut gustuko. «Ur uherrak» bere azken eleberriak historiak balio du, eta kasu honetan jendeak hizkerari erreparatu egin dio; utz dezala hori bakean eta erreparatu historiari, hizkerari gehiegi erreparatzen baitzaio.
Nik hizkera baino, jarrera geografikoa aipatu nahi nuke, «nik hemendik idazten dut» lelo hori?
Hori aipatzen dudanean, Gil Bera, Epaltza edota Patziku Perurena ditut buruan, agian oraindik ere erruralismo batean gaude, faltan botatzen dut euskal hiria gure literaturan.
Argitaratu duzun lehenbiziko lana duzu hau, etorkizunari begira zer asmo duzu?
Nire burua ez dut idazle profesional gisa ikusten, eta gainera enkarguzko lanak egin behar izatea ez litzaidake gustatuko. Hori gertatzen da gurean, haurrentzako liburuak enkargatzen dira; ez nuke inoiz horrelakorik hartuko. Nire erritmoa dut, lanbidez irakaslea naiz, eta horrez gain gustuko lanak egin nahi ditut. Denbora apurra kalitatezko lan bat egiten erabili nahi dut.
PATXI LARRION
40-41

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakMUÑOZ2
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
PertsonaiazMUÑOZ2
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Osasunbideak erizain lanpostu bat kendu du Erronkariko bailaran

Amparo Viñualesek, Erronkariko alkateak, salatu du Erronkariko, Burgiko, Gardeko eta Bidankozeko kontsultategiek arreta txikitu beharko dutenez prebentzioan eragingo duela.


Eguneraketa berriak daude