«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Jokin Muñoz idazleari elkarrizketa
«Nafar idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute»
«Hausturak», Jokin Muñozen estreinako lana Alberdaniaren eskutik
Giroa da liburu honen narrazioak harilkatzen dituena, hegoaldeko giroa. Trenbidea, ibaia, basamortua, istorioen lekukoak. Eleberri gisa har daitekeen bere lehendabiziko lana oinarri hartuta, itzulpengintzaz, narratzeko ereduez eta Nafarroan egiten den literaturaz mintzatu gara.
Liburuan bost narrazio biltzen dira, elementu komunak dituztenak; hasieratik horrela al dago planteatuta?
Azken ipuina idatzi nuen lehenengoa izan zen, eta narrazio horren giroak segida eduki zezakeela ikusirik aurrera jarraitzea erabaki nuen; hegoaldea, trenbidea, ibaia, basamortua... dira giro horren osagarriak.
Narrazioetan zehar kontu historiko batzuk azaltzen dira. Zer funtzio hartzen dute?
Hegoaldea modelo sinboliko gisa hartu dut, hori ez da berria, Faulknerren kasua hor dago. Castejonen jaio baina udaldiak kenduta ez naiz hor sekula bizi. Perzepzio batzuk nituen, eguraldiarena, lehorra eta eguzkitsua uda partean, hotza eta lehorra negu partean. Trenbidea ere, Castejon herri ferroviario peto-petoa da, horrez gain ibaia eta bardea ondoan ditu.
Hor koordenada batzuk ikusten ditut, baina bertakoa ez naizenez, ez dut bertako giroa ongo ezagutzen, atrebentzia handia izango litzateke narrazioak ongi ezagutzen ez dudan herri batean kokatzea. Perzepzio horiek guztiak hartu eta geografia intimo bat sortu dut; benetako errealitate geografikoa antzeman daiteke, baina ez dago asmo dokumentalik.
Narratzeko estiloari dagokionez ahalegin berezirik egin al duzu?
Nire asmoa ez da izan hizkuntza erakustaldia egitea. Literaturan badira ondo idatzitako liburu txar asko eta gaizki idatzitako liburu on batzuk. Nire lehenengo helburua istorio interesgarriak kontatzea zen, eta hori modu egoki batez egitea. Askotan hizkuntzari gehiegizko garrantzia eman zaio.
Modu egoki hori dela eta, zein iturritatik edan duzu?
Gure literaturan inflexio puntu bat gertatu da itzulpenekin, idazleen estiloa aldatzen joan izan da. Koldo Biguri, Patxi Apalategi, Xabier Olarra ditut maisu; horiei esker, Truman Capote, Cesare Pavese... euskal idazleak dira azken batean, gure literaturara etorri direlako. Itzulpen horiek euskal liburuak dira, eta itzulpen horietatik asko ikas daiteke hizkuntzaren erabilerari dagokionez. Bada beste maisu lan bat, «Otto Pette» dena, Anjel Lertxundiren liburuak narratzeko moduari eta hizkuntzaren erabilerari dagokienez inflexio puntu bat markatu du.
Itzulpengintza aipatu duzularik, behar bezalako errekonozimendurik eman ahal zaio egindako lanari?
Literaturaren munduan zerbaiten falta sumatzen bada, ekar dezagun kanpotik, eta lan hori egiten ari dira itzultzaile hauek errekonozimendu handirik gabe. Euskal literatura ez da bakarrik euskaraz sortzen dena, euskaraz argitaratzen dena baizik. Cesare Pavese, Alberto Moravia, Truman Capote, autore asko euskaraz dauzkagu jadanik. Gainera erreferentzia puntu bihurtu dira, gure idazkera hobetzeko baliagarriak direnak. Duela hamabost, hamar urte argitaratu izan dena agian orain ez litzateke kaleratuko, kalitatean exigentzia maila dezente handitu da.
Narrazioan azaltzen diren olerkiek zer leku betetzen dute?
Hamabi poema dira, narrazioen bukaeran azaltzen dira, eta horien osagarri dira; metafora iradogarriak gustatzen zaizkit, eta kasu honetan narrazioak poema ulertzen laguntzen du.
Inoiz esan izan duzu, Nafarroatik idaztearen kontuari ihes egin diozula. Zer dela eta hori?
Nafarroako idazleek nahiko joera erredukzionista hartu dute: «Gu hemengoak gara, eta guk nafarreraz idazten dugu» esatea. Euskaldunak gutxi gara hemen, irakurtzen dugunok are gutxiago, eta erredukzionismo horietan erortzea arriskutsu samarra iduritzen zait. Norberaren hizkera bultzatu egin behar da, baina, literaturarako, ahal den neurrian, eredu komunak erabili beharko genituzke.
Eredu horrek ez du zertan gipuzkera izan behar. «Otto Pette»ra bueltatuz, batua peto-petoa baldin badago, hori liburu hori da. Niri ez litzaidake gustatuko irakurleak nigan ikustea Aingeru Epaltza batengan ikusten dutena, «hara beste nafar batek idatzi behar digu»; gainera, ni Gipuzkoan hezia naiz, Epaltza gustukoa dut, bere hizkera baino kontatzen duena dut gustuko. «Ur uherrak» bere azken eleberriak historiak balio du, eta kasu honetan jendeak hizkerari erreparatu egin dio; utz dezala hori bakean eta erreparatu historiari, hizkerari gehiegi erreparatzen baitzaio.
Nik hizkera baino, jarrera geografikoa aipatu nahi nuke, «nik hemendik idazten dut» lelo hori?
Hori aipatzen dudanean, Gil Bera, Epaltza edota Patziku Perurena ditut buruan, agian oraindik ere erruralismo batean gaude, faltan botatzen dut euskal hiria gure literaturan.
Argitaratu duzun lehenbiziko lana duzu hau, etorkizunari begira zer asmo duzu?
Nire burua ez dut idazle profesional gisa ikusten, eta gainera enkarguzko lanak egin behar izatea ez litzaidake gustatuko. Hori gertatzen da gurean, haurrentzako liburuak enkargatzen dira; ez nuke inoiz horrelakorik hartuko. Nire erritmoa dut, lanbidez irakaslea naiz, eta horrez gain gustuko lanak egin nahi ditut. Denbora apurra kalitatezko lan bat egiten erabili nahi dut.
PATXI LARRION
40-41

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakMUÑOZ2
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
PertsonaiazMUÑOZ2
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
Adin txikikoak dira Osakidetzako genero identitateko unitatetik pasa diren erdiak

1.075 pertsona artatu ditu Barakaldoko ospitaleko genero-identitateko unitateak, 2016ean unitate hori martxan jarri zenetik. Erdiak baino gehiagok adin-nagusitasuna bete aurretik jaso zuen lehen arreta. Eta, kopuru osoaren herenak hamasei urte baino gutxiago zituen.


BBK Livek bisitarien oinarrizko hainbat eskubide urratzen ditu eta salaketa ipini diote

OCU kontsumitzaileen Elkarteak hiru arrazoi zehaztu ditu, horien artean kanpoko janaria eta edaria Kobetamendiko esparruan sartzeko debekua, eta eskudirutan edo banku-txartelaren bitartez ordaintzeko ezintasuna. Facuak aurreko urtean egindako salaketan zehazturiko arazoak... [+]


Arrazakeria salaketen erdiak Polizia jotzen du “agente diskriminatzailetzat” Bizkaian

Diskriminazioaren ahotsak txostenak zenbakitan jasotzen ditu 2023an Bizkaiko SOS Arrazakeriaren Informazio eta Salaketa Bulegoan pertsona ugarik agertarazitako esperientziak, eta haietan "arrazoi arrazista eta xenofoboen aurkako indarkeria, eraso eta diskriminazioak”... [+]


Meaka-Irimo bizirik!

Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]


2024-07-12 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektua hasia da konponketa lanak, landaketak eta formazio saioak egiten

Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]


Emakume alkateentzako jantzi erronkariarra diseinatu dute, Hiru Behien Zergan parte hartzeko

Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.


2024-07-12 | Gedar
Pertsona bat atxilotu dute Gasteizen, faxista bati aurre egiteagatik

Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.


Donostian 300 pertsona baino gehiago “muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute

Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]


2024-07-12 | Euskal Irratiak
Cyclopotes elkartea: Ikusmenik gabeko jendeen inklusioaren alde, bizikletaz ibiltzeko

Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]


Kataluniara itzuli dira Tsunami auziko erbesteratuak

Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.


Maximo Aierbe hil da, Euskaldunon Egunkariaren sortzaileetakoa

Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]


2024-07-11 | Uriola.eus
Gentrifikazioaren aurka, pisu turistiko bat okupatu dute Bilbon

Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.


Fronte Herritar Berria garaile atera da, eta hirugarren kokatu da eskuin muturra

20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]


Anibal direktiba
Urriaren 7an Israelgo Armadak bere soldaduak eta zibilak ere hil zituen, ‘Haaretz’-en arabera

Israelgo egunkari Haaretz-ek hilabeteetako ikerketa egin du Israelgo Armadak iragan urriaren 7an Hamaseko erasoari nola erantzun zion aztertzeko. Armadako soldadu eta ofizial ugarirekin hitz egin du eta ondorioa argia da: Israelek Anibal direktiba indarrean jarri zuen, aurretik... [+]


Eguneraketa berriak daude