Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2024ko azaroaren 24an
"Euforiak pasata, euskalgintzan une kritiko batera iristen ari gara"
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Txiste kontatzailea, telebistako gizona ala Siadeco etxeko soziolinguistika aditua da Kike? Telebistara iritsi aurretik zen famatua, eta ARGIA sariak jaso aurretik begiratzen zion jendeak edozein herritako plazan. Babarrunak ez bezala, Tolosak berea baitu umorea.
Tolosako inauterietan badago jende bat oso-oso ona. Burura datozkit Garikanotarrak, urtero numero musikal politak landu dituztenak, adibidez. Tolosara mugatu dira, eta kanpora atera balira batek daki noraino iritsiko ziren. Tolosan bada umorearekiko eta musikarekiko zentzu berezi bat, urtean zehar hainbat alditan azaleratzen dena.
Abaigarren bi hernaniar egokitu ziren, Etxeberria eta Esnaola, pailazo hirukote bat zeukatenak: «Oto, Toto eta Pototo». Oto falta zitzaien eta pailazoarena egitea eskaini zidaten. Aranoko festetan berriro deitu zidaten, eta han irabazi nituen nire lehenbiziko 1.000 pezetak.
Hurrengo udan Aitzpea Goenaga eta Elene Iruretak deitu zidaten komedia bat egiteko, «Hau da A.U.». Aktore lana sekula egin gabea nintzen eta ehundoko beldurra ematen zidan baina jauzi egin nuen, eta ez zait damutu. Telebista eta gidoigintza zer ziren Piter Ansorenarekin ikasi nuen, eta aktoretza mailan Eneko Olasagasti, Aitzpea eta Elenerekin izugarri ikasi dut. Gero «Beni ta Marini»rena etorri zen. «Balinda»k, berriz, adar artistikoa eta soziolinguistikarena lotzeko aukera eman zidan. Komunikazio teknikak ikasi genituen, Ansorena den maisu on eta zorrotzarekin.
Ni agnostikoa naiz, gai eta gauza gehienekiko. Asko erlatibizatzen ditut gauza guztiak eta dotrinak eta dogmak (erlijiosoak, kulturalak, politikoak nahiz eguneroko bizitzari dagozkionak) ez ditut batere gustuko. Alde horretatik, umoreak bizitzaren aurreko jarrera bat eskaintzen dit: jarrera kritikoa, erlatibizatzailea eta baikorra bezain eszeptikoa.
Mundu hau fabrikazio-akatsez beteta dago eta gainera kaduzitate-epe laburra dauka. Umorez hartzen ez baduzu, akabo! Batentzat txiste dena, bestearentzat irain gerta daiteke. Umoreak gure ahuleziak eta konplexuak gainditzeko balio ohi du. Nire ustez, pertsona umoretsua, askeagoa, toleranteagoa, kritikoagoa izan ohi da. Umorerik gabeko pertsonak askoz ere intoleranteagoak, autoritarioagoak eta dogmatikoagoak izan ohi dira. Ez dakit zeinek esaten zuen bezala, umorerik gabeko pertsona amortiguadorerik gabeko kotxea bezalakoa da; harri txikerrenek ere astindu egiten dute.
Baina txistearen gakoa entzuleengan dago: aurrean nor daukazun jakin behar duzu, zein egoeratan dagoen eta zein umore mota landu daitekeen berarekin. Une batean barre-algara sortu duen txisteak hurrengoan ostikada eragin dezake.
Hori esaten dugula, galdetu beharko da zergatik ez diren sortzen txisteak euskal politikariez eta espainolez, aldiz, bai. Kezkagarria da hori ere. Hitz batez, mezua serio plantea daiteke baina umore ukitu batekin, eta hori hitzaldi batean eskertzen du jendeak. Gauzak gozo errazago sartzen dira kolpeka baino.
Tolosaldea Berreuskalduntzeko Elkartea sortu zen 1976an, nire ustez aitzindaria izan dena. Eskualde horretako lehenbiziko azterketa soziolinguistikoa burutu zen, eta talde horretako koordinatzaile izatea proposatu zidaten, egun erdiko lanez, aldi berean euskal filologia egiten nuela. Gaur Donostiako Udalean euskararen zerbitzuburu den Inaxio Agirre zen talde haren arima, Iñaki Larrañagaren aholkularitza genuen edozertarako, eta Lluis Aracillekin ere kontaktuan sartu ginen.
Euskara zerbitzuburu sei urte bete ondoren Iñaki Larrañagak Siadecon sartzeko aukera eskaini zidan. Interesgarria iruditu zitzaidan, enpresa pribatu batek izan dezakeen autonomiatik bideratu ahal izatea hizkuntz plangintzako ikerketa eta proposamenak. Iñakirekin lana egitea pribilegioa izan da niretzat.
Saminez hartu nuen hemendik Menorcara alde egin behar zueneko berria. Euskal Herriak Txepetx bezalako pertsona bat galtzea benetan tamalgarria da, eta ez da ulertzekoa berak eginiko moduko ekarpena egin ondoren, hainbat instantziaren aldetik jaso duen «isiltasunezko» tratua jaso izana. Gure egoera «ez sanoaren» zantzu bat gehiago.
Garai euforikoago bat egon da, eta orain ohartzen gara euskalgintza periferian dagoela, erabakiguneetatik nahiko urrun. Eta momentu kritiko batera iristen ari gara.
Euskaldunon multzora haur eta gazte asko ari dira sartzen, baina oraindik ez dugu bermatu hurrengo belaunaldi osoa euskalduna izatea. Euskararen aldeko giza mugimendua ahulduta egon da urte batzuetan, presio soziala _zentzu zabal eta positiboan hartuta_ oso apaldua egon da, eta orain une kritiko batean gaude. Edo euskararen aldeko mekanismo guztiak indarberritzen dira edo orain arteko lana impasse batean gelditu eta lortutakoa galtzen hasteko arriskuan gaude. Urrats berriak emateko indarra falta dugu, ditugun indarrak ez ditugu ongi optimizatuak.
Ez da ahaztu behar bestalde, gaur egun euskararen `funtzionari' _irakasle, teknikari, eta abar_ diren pertsonen batez besteko adina 35 bat urte ingurukoa dela. Normalizazio-prozesuari bultzada politiko nabarmena eskaintzen ez bazaio, pertsona eta egitura horiek `funtzionarizatu' eta `etsitzeko' arriskuan gaude.
Plangintzari dagokionez, oso era anarkikoan burutu dira gauza asko, eta tirabira askorekin mugitzen gara. Edo ditugun ahalmenak berrindartu eta optimizatzen ditugu, edo gure artean indarra galtzen segiko dugu. Baliabideak, denbora eta indarra alferrik galtzen eta kanpotik datozkigun eraso berriei aurre egin ezinik.
Helburuak ere berdefinitu behar dira. Esperientziak erakusten baitizkigu aldatu beharreko atalak, berreuskalduntze alorrean esate baterako. Eta denborak erakutsi digu ahalbideak ere mugatuak ditugula.
Kezkatzen nauen beste gauza, Estatu espainiar mailan hizkuntz normalizazioaren kontra antolatzen ari den erasoa da. Gu ez gaitu hainbeste ukitu, seguru aski hain indartsuak ez garelako. Katalanaren kontra indar horrekin eraso egin badute, argi ibili beharra daukagu. Indarberritzean datza gakoa eta itxaropena euskal gizartearen jarreran daukat jarria. Beti egon da euskararen alde, eta horrek ematen dit itxaropena. Behar bada falta dena da buruzagiek adorea izatea.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#2
Lander Arbelaitz Mitxelena
#4
Larraitz Fagundez Osa
Azkenak
2024-11-24
Lurdes Fernandez Irisarri
Funtsezkoa jendea da
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
2024-11-23
Ioritz Gonzalez Lertxundi
Lanbroa
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
2024-11-23
iametza
21. #Euskarabildua24 hausnarketa: Miren Berasategi eta Maider Likonarekin
MULTIMEDIA - Hodeia ez da existitzen
2024-11-22
Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean
Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]
2024-11-22
Xabier Letona Biteri
Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko
Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]
2024-11-22
Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
2024-11-22
ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”
Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]
2024-11-22
Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da
Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]
2024-11-22
Onintza Irureta Azkune
Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute
Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]
2024-11-22
Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan
Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]
2024-11-22
Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin
Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]
2024-11-22
Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Eguneraketa berriak daude