Sasiaren arantzak
TTOTTE Etxebestek Pasai Donibanekoa zuen aitatxi, eta Lapurdiko urruñarren artean instituzio bat zen duela gutxi 93 urterekin hila den gizona. Aita ere euskaltzalea zuen. Baina Urruña eta Behobia arteko baserri batean sortutako mutikoa bere osabaren zauri eta espetxeratzeak markatu zuen: 1975ean Beran harrapatu zuten Antton Etxebeste, Korta ETAkidea hil zuten xedera batean.
«Hamabi urte nituen, eta Hegoaldean bizi zen borrokaz ohartu nintzen», dio Ttottek. Eskola giristinoetan ikasia, gaztetxotan hasi zen Hendaiako Akelarre elkartean, Urruñako Hazian gero, eta laster sartu zen orduan indarrean ziren Herri Taldeetan. 80ko hamarkada hasieran sasoi betean zeuden kultur taldeak Iparraldean: Ziburun Sagaio, Arroka Miarritzen, Basaizea Baigorrin, Akelarre, Hazia... Antzerki talde ugari, euskarazko ikastaroak eta kultur asteak han eta hemen.
Lehen sasitarrak
GIRO horretan sortu ziren Herri Taldeak politika egiteko gosez, EHAS alderdiaren aldamenean, Xan Margirault presoaren aldeko komiteak, Jazar bezalako taldeak eta herrietan lanean ari ziren militanteak bilduz.
«Geroztik EMAk ez du bildu HTek bildu zuten adina militante», esan digu gauzak oso barrutik ezagutu zituen militante batek. Eta paraleloan Iparretarrak erakundeak bere jarduera zabaldu eta gogortu egin zuen: lurraren aldeko ekintzekin eta euskal arazoarentzako propaganda bilatzen zuten ekintzekin.
Belaunaldi hartakoa da 19 urtetan sasitar edo klandestino izateko hautua egin zuen Etxebeste. Ikasketaz elektrikari, Landetako Leon herrian izandako tiroketaren ondoren _polizia bat hilik eta Popo Larre desagertua_ sasian sartu zen.
Hautu haren zergatiez galdetu diogu: «Lan legalarekin ez dela aski ikusten genuen, aurrean den murrua mugiarazteko beste zerbait egin behar zela. Sasian sartu zirenetatik, Xanpol Hiribarren laster harrapatu zuten, Popo Larre desagertu eta Gabi Mouesca ere laster erori zen. Filipe Bidart eta Ttottek bidaia luzea egin zuten elkarrekin.
«Erakundean lan xoragarria egin zuen Filipek _dio Etxebestek_ eta zer egin behar zen erakutsi digu. Ez da mito bat niretzako, gidaria da eta gaur anaia bat».
Hegoaldeko iheslariak _ETAko errefuxiatuak_ bere lurrean ezagutu arren, bertako herritarrak sasian ibiltzeak gogor astindu zuen Iparraldea. IK erakundeak egitura horretara egokitu behar izan zuen, eta autonomi edo independentzia helburuetan ados zetozen militante abertzaleek jarduera bortitzaren aurrean definitu egin behar izan zuten. Ezagunak dira urte haietako eztabaidak. Autonomi proposamena 1983an aurkeztu zuten.
Non ezkutatzen ziren gizonok? «Guri lagundu ziguten euskaldun askoren izenak ez dira sekula jakinen» dio Etxebestek. Klandestinitateko urteek asko aberastu dutela dio.
Gogortu ere bai. «Askotan pentsatzen genuen erortzeko momentuan. Sasiaren bukaera heriotza izango zela segur ginen, eta hori onartzea gogorra da, gazte izan eta bizpahiru urteko bizia duzula aurrean». Sasian zelarik izan zuen semea Ttottek, eta urte horietan galdu zuen aita.
Lurrera erorita
ALDIZ, bai Filipe bai Ttotte bizirik atera ziren. 1988ko otsailean harrapatu zuten Etxebeste, eta lurrean etzanik zeukatela polizia batek bala bat sartu zion bizkarrezurrean. Lehenik Baionako ospitalera eta handik Bordelekora eraman zuten, eta poliziek lehen orduak alferrik galdu ez balituzte zauriek ondorio arinagoak izango zituztela seguru daude senide eta lagunak.
Gerriz beheitiko sentsibilitatea galdurik, karrotxora kondenaturik bizi da. «Sasian nintzelarik, ez nuen hain ongi amaitzerik espero», adierazi digu.
Ez du Etxebestek bere zauriez sobera hitz egin nahi, eta horretan ere euskal erakunde armatu bateko militante arketipikoa da. Zenbait lagunek kontatzen dute ahalegindu izan direla epaiketetan Ttottek bere zauriak erabil ditzan defentsarako, eta honek beti planteamendu politikoari eusten diola. «Oso esijentea da bere buruarekiko», esan digute.
Kanpaina zabal bati esker, espetxetik atera zen 1989an, nahiz eta Parisen egotera beharturik. 1991n baimenik gabe Euskal Herrira etortzea erabaki zuen, «ez bainaiz hemendik kanpo bizitzen ahal».
1993an beste egonaldi bat egin du espetxean, epaiketa batean 8 urteko kondena jaso, eta joan den irailean eraman zuten berriro Parisera, legez kontra armak zeuzkala eta. Duela bi urte itxitzat emana zegoen kasua, eta orduan drogak aipatu zituzten. Gauzak argitu eta berriro itzuli da etxera. Baina oraindik zain dauka epaiketa pare bat.
Lagunak atera
HEMERETZI urte zituenetik hainbat aldatu dira gauzak.
«Gazteak gu ginen baino politizatuago daude, baina aldiz oso legalista ikusten ditut, Iparraldean bederen», dio. Bestalde, urteak badoazela eta gauzak hainbeste ez direla aldatzen uste du, egoera blokatua dagoela eta hitz egiten hasi beharra dagoela irtenbideak bilatzeko.
Espainia eta Frantziako espetxeetan diren 600 euskal preso politikoak kalera ateratzea da Etxebestek ikusten duen lehentasun bat. Horien artean dago Pasaiko lehengusu bat, Begoña Sagarzazu, espetxean zortzi urte daramatzana.
«Presoen taldeak garrantzi handia du, eta egia esan batzuetan ez zara erortzen kolektiboari esker. Baina horiek kanporatzeko zerbait egin behar dugu, gure herriari gehiago lagunduko diote kanpoan barruan baino. Nola atera ordea? Amnistiaren alde bakarrik borrokatuz? Eta zergatik ez?», utzi du galdera mahai gainean.
Ttotte eta bere neskalagun Bakarne Uztaritzetik Urruñara itzultzeko prestaketa lanetan utzi ditugu. Amak emandako lurrean eraiki nahi dute etxe berria.
JOXE MARI OSTOLAZA
PELLO ZUBIRIA
Ttotte Etxebesterekin Paristik Urruñara bidean
SASIAREN ARANTZAK
Uztaritzen bizi da Ttotte Etxebeste eta hor aurkitu dugu _Bakarnerekin_ Parisko konfinamendutik urriaren 20an itzuli delarik. Iparretarrak erakunde armatuan klandestinitatean ibilia, bere buruaz eta jasandako zauri larriez ez da sobera mintzo. Baina berak bezala bere ama Jacquelinek liburua osa lezakete bizi izan dutenarekin.
Ospitalizatuta dauden pazienteek eskumuturrekoan eramango dute “e” ikurra. Hala, osasun langileek badakite herritar horiek eskatu dutela euskaraz artatua izatea. Osakidetzak dio euskarazko komunikazioa errazteko beste tresna bat gehiago dela. Proiektu zabalago bateko... [+]
Kabia gune okupatuaren 19. urteurrena ospatzeko jarduerak egingo dituzte gaurtik domekara bitartean, apirilaren 24tik 26ra. Bi hamarkada betetzear dagoen gune autogestionatu honek hainbat gorabehera izan ditu bere ibilbidean, eta, Udala bultzatzen ari den Hiria Antolatzeko Plan... [+]
24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.
Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.
-----------------------------------------------
Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]
Zelenskiri Ukrainako gerra amaitu behar duen bake akordioa "arriskuan" jartzea leporatu ostean, Putini egin dio errieta Trumpek bere sare sozial Truth Socialen. Sergei Lavrov Atzerri Ministroak adierazi du bake akordioa adosteko prest dagoela Errusia. Kievek jakinarazi... [+]
Bizkaian eguneko zentro publikorik ez duen eskualde bakarra da. Elkarretaratzea eginen dute apirilaren 27an, 12:00etan, Sopelako (Bizkaia) Udaletxeko plazan.
2026ko hauteskundeei begira, zutabe bat ireki du Enbata-k. Plantan emanak izanen diren zerrenda abertzaleen hautagaiei ideia kutxa bat eskaini nahi die, beren programak Herriko Etxeen eskumeneko sail ezberdinetan eraikitzeko. Hilabete honetan, Herriko Etxeek euskararen alde egin... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Alain Esquerrek idatziriko Le silence de Bétharram (Betharramgo isiltasuna) liburuan eman du lekukotza Helene Perlantek, François Bayrouren alabak. 1980ko hamarkadan egon zen ikastetxe katolikoan ikasle eta berrogei urte luzeetan isilik atxiki ditu bertan jasandako... [+]
Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]
Israelgo IMI Systems enpresarekin Espainiako Barne Ministerioak egindako bala erosketa bertan behera uztea agindu du Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko lehendakariak. PSOEren eta Sumar-en arteko gobernu koalizioan zegoen apurketa arriskua baretu du erabakiak.
Ipar Euskal Herriko ikastolen aldeko bestaren 42. edizioa iraganen da maiatzaren 11n Senperen.
Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]
Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.
1997an plazaratu zuen Maddi Oihenartek (Barkoxe, 1956) lehen diska, Lurralde zilarra, Mixel Arotze eta Mixel Etxekoparrekin batera. Txiki-txikia zenetik barrenean dituen paisaiak, isiltasunak eta soinuak partekatzen dizkigu kantuan ari denean. Kantatzean aurreko ahotsen... [+]