"Lotura egin beharko litzateke Euskara eta hemengo sustraiekin".

Xabier Urzanteren azken liburua
"Lotura egin beharko litzateke Euskara eta hemengo sustraiekin".
"Adar bakoitzaren oinatza" liburua, Tuterakourrezko garaiak Xabier Urzanteren eskutik
Tutera hiriko Erdi Aroan girotutako ipuin sorta dugu Xabier Urzanteren liburu hau. Luis Martorel eta Alberto Solaren irudiez hornituta, arabiar, judu eta kristauak elkarrekin bizi zireneko garaiak. Ereinek Argia Ikastolaren laguntzaz karrikaratu du «Adar bakoitzaren oinatza» liburua. Aurten Tuteran egingo den Nafarroa Oinez kultur aberastasun horren isla izanen delakoan.
Gazte jendeari zuzendutako ipuinak biltzen dira liburu honetan, zer dela eta garai hori aukeratu?
Hemen bizi garenoi askotan aipatu izan zaigu Tuterako garai mitikoa: urrezko garaia, Erdi Arokoa. Tutera arabiarrek sortu zuten IX. mendean eta XII. mendera arte haiek nagusi izan ziren bertan. Ondoren, Iparraldeko nafarrak etorri, eta XVI. mendera arte elkarrekin bizi izan ziren.
Tuteran beti esan izan da garai hori urrezkoa zela; hain zuzen ere tolerantzia eta aniztasunaren garai bezala deskribatu izan da. Beraz, betidanik uste izan dut interesgarria izan daitekeela garai hori besteei ezagutaraztea, batez ere Nafarroan eta Euskal Herrian Tuterako berri ez dakitenei.
Erreferentzia bat pausatu nahi izan duzu hemengo euskaldunentzat?
Liburua duela bizpahiru urte pentsatu genuen; ikastolako jendearen enkargua izan zen, hortik ipuin bat atera zen, eta behin abiadura hartuz beste batzuk etorri ziren atzetik. Asmoa, hemengo historiako gaiak modu literario, erraz eta gozo batez jorratzea zen, batez ere ikastolako gazteek ezagun zezaten. Gezurra badirudi ere, hemengo ikastolako haurrek gehiago ezagutzen dute Iturengo ioaldunak edo ez dakit nongo txingalariak hemengo historia zaharra baino.
Ipuinekin giro bat sortu nahi izan dut. Seguraski historia ez da gertatu ipuinetan agertzen den bezala, ez da nire asmoa izan, baina egia da hemengo kultur erreferentziak, historikoak, beste muga batzuetara daramatzatela, beste garai batera. Juduak, musulmanak eta kristauak bizi izan dira hemen, elkarrekin, borrokan batzuetan, besteetan ez.
Giro hori al da ipuinak lotzen dituen haria?
Badu nolabaiteko haria; ipuinak independenteak dira, eta ipuinetarako beharbada ez da beti komeni. Esate baterako, ipuin bat poema bat da, hemengo tuterar batek egina, Yehuda Halevi izenekoa, XII. mendeko Yehuda Halevi izeneko poetarena, euskaratua. «Sion» izeneko poema, prosazko eraskin bat egin eta ipuin bezala aurkeztua, baina ez da ipuin bat.
Beste ipuin batean alfonbra hegalariak agertzen dira, Aladino moduko jin miresgarriak, mila eta bat gauen giroan kokatutako zerbait. Beste ipuin batean zainzuriak nola aurkitu ziren azaltzen da, oso istorio interesgarria. Gaiak oso desberdinak izan arren, nolabaiteko haria segitzen da hasieratik bukaera arte.
Bukaeran, aberastasun hori galtzean, ez al zara triste azaltzen?
Tristura ez da nik azaltzen dudan sentimendua, pena bai. Aspaldian gertatuko gauzak baitira, beranduago izanda ere, Nafarroan ere musulmanak eta juduak kanporatuak izan ziren eta hori nolabait garbiketa etnikoa izan zen. Egun maiz aipatzen den terminoa da hori, beste leku batzuetan egiten delako. Tuteran duela laurehun urte egin zen eta hori ez da batere pozgarria nire iritzirako.
Tuteran zer gelditzen da egun aipatzen duzun «urrezko garai» horretatik? Ba al da edonolako sentimendurik aro horrekiko?
Baietz uste dut; sentimendua ez da oso zehatza, lausoa da, jendeak badaki hemen beste zerbait izan zela, eta hori oso lotuta dago oraingo gertaerekin. Esate baterako, beharbada, Tuteran jendea gehiago identifikatzen da juduekin, musulmanekin baino. Oro har ari naiz, agian arestiko historia mendebaldekoa den zerbait bezala identifikatzen delako.
Liburuak badarama eraskin bat eta hor hemengo gauza batzuk aipatzen dira. Jendeak oraindik aipatzen du Tuterako manta, eta hori ez da Tuterako istorioa bakarrik, Espainiako hiri askotan katedralean eta eliz nagusietan, zapi bat egoten zen, eta ustez juduak ziren abizenak azaltzen ziren. Errealitatean zertan mamitzen den hori, beharbada berezitasun sentimendu batean: hemen Erriberan bada Nafarroarekiko eta zer esanik ez Euskal Herriarekiko sentimendu berezia.
Estiloan «Mila eta bat gau»etako giroa aukeratu duzu; gainontzean, estiloa zertzerakoan gustura sentitu al zara? Betidanik izan al duzu zaletasun hori?
Ez, ni ez naiz idazlea, eta hemendik aurrera ez naiz izango, hori ez baita nire lana. Zailtasun nagusia izan dut, sinesgarritasunarena, konparazioarena, gaiak aipatzerakoan, euskara aukeratzerakoan... Euskara batuan, noski, baina zein euskara eta nolako estiloan zen hautua, eta azkenean liburuak nolabaiteko nafar kutsua hartu du.
Liburua Ereinek aterako du, baina Argia Ikastolak parte hartu du proiektu honetan.
Hemengo ikastolak ale kopuru bat banatuko du bere ikurraz, baina edizio bakarra da, faja batekin aterako diren ale horiek, Nafarroa Oinezeko festan eta ekintzetan banatuko dira, eta irabazien zati bat ikastolarentzat izango da.
Horrelako gauzak maizago egin beharko lirateke, euskaraz bertako gauzak moldatu, historiari egokitu... Aberasgarria izan al daiteke?
Nafarroan ere izan daiteke. Euskaldungoak eta ikastolak arazo nagusia dute txerto arrotz bezala daudela kontsideratua, kanpokoa den zerbait bezala; orduan, euskaltzalegoaren erantzuna ortodoxia da.
Erriberan Iruñean edota Donostian baino euskaltzaleagoak gara: Tuteran benetan ospatzen da Olentzero, eta norbaiti bururatu izan balitzaio behin hemen, Errege egunean, kabalkadan, Ikastolak gurdiren bat ateratzea, sekulako vade retro-a eragingo zukeen, ziur.
Ortodoxia da nagusi, eta alde batetik hori euskaldungoaren indarra da, horregatik izango ez balitz seguraski hainbat gauza ez lirateke egingo; baina, bestetik, jende arruntaren artean kontraerantzuna sortzen da: hori ez dela hemengoa. Nolabaiteko lotura egin beharko litzateke euskaltzaletasuna eta hemengo sustraiekin.
LARRION, Patxi
42-43


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakURZANTE1
PertsonaiazURZANTE1
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
Aurrekontu militarren handitzea salatzeko bizikleta martxa egingo dute Bilbon

Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]


Artzain Egun jendetsua, Ordizian

Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.


MADDI OIHENART
“Kantuen ikastez hasi nintzen euskara ikasten”

1997an plazaratu zuen Maddi Oihenartek (Barkoxe, 1956) lehen diska, Lurralde zilarra, Mixel Arotze eta Mixel Etxekoparrekin batera. Txiki-txikia zenetik barrenean dituen paisaiak, isiltasunak eta soinuak partekatzen dizkigu kantuan ari denean. Kantatzean aurreko ahotsen... [+]


2025-04-24 | ARGIA
Bere etxearen aurkako erasoa salatu du Aritz Otxandianok, eta berriztagarriekin duen jarrerarekin lotu du

Asteartetik asteazkenerako gauean familiaren etxearen aurka bi bengala bota dituztela jakinarazi du Fagor kooperatibako jasangarritasun arduradunak.


Espainiako Gobernuak 1.041 milioi euro gastatu ditu Israeli armak erosten azken urte eta erdian

2023ko urritik armamentua erosteko 40 kontratu sinatu ditu Espainiako Estatuak Israelekin eta hango enpresekin, horien erdia azken urte erdian. Horietako kontratu batekin ika-mika piztu da Espainiako Gobernua osatzen duten PSOE eta Sumarren artean, bereziki azken horren barnean,... [+]


Asier Urbieta, 'Faisaien irla'
“Guretzako mugarik ez dago eta horrela estreinatu behar zen: mugarik gabe”

Asteazkenetik aitzina Ipar Euskal Herrian, eta ostiraletik Hego Euskal Herrian; film oso gutxi estreinatzen dira horrela zinema aretoetan. Halaxe egingo du asteon Faisaien Irla-k. Fikzioa baitira mugak, horrela dio Asier Urbieta (Errenteria, 1979) zuzendariak: ez dira... [+]


Haur Hezkuntzako irakasleen %94 emakumeak dira

Ikaslea zenbat eta adinez txikiagoa izan, orduan eta feminizatuagoa da irakasle lana: Haur Hezkuntzan, 10 irakasletik 9 baino gehiago emakumeak dira munduan, Lehen Hezkuntzan %67a eta DBHn %54a. “Kuriosoa da, zaintza oinarri duten beste lan batzuetan (erizainak, erizain... [+]


2025-04-24 | Gedar
Indarkeria matxistaren aurkako babesa: Hego Euskal Herrian, salatutako kasuen %31tan ez ziren neurriak hartu

Espainiako Estatu mailan, behera egin dute bai ezarritako babes-neurriek bai aurkeztutako eskaerek.


Sarako Idazleen Biltzarraren 42. edizioak euskal idazle eta irakurle andana bildu ditu

Ekintza sorta ugariko bi eguneko egitaraua eduki dute bertaratu diren irakurleek: besteak beste, liburu azoka, ikuskizunak, tailerrak eta mahai-inguruak izan dituzte. Maider Elcano koordinatzailearen ustez, Biltzarraren indarra idazleei eta sortzaileei lekua ematen dien... [+]


Pertsonon datu-pribatutasuna ezbaian, delinkuentziaren aitzakian

Kondenatutako atzerritarren nazionalitateari buruzko datuak argitaratuko dituela adierazi du Erresuma Batuko Barne ministroak. Bide beretik, pasa den astean ezagutarazi zen Aste Nagusian atxilotutako 79 pertsonaren argazkiak filtratu zituela Ertzaintzak.


2025-04-23 | Jon Torner Zabala
Madrilgo mugimendu ekologistan infiltratutako beste polizia bat atzeman dute

2002az geroztik Espainiako Estatuko hainbat kolektibotan infiltratutako hamabi poliziaren berri eman dute La Directa eta El Salto agerkariek. Nieves López izen faltsua baliatzen zuen Espainiako poliziaren kasua da publiko egin duten azkena. El Salto-k argitaratu duenez,... [+]


2025-04-23 | El Salto-Hordago
Arun Kundnani: “Arrazakeriak gizarteko baliabideen banaketarekin du zerikusia”

Militante eta ikerlari antiarrazistak abiapuntu argia adierazten du: arrazakeriaren aurka borrokatzea ez da zeregin psikologiko edo diskurtsibo bat, baizik eta egiturak desegiteko premia.


Militarizazioan beste urrats bat eman du Espainiako Gobernuak: 10.471 milioi euro gehiago bideratuko ditu Defentsara

Espainiako Gobernuak urte amaierarako Defentsara bideratuko duen gastua Barne Produktu Gordinaren %2 izango da: 33.123 milioi euro. Sánchezek adierazi du erabaki horrek "Espainiaren segurtasuna bermatzea" eta armadaren baliabideak "modernizatzea" dutela xede.


Ukrainarako “irtenbidearen” bila, edo ez?

"Bakearen" bidean, Errusiak proposatu du kontrolpean ez dituen lurraldeei uko egitea. Trukean AEBk hainbat onura emango dizkio, Financial Timesen arabera. Hala ere, Kremlineko bozeramaile Dmitry Peskov-ek abisu egin du: "Ez fidatu hedabideez, ezta errespetagarriak... [+]


Eguneraketa berriak daude