«Nire ildoak jarraitzen ditut, ez naiz bat-bateko onttoa»

Patxi Zabaletari elkarrizketa bere azken eleberriari buruz
«Nire ildoak jarraitzen ditut, ez naiz bat-bateko onttoa»
Historia eta pentsamendua lotu asmoz, «Ukoreka», Patxi Zabaletaren azken eleberria
Lan anitzeko morroia den Patxi Zabaletak trilogia baten hasiera argitaratu du berriki Txalaparta argitaletxearen eskutik. «Ukoreka» eleberriaz ari gara. Historia, etnografia, pentsakera, gizarte-usadioak... elementu ugari baliatu ditu idazle nafarrak XX. mende hasieran kokatutako hainbat pasadizo girotzeko orduan. Adierazi digunez, dagoeneko amaitua du kontakizun honen bigarren zatia ere, «Badena dena da» izenburua eramango duen eleberria. Guzti honetaz hitz egin dugu.
ARGIA. Hainbat urte ezer argitaratu gabe eta oso tarte laburrean, «Nafarroako azken mariskala», eta trilogia baten hasiera den «Ukoreka» argitaratu dituzu; zer dela eta horren maiz argitaratzen hastea?
PATXI ZABALETA.
Eleberri honen eta bere jarraipenak diren liburuen zenbait eduki duela hogeita zazpi urtekoak dira; beharbada ez dira argitaratu beste gauza askotan murgilduta ibili naizelako. Txalapartarekin izandako harremanak lagundu dit urrats hau ematen, eta horrela trilogia honen bigarren partea hurrengo urtean argitaratuko dugu.
A. Historiak berebiziko tokia izan du zure lanean. «Ukoreka»n azaltzen diren gertakizunek dokumentazio lan garrantzitsua eskatzen dute. Eleberri hau testimoniala al da?
P.Z. Liburuan agertzen den Bentazarreako historia guztia, zehaztasunak izan ezik, egia da; gainera, une batez nire propietatea izan zen. Eleberria kokatzen den urteetan suntsitu zen benta hori, eta horrekin batera ehundaka urte iraun zuen kultura galdu, eta beste kultura bat sortu. Horrek pentsakeran duen eragina beharbada ez dugu orain arte behar bezala gainditu. Pentsakera, askotan gertakizunen atzetik doa, eta hori ere adierazi behar da literatura egiten den neurrian.
Eleberri honetan historiak asmatuak dira, baina egoerak, baserria mantentzeko obsesio ikaragarri hori adibidez, mendean zehar iraun duen obsesioa da. Agian gehiegizkoa, baina errealitatean oinarritutakoa.
A. Beraz, eman den iraultza hori, historiari begira aski berria dena, egun ere ez dugu barneratu.
P.Z. Hori ez da gainditu neurri handi batean, pentsakeraren munduan beste fenomeno bat gainditu ez den bezala, trilogia honen bigarren partean garbiki azaltzen dena hain zuzen ere: fisika dagoeneko metafisika gainditu duen zerbait dela. Horrek gure pentsamenduan sortu duen aldaketa ez da kokatu.
A. Zer dela eta kezka filosofiko hori, ikasketak eginak dituzulako edo?
P.Z. Argitaratzera bultzatu nauen kezka izan da. Hain zuzen ere, hutsune ideologikoaz mintzatzen diren hainbat jenderen teoriak guztiz kontrajarririk daude gizarte osoa irtenbide berriak bilatzeko egiten ari den saiakerarekin. Eta hori azpimarratu beharra dago. Honek ez du esan nahi irtenbide ideologiko guzti horiek beti literaturaren bitartez bakarrik eman behar direnik, baina ezta literatura tresna txarra denik emateko.
A. Literatura munduan ez al duzu zure burua egun jorratzen diren korronteetatik at dagoen frankotiratzaile moduan ikusten?
P.Z. Iruditzen zait euskal literaturan magma bat bezala sortzen ari dela, horrelako giro edo multzo bat, nondik momenturen batean erakarmen askoko obrarik ere sor litekeen. Hala ere, literatura egiten dutenen artean inoiz ez da berdintasun osorik izaten, eta Euskal Herrian literatura mota bat baino gehiago egin behar da.
A. Magma horrek ba al du izen-deiturarik?
P.Z. Eduardo Gil Bera, edo Patziku Perurena, Iñaki Zabaleta eta beste hainbeste aipa ditzaket. Nafarroan bertan bagaude dozena erdi bat. Orain dela hogeita hamar urte ez, baina orain badira gazteak ere, oso ongi idazten dutenak. Guzti honek giro bat dakar, eta hortik, momentu batean, ondorio batzuk sortuko dira. Beraz, beste eskola batekoa naiz, baina nere ildoak jarraitzen ditut, ez naiz bat-batean sortutako onttoa; badauzkat zainak, erroak eta kanpoko kuadernoak.
A. Eleberriaz azaldu den kritikaren batek irakurterreza dela adierazi du. Bestalde, ez dirudi inguru jakin bati loturiko euskararen kezka duzunik?
P.Z. Iruñean hogeita hamabost urte daramatzat eta horrek esan nahi du neure jatorrizko hizkera nahasia dagoela beste hainbeste hizketarekin batera, eta gainera hori da etorkizunak dakarrena, bere gisa sortzen ari den batasun mota hori, ereduak jarraituz sortzen denak adinako garrantzia duena.
Pozten naiz jendeak ulerterreza dela esaten didanean. Saiatu behar da batua egiten, baina baita hitz egiten den eta hitz egiten dugun hizkuntza erabiltzen ere. Oharpen batekin: nik Iruñetik idazten dut.
A. «Ukoreka» eleberrian hainbeste hari edo ildo jarraitzeak ez al du horien uztarketa zailtzen?
P.Z. Kritika hori egin daiteke, kontrakoa egin daitekeen bezala. Zalantzarik gabe, lehenbiziko zati honetan ez dira korapilo guztiak askatzen, baina uztarturik badaude, eta eleberri guztietan gertatzen den bezala, soluziobide guztiak ez dira maila berean ematen.
A. Oso egoera krudelak azaltzen dituzu testuan; horiek ere oinarri errealik dute?
P.Z. Adibide bat jartzearren, liburuko Lazaretoaren pasadizoa egia da; Lazaretoak izan ziren hemen. Adibidez, Bergarako azken Lazaretoa 1908an izan zen, gezur batean oinarriturikoa eta mendeku batzuen gauzatzeko erabili zena. Hori ez da nik asmatutako gehiegizko kontakizuna. Hala ere, literaturan ez dut Lazaretoaz idatzi denik ikusi.
A. Sexua tratzeko era ere berria al da?
P.Z. Gai honek ere etsai bat baino gehiago ekarriko dizkit, baina sexua tratatzeko era liburuaren ildoarekin lotua dago guztiz.
PATXI LARRION

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakABALETA6
PertsonaiazABALETA6
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
2025-01-31 | Euskal Irratiak
Ramuntxo Labat-Aramendi
“Duintasunez arituko gira; Ahetzeko herriko etxearen egoera egonkortu nahi dugu”

Lehen itzulitik bigarrenera, auzapezgotzara jauzi egin zuen Ramuntxo Labat-Aramendi abertzalearen zerrendak. Erdiespena "xinaurri lanari esker" egin zela uste du Labat-Aramendik. Ahetzen zerrendak bozen %44,39 lortu zuen urtarrilaren 12an eginiko behin betiko bozketan... [+]


Iruñean Laba elkartearen eta Windsor tabernaren lokalak bateratuko dituzte

Modu horretan, euskara eta euskal kultura hiriaren bihotzera eraman duen proiektuari egonkortasuna eta sendotasuna emanen diote.


2025-01-31 | Uriola.eus
Sukalde eta garbiketako grebaren lehen egunak %70etik gorako jarraipena izan zuen atzo, sindikatuen arabera

Ehundaka langile elkartu ostegunean Bilbon egin den giza katean “Lan baldintzak hobetu, hemen eta orain erabakita” lelopean.


Langile bat hil da Arbizun, lanean ari zela kamioi batetik karga gainera erorita

52 urteko altsasuar bat hil da ostegunean Arbizun lan istripua izan ostean, Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez. Urtea hasi zenetik Euskal Herrian lan istripu batean hildako laugarren langilea da. Ezbeharra herriko erdigunean dagoen etxebizitza bat zaharberritzeko lanetan... [+]


Greba Nafarroako hezkuntza publikoan
Ikasturteko hirugarren greba deialdia ere arrakastatsua izan dela diote sindikatuek

Ikasturtea hasi denetik hirugarren greba eguna izan da ostegunekoa Nafarroako Hezkuntza Publikoan eta goizeko mobilizazioen ondoren, LAB, Steilas, ELA eta CCOO –protestaren deitzaileak– pozik agertu dira. Euri jasak eta hotzak lagundu ditu etengabe irakasleak... [+]


Jerusalem ekialdean UNRWA debekatu izanak are gehiago zailduko du Gazarako laguntza

Urtarrilaren 30 honetan abian jarri du Israelek Jerusalem ekialderako UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoaren debekua. Urtarrilaren 15ean adosturiko su-etenari segi, bahituen eta presoen hirugarren trukea dute ostegun honetan.


2025-01-30 | Julene Flamarique
Erantzukizunak eskatuko dituzte Zaldibarko tragediaren bosgarren urteurrenean

Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze gogoratzeko eta hondamendiaren erantzukizunak eskatzeko elkarretaratzea egingo dute igandean Zaldibarko Eitzaga auzoan. Luizia “enpresarien diru goseak” eragin zuela, eta Eusko Jaurlaritzak “ardura txikiena ere ez duela... [+]


Zigor gehiago espero dituzte Zarauzko EAJko zinegotzi ohiaren etxearen auzian

EAEko Auzitegi Nagusiaren epaiak ez duela "zirrikiturik utzi" dio SOS Talaimendi plataformak, eta "oraindik merezi duten legezko zehapena jaso ez duten zenbait erabaki arbitrario eta ia delituzko" geratzen direla adierazi du. Besteak beste, Zarauzko Udalak... [+]


2025-01-30 | Leire Ibar
Osasun publikoaren alde otsailaren 1ean Bilbon, Gasteizen eta Donostian kaleak betetzera deitu dute

Osasun Publikoaren Aldeko Herri Plataformak (OPA) manifestazioak deitu ditu otsailaren 1erako. Mobilizatzeko deia egin dute osasunaren pribatizazioari aurre egiteko, lehen arreta indartzeko, osasun arloko langileen baldintzak hobetzeko, prekaritateari aurre egiteko eta kudeaketa... [+]


2025-01-30 | Julene Flamarique
“Irabazi egin dugu”: Burlatako etxegabetzea gelditu du Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak

Genero-indarkeriaren biktima den emakume bat eta haren bost seme-alabak, horietatik hiru hemezortzi urte beherakoak, etxetik bota nahi izan dituzte ostegunean. Erabakia aurrera eramateko baldintzarik ez zegoela argudiatuta ez dute kaleratzea burutu, baina beste data bat... [+]


Isunak kendu dizkiete ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortutako donostiarrei

Eusko Jaurlaritzak isunak kendu dizkie ertzainei euskaraz hitz egiteagatik zigortuak izan ziren Donostiako herritarrei. Manex Ralla eta Amaia Abendaño dira herritar horiek, isunak kendu dizkietela baieztatu diote hedabide honi.


2025-01-30 | Leire Ibar
EITBko Euskara Batzordeak salatu du euskararen eskakizuna baztertu dela zuzendaritza postuetan

EITBko Euskara Batzordeak gaitzespena adierazi du azken hilabeteetan egindako zuzendaritza postuetarako hautaketa prozesuak direla eta. Salatu dutenez, euskarazko C1 maila ez duten hiru pertsona hautatu dituzte postu garrantzitsuetarako: EITB Mediaren zuzendaritzarako, Social... [+]


Adifek dio AHTko obretan salatutako lan-esklabotza egoerak “gezurra” direla

AHT Geldituk Nafarroako Abiadura Handiko Trenaren obretan lan esklabotza egoerak daudela salatzen duen lekukotza eskandalagarria jaso ondoren, obra horiek sustatzen dituen Adif sozietateak publikoki erantzun behar izan du: "Gezurra dira".


2025-01-30 | Aiaraldea
Amurrioko Udalak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza 2025eko udal aurrekontuetan sartzeari

Ostegun honetako Udal Osoko Bilkuran eztabaidatu eta bozkatuko dira Amurrioko Udaleko 2025erako aurrekontuak eta, beste behin ere, Udal Gobernuak uko egin dio Aiaraldea Komunikabidearen hitzarmen eta dirulaguntza berrezartzeari.


2025-01-30 | Ahotsa.info
KarKarCar, mugikortasun kooperatiboko proposamen berria Iruñerrian

Kar Kar Car auto elektrikoen erabiltzaileen kooperatiba ibilgailuen flota handitzen eta bere zerbitzua Iruñerriara zabaltzen ari da.


Eguneraketa berriak daude