«Nire ildoak jarraitzen ditut, ez naiz bat-bateko onttoa»

Patxi Zabaletari elkarrizketa bere azken eleberriari buruz
«Nire ildoak jarraitzen ditut, ez naiz bat-bateko onttoa»
Historia eta pentsamendua lotu asmoz, «Ukoreka», Patxi Zabaletaren azken eleberria
Lan anitzeko morroia den Patxi Zabaletak trilogia baten hasiera argitaratu du berriki Txalaparta argitaletxearen eskutik. «Ukoreka» eleberriaz ari gara. Historia, etnografia, pentsakera, gizarte-usadioak... elementu ugari baliatu ditu idazle nafarrak XX. mende hasieran kokatutako hainbat pasadizo girotzeko orduan. Adierazi digunez, dagoeneko amaitua du kontakizun honen bigarren zatia ere, «Badena dena da» izenburua eramango duen eleberria. Guzti honetaz hitz egin dugu.
ARGIA. Hainbat urte ezer argitaratu gabe eta oso tarte laburrean, «Nafarroako azken mariskala», eta trilogia baten hasiera den «Ukoreka» argitaratu dituzu; zer dela eta horren maiz argitaratzen hastea?
PATXI ZABALETA.
Eleberri honen eta bere jarraipenak diren liburuen zenbait eduki duela hogeita zazpi urtekoak dira; beharbada ez dira argitaratu beste gauza askotan murgilduta ibili naizelako. Txalapartarekin izandako harremanak lagundu dit urrats hau ematen, eta horrela trilogia honen bigarren partea hurrengo urtean argitaratuko dugu.
A. Historiak berebiziko tokia izan du zure lanean. «Ukoreka»n azaltzen diren gertakizunek dokumentazio lan garrantzitsua eskatzen dute. Eleberri hau testimoniala al da?
P.Z. Liburuan agertzen den Bentazarreako historia guztia, zehaztasunak izan ezik, egia da; gainera, une batez nire propietatea izan zen. Eleberria kokatzen den urteetan suntsitu zen benta hori, eta horrekin batera ehundaka urte iraun zuen kultura galdu, eta beste kultura bat sortu. Horrek pentsakeran duen eragina beharbada ez dugu orain arte behar bezala gainditu. Pentsakera, askotan gertakizunen atzetik doa, eta hori ere adierazi behar da literatura egiten den neurrian.
Eleberri honetan historiak asmatuak dira, baina egoerak, baserria mantentzeko obsesio ikaragarri hori adibidez, mendean zehar iraun duen obsesioa da. Agian gehiegizkoa, baina errealitatean oinarritutakoa.
A. Beraz, eman den iraultza hori, historiari begira aski berria dena, egun ere ez dugu barneratu.
P.Z. Hori ez da gainditu neurri handi batean, pentsakeraren munduan beste fenomeno bat gainditu ez den bezala, trilogia honen bigarren partean garbiki azaltzen dena hain zuzen ere: fisika dagoeneko metafisika gainditu duen zerbait dela. Horrek gure pentsamenduan sortu duen aldaketa ez da kokatu.
A. Zer dela eta kezka filosofiko hori, ikasketak eginak dituzulako edo?
P.Z. Argitaratzera bultzatu nauen kezka izan da. Hain zuzen ere, hutsune ideologikoaz mintzatzen diren hainbat jenderen teoriak guztiz kontrajarririk daude gizarte osoa irtenbide berriak bilatzeko egiten ari den saiakerarekin. Eta hori azpimarratu beharra dago. Honek ez du esan nahi irtenbide ideologiko guzti horiek beti literaturaren bitartez bakarrik eman behar direnik, baina ezta literatura tresna txarra denik emateko.
A. Literatura munduan ez al duzu zure burua egun jorratzen diren korronteetatik at dagoen frankotiratzaile moduan ikusten?
P.Z. Iruditzen zait euskal literaturan magma bat bezala sortzen ari dela, horrelako giro edo multzo bat, nondik momenturen batean erakarmen askoko obrarik ere sor litekeen. Hala ere, literatura egiten dutenen artean inoiz ez da berdintasun osorik izaten, eta Euskal Herrian literatura mota bat baino gehiago egin behar da.
A. Magma horrek ba al du izen-deiturarik?
P.Z. Eduardo Gil Bera, edo Patziku Perurena, Iñaki Zabaleta eta beste hainbeste aipa ditzaket. Nafarroan bertan bagaude dozena erdi bat. Orain dela hogeita hamar urte ez, baina orain badira gazteak ere, oso ongi idazten dutenak. Guzti honek giro bat dakar, eta hortik, momentu batean, ondorio batzuk sortuko dira. Beraz, beste eskola batekoa naiz, baina nere ildoak jarraitzen ditut, ez naiz bat-batean sortutako onttoa; badauzkat zainak, erroak eta kanpoko kuadernoak.
A. Eleberriaz azaldu den kritikaren batek irakurterreza dela adierazi du. Bestalde, ez dirudi inguru jakin bati loturiko euskararen kezka duzunik?
P.Z. Iruñean hogeita hamabost urte daramatzat eta horrek esan nahi du neure jatorrizko hizkera nahasia dagoela beste hainbeste hizketarekin batera, eta gainera hori da etorkizunak dakarrena, bere gisa sortzen ari den batasun mota hori, ereduak jarraituz sortzen denak adinako garrantzia duena.
Pozten naiz jendeak ulerterreza dela esaten didanean. Saiatu behar da batua egiten, baina baita hitz egiten den eta hitz egiten dugun hizkuntza erabiltzen ere. Oharpen batekin: nik Iruñetik idazten dut.
A. «Ukoreka» eleberrian hainbeste hari edo ildo jarraitzeak ez al du horien uztarketa zailtzen?
P.Z. Kritika hori egin daiteke, kontrakoa egin daitekeen bezala. Zalantzarik gabe, lehenbiziko zati honetan ez dira korapilo guztiak askatzen, baina uztarturik badaude, eta eleberri guztietan gertatzen den bezala, soluziobide guztiak ez dira maila berean ematen.
A. Oso egoera krudelak azaltzen dituzu testuan; horiek ere oinarri errealik dute?
P.Z. Adibide bat jartzearren, liburuko Lazaretoaren pasadizoa egia da; Lazaretoak izan ziren hemen. Adibidez, Bergarako azken Lazaretoa 1908an izan zen, gezur batean oinarriturikoa eta mendeku batzuen gauzatzeko erabili zena. Hori ez da nik asmatutako gehiegizko kontakizuna. Hala ere, literaturan ez dut Lazaretoaz idatzi denik ikusi.
A. Sexua tratzeko era ere berria al da?
P.Z. Gai honek ere etsai bat baino gehiago ekarriko dizkit, baina sexua tratatzeko era liburuaren ildoarekin lotua dago guztiz.
PATXI LARRION

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakABALETA6
PertsonaiazABALETA6
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
Asier Urbieta, 'Faisaien irla'
“Guretzako mugarik ez dago eta horrela estreinatu behar zen: mugarik gabe”

Asteazkenetik aitzina Ipar Euskal Herrian, eta ostiraletik Hego Euskal Herrian; film oso gutxi estreinatzen dira horrela zinema aretoetan. Halaxe egingo du asteon Faisaien Irla-k. Fikzioa baitira mugak, horrela dio Asier Urbieta (Errenteria, 1979) zuzendariak: ez dira... [+]


Haur Hezkuntzako irakasleen %94 emakumeak dira

Ikaslea zenbat eta adinez txikiagoa izan, orduan eta feminizatuagoa da irakasle lana: Haur Hezkuntzan, 10 irakasletik 9 baino gehiago emakumeak dira munduan, Lehen Hezkuntzan %67a eta DBHn %54a. “Kuriosoa da, zaintza oinarri duten beste lan batzuetan (erizainak, erizain... [+]


2025-04-24 | Gedar
Indarkeria matxistaren aurkako babesa: Hego Euskal Herrian, salatutako kasuen %31tan ez ziren neurriak hartu

Espainiako Estatu mailan, behera egin dute bai ezarritako babes-neurriek bai aurkeztutako eskaerek.


Sarako Idazleen Biltzarraren 42. edizioak euskal idazle eta irakurle andana bildu ditu

Ekintza sorta ugariko bi eguneko egitaraua eduki dute bertaratu diren irakurleek: besteak beste, liburu azoka, ikuskizunak, tailerrak eta mahai-inguruak izan dituzte. Maider Elcano koordinatzailearen ustez, Biltzarraren indarra idazleei eta sortzaileei lekua ematen dien... [+]


Pertsonon datu-pribatutasuna ezbaian, delinkuentziaren aitzakian

Kondenatutako atzerritarren nazionalitateari buruzko datuak argitaratuko dituela adierazi du Erresuma Batuko Barne ministroak. Bide beretik, pasa den astean ezagutarazi zen Aste Nagusian atxilotutako 79 pertsonaren argazkiak filtratu zituela Ertzaintzak.


2025-04-23 | Jon Torner Zabala
Madrilgo mugimendu ekologistan infiltratutako beste polizia bat atzeman dute

2002az geroztik Espainiako Estatuko hainbat kolektibotan infiltratutako hamabi poliziaren berri eman dute La Directa eta El Salto agerkariek. Nieves López izen faltsua baliatzen zuen Espainiako poliziaren kasua da publiko egin duten azkena. El Salto-k argitaratu duenez,... [+]


2025-04-23 | El Salto-Hordago
Arun Kundnani: “Arrazakeriak gizarteko baliabideen banaketarekin du zerikusia”

Militante eta ikerlari antiarrazistak abiapuntu argia adierazten du: arrazakeriaren aurka borrokatzea ez da zeregin psikologiko edo diskurtsibo bat, baizik eta egiturak desegiteko premia.


Militarizazioan beste urrats bat eman du Espainiako Gobernuak: 10.471 milioi euro gehiago bideratuko ditu Defentsara

Espainiako Gobernuak urte amaierarako Defentsara bideratuko duen gastua Barne Produktu Gordinaren %2 izango da: 33.123 milioi euro. Sánchezek adierazi du erabaki horrek "Espainiaren segurtasuna bermatzea" eta armadaren baliabideak "modernizatzea" dutela xede.


Ukrainarako “irtenbidearen” bila, edo ez?

"Bakearen" bidean, Errusiak proposatu du kontrolpean ez dituen lurraldeei uko egitea. Trukean AEBk hainbat onura emango dizkio, Financial Timesen arabera. Hala ere, Kremlineko bozeramaile Dmitry Peskov-ek abisu egin du: "Ez fidatu hedabideez, ezta errespetagarriak... [+]


2025-04-23 | Jon Torner Zabala
Gipuzkoako klub batean jokatzeko ez da derrigorrezkoa izango eskola kirolean parte hartzea

EAEko Auzitegi Nagusiak agindu ostean eskola kirolaren aurkako epaia berehala betetzeko, Gipuzkoako Diputazioak jakinarazi du erabakia "onartu eta errespetatu" egingo duela, helegiterik ez duela aurkeztuko, eta aurrez Espainiako Auzitegi Gorenean jarritako kasazio... [+]


Herritarren kexuaren gainetik pasaz, aitzina doa Gatika-Cubnezais itsas azpiko kable elektrikoaren eraikuntza

Obrak "abiadura handian" doazela deitoratzen dute makroproiektuaren kontrako kolektiboek. Landetako THT Ez taldeak hitzaldia antolatu du apirilaren 27rako, ozeanoei buruzko nazioarteko hainbat aditurekin, tartean, Paul Watson baleen aldeko ekintzaile... [+]


2025-04-23 | Behe Banda
barra warroak
Unpopular opinion

Ez da lehenengo aldia, aditua izan ei naiz kontraesanetan. Oreka, baietzaren eta ezetzaren arteko muga non marraz daitekeen bilatzen. Analisi topografikoa, neurriz neurri morala triangelatzen. Tatuaje erraldoia bekokian: Bai, baina… Erabaki batera iristeko, inoiz nire... [+]


Almidoitik eratorritako mikroplastikoak kaltegarriak izan litezke osasunerako

Almidoiarekin egindako plastiko biodegradagarrietatik sortutako mikroplastikoek saguen osasuna kaltetzen dutela ikusi dute esperimentu batean. Ikertzaileek ohartarazi dute ezinbestekoa dela bioplastikoen segurtasuna hobeto ikertzea, haien erabilera handitzen jarraitu aurretik,... [+]


Emakumeek lan munduan izandako garrantzia islatu dute Arabako Arte Ederren Museoan

Arabako artisten 35 lan paratu dituzte Emakumea. Familia eta lana erakusketan, Gasteizen. Aukeraketa egiteko, kanpoan utzi dituzte historian zehar emakumeak sarritan margotu izan diren beste egoera eta estereotipo batzuk, eta lanari lotutakoei eman diete garrantzia. Urriaren... [+]


Eguneraketa berriak daude