«Europako zenbait hizkuntza itzulera gabeko bidaian daude»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Euromosaiko hizkuntz minorizatuen proiektuari buruzko elkarrizketa
«Europako zenbait hizkuntza itzulera gabeko bidaian daude»
Marc Lepretre, Euromosaiko proiektuko teknikaria
Europako Batasunaren aginduz, Bartzelona, Gales, Parise eta Brusselako soziologia eta hizkuntzetan trebatutako lau zentro Batasuneko hizkuntz gutxituei buruz orain arte egin den azterketa sakon eta zehatzena egiten ari dira. Ia amaituta dago eta uztailerako lana EBko Batzordearen aurrean aurkeztu beharko dute. Lepretre AEK-k antolatutako Eurogeroa jardunaldietan izan zen eta bertan mintzatu ginen berarekin.
ARGIA. Zer da Euromosaiko proiektua?
MARC LEPRETRE. EBko Batzordeak lau zentro desberdini Europako hizkuntza gutxituei buruzko azterketa gaurkotua egiteko bidalitako lana da. Bartzelona, Parise, Gales eta Brusselan daude zentrook. Killilea txostena eta Hizkuntza Gutxituen Agiria izan dira ikerketa honen bultzatzaileak.
Ikerketak bi alde dauzka: batetik hizkuntz komunitate desberdinen azterketa zehatza, eta bestetik Europako hizkuntz aniztasunari buruzko lan teoriko zabala. Hizkuntzen historia, uniformizazio politikak eta, azkenik, EBk bere sorreratik hizkuntzekiko izan duen jarduera aztertzen dugu. Aholkuak ere ematen ditugu.
A. Nola egiten da lan hau?
M.L. Informazioa jasotzeko jasotzeko lau bide erabiltzen ditugu. Batetik, ikertutako hizkuntz komunitate bakoitzean korrespontsal bat daukagu eta oso galdetegi zehatzari erantzutea eskatzen diogu. Horrez gain, guk lekuko berezi gisa jotzen ditugunak (10etik 40ra) normalean hizkuntzaren arlo desberdinetan mugitzen den jendea da. Hirugarrenez, lau zentroei aholku ematen dien ikerlari batzordea dago: lanaren kontrola eramaten du, aholkularitza, lanean kalitatea zaindu... Eta, azkenik, agintariak, lurralde mailakoak, autonomikoak, herrikoak, estatukoak...
A. Uztailean lana emango duzue. Azalduko al zenidake oso gainetik zein den Europako Batasuneko hizkuntz gutxituen egoera?
M.L. Zenbait hizkuntzak jadanik ez dute bizirauteko aukerarik. Beste talde bateko hizkuntzen biziraupena hizkuntza horretako hiztunek hizkuntzarekiko erakusten duten gogoaren menpe dago. Hauetako gehienetan instituzioek ez dute kontrarik egiten, eta biztanleria da, erakunde eta elkarteen bidez, hizkuntzaren egoera iraultzeko borrokan ari dena.
Katalana (gutxienez Kataluniako Autonomi Elkartean), euskara EAEn, galesa, alemana Belgikako zona germaniarrean... Biztanleriak bizitasun handia duen komunitateak dira: kezka, hizkuntz eskubideen aldarrikapena... Kataluniako Autonomi Elkartean eta EAEn erakundeen bultzada ere badago. Komunitate hauetan biztanleek biziki maite dute euren hizkuntza, eta hori oso garrantzitsua da. Inork ez du gustuko baztertutako edo gutxitu egiten den talde bateko partaide izatea.
A. Zeintzuk dira itzulera gabeko bidaia horretan daudenak?
M.L. Greziako hirurak: pomakoa, albaniarra eta valakoa; Italian proventzala, grekoa, albaniarra; Portugalen mirandesa; Irlandako gaelikoa ere bai _50.000 bat pertsonak hitz egiten dute eta 1920tik berreskurapen politika guztiek porrota ezagutu dute_; Frantzian okzitanierak nahiko egoera larria bizi du, hiztun asko daudela esaten da baina errealitatean gero eta gutxiago dira. Oro har, Frantziako hizkuntz gutxitu guztiak nahiko egoera larrian daude. Hizkuntza kontuek ia matematikak gisa funtzionatzen dute: hots, hiztun kopuru batetik behera, eginahalak egin, ez dago zer eginik. Frantziakoa ez da Greziakoa bezain egoera erasokorra, antz handiagoa du Italiakoarekin, ez alde ez kontra, ezer egiten ez dela. Frantziakoa, adibidez, bitxia da: duela egun batzuk hizkuntz gutxituei buruz egindako bi inkesta jaso ditugu, eta populazioaren % 85etik gora hizkuntza hauek bultzatzearen alde agertzen dira, eskolan sar dadin... Frantziaren kasuan behintzat ezingo dute esan ezer egiten ez badute biztanleriaren sentimenduaren aurka ez joateagatik dela. Aitzitik, jendea alde dago.
A. Zerk eragin du hizkuntza hauek hilzorian egotea?
M.L.Bat eragile demografikoa, hizkuntz eremua biztanle barik geratzen da apurka. Bestea ekonomikoa, industrialtze prozesua eta beste edozer gauza medio leku batek jendetza handia jasotzen du kanpotik. Kultur arlokoen artean alfabetatze eza aipa liteke. Eta noski, lehen aipatu dugun autobalorazioa, norberak bere hizkuntza maite izatea. Hizkuntza maite ez baduzu transmisioa galtzen da. Hauez gain, zenbaitetan erlijioak eta eragile politikoek ere badute zeresanik.
A. Nolakoa izan da agintarien aldetik jasotako erantzuna?
M.L. Agintariek, oro har, oso gutxi erantzuten dute. Zenbat eta beherago, hots, herri mailara hurbiltzen garen heinean, orduan eta erantzun hobea.
Xabier Letona
18-19

GaiezHizkuntzaBesteak
PertsonaiazLEPRETRE1
EgileezLETONA1Hizkuntza

Azkenak
Adin txikikoak dira Osakidetzako genero identitateko unitatetik pasa diren erdiak

1.075 pertsona artatu ditu Barakaldoko ospitaleko genero-identitateko unitateak, 2016ean unitate hori martxan jarri zenetik. Erdiak baino gehiagok adin-nagusitasuna bete aurretik jaso zuen lehen arreta. Eta, kopuru osoaren herenak hamasei urte baino gutxiago zituen.


BBK Livek bisitarien oinarrizko hainbat eskubide urratzen ditu eta salaketa ipini diote

OCU kontsumitzaileen Elkarteak hiru arrazoi zehaztu ditu, horien artean kanpoko janaria eta edaria Kobetamendiko esparruan sartzeko debekua, eta eskudirutan edo banku-txartelaren bitartez ordaintzeko ezintasuna. Facuak aurreko urtean egindako salaketan zehazturiko arazoak... [+]


Arrazakeria salaketen erdiak Polizia jotzen du “agente diskriminatzailetzat” Bizkaian

Diskriminazioaren ahotsak txostenak zenbakitan jasotzen ditu 2023an Bizkaiko SOS Arrazakeriaren Informazio eta Salaketa Bulegoan pertsona ugarik agertarazitako esperientziak, eta haietan "arrazoi arrazista eta xenofoboen aurkako indarkeria, eraso eta diskriminazioak”... [+]


Meaka-Irimo bizirik!

Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]


2024-07-12 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektua hasia da konponketa lanak, landaketak eta formazio saioak egiten

Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]


Emakume alkateentzako jantzi erronkariarra diseinatu dute, Hiru Behien Zergan parte hartzeko

Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.


2024-07-12 | Gedar
Pertsona bat atxilotu dute Gasteizen, faxista bati aurre egiteagatik

Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.


Donostian 300 pertsona baino gehiago “muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute

Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]


2024-07-12 | Euskal Irratiak
Cyclopotes elkartea: Ikusmenik gabeko jendeen inklusioaren alde, bizikletaz ibiltzeko

Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]


Kataluniara itzuli dira Tsunami auziko erbesteratuak

Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.


Maximo Aierbe hil da, Euskaldunon Egunkariaren sortzaileetakoa

Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]


2024-07-11 | Uriola.eus
Gentrifikazioaren aurka, pisu turistiko bat okupatu dute Bilbon

Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.


Fronte Herritar Berria garaile atera da, eta hirugarren kokatu da eskuin muturra

20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]


Anibal direktiba
Urriaren 7an Israelgo Armadak bere soldaduak eta zibilak ere hil zituen, ‘Haaretz’-en arabera

Israelgo egunkari Haaretz-ek hilabeteetako ikerketa egin du Israelgo Armadak iragan urriaren 7an Hamaseko erasoari nola erantzun zion aztertzeko. Armadako soldadu eta ofizial ugarirekin hitz egin du eta ondorioa argia da: Israelek Anibal direktiba indarrean jarri zuen, aurretik... [+]


Eguneraketa berriak daude