Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteazkena 2024ko uztailaren 03an

Iparretarrak

«Zaila da Iparretarrak-ek jada biribildua duen autonomia proiektuaz eztabaidatzea»

Ixabel Etxeberria

2021eko uztailaren 19an

Inprimatu

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Mixel Berger arkitekto EBko militanteari elkarrizketa
«Zaila da Iparretarrak-ek jada biribildua duen autonomia proiektuaz eztabaidatzea»
MIXEL BERGER
A lgeriako gerlaren ondotik Euskal Herrira etorria, arkitektoa da lanbidez. Politikagintzan egin du, baina, bide publikoa. 1977an Milafrangako auzapez izendatu zuten, eta hautetsi arrunta izaten ahal zelarik bere urratsak abertzaleekin egitea erabaki zuen. Egun Euskal Batasunako militantea, ekonomiaz arduratzen den Hemen elkarteko lehendakaria dugu. Garapen ekonomikoaz azken hilabeteotan izandako eztabaida guztietan murgildua izan da.
ARGIA. Badira urte anitz Euskal Herrian bizi zarela; nolakoa izan zenuen euskal munduarekiko hurbiltzea?
MIXEL BERGER. 1973tik Milafrangan bizi naiz, horkoa baitut emaztea, eta sei haur izan ditugu hemen, horrek dakartzan harreman eta ezagutza guztiekin. Hona etorrita, bertan zeuden arazoak ezagutu genituen, eta batipat bertako eskola defenditzeko sortu zen mugimendu batean murgildu. Orduko eskolaren arazoa ez zen baitezpada euskal arazoari lotua, baina eguneroko bizian sartzen zen erabat.
Bestalde, garai hartan Burgoseko Auzia zela eta, Euskal Herriak bizi zituen mugimendu latzak jarraitzen nituen. Hori dena, beraz, bilakaera arrunt batean gertatu zitzaidan. 1977ko hauteskundeak hurbil ziren baina ez nuen inondik ere pentsatzen nire burua horretan aurkeztea. Eskolaren defentsan aritu nintzenez, baina, eskatu zitzaidan oposizioko zerrendan sartzea, eta ondoren auzapez lekurako. Honela, Euskal Herriko arazoak ezagutzen joan naiz, euskaldunengana hurbilduz.
A. Herri batek dituen arazoak ezagutzetik Euskal Batasunako militante eta hautagai izatera bide luzea da, atxikimendu hori hain erraza ez zen izanen, ezta?
M.B. Tokiko lan horrek Euskal Herriak Frantziarekin eta Espainiarekin dituen harremanak ulertzera eraman nau. Ordura arte, niretzat, estatua urruneko erakundea zen. Jakina Algeriako gerlaren kontrako militantea ere izan nintzela, baina hura borroka askoz zabalagoa zen, ez zen borroka hain zorrotza. Hasieran giza eskubideen militantea baino ez nintzen, borroka ez baitzitzaidan behin ere hain zorrozki aurkeztua izan.
A. EMAn sartzeko aukerarik ere izan zenuen.
M.B. Milafrangako auzapez nintzelarik Hiriburuko Aturri Ondo elkarteak kultur aste bat antolatu zuen, eta pertsonalki lanean aritu nintzen han. Hari horretatik, giro horretan ari zirenek aipatu zidaten talde politiko bat sortuko zutela. Testuak ekarri zizkidaten, baina garai berean euskal departamendu baten aldeko elkarteko lehendakaria nintzen, eta gai horrengatik eta bestalde bortizkeriari buruzko jarreragatik ez nintzen EMArekin inplikatu. Horrek ez du erran nahi kontrako jarrera dudanik. Erran nahi dut niretzat lan egiteko beste aukerak daudela.
A. Euskal departamenduaren alde ari zinela, oposizio oso gogorra egin zizuten zenbaitek.
M.B. 1983an eskuin osoa, Intsauspe buru zela, nire kontra bildu zen, eta auzapez lekua galdu nuen. Emaitzak jakin ondoren Intsauspe irrati batean poztu zen euskal departamenduaren aldeko hautetsi bat kanporatu zelako.
A. Zein arrazoi zenerabilen orduan euskal departamendu baten defenditzeko?
M.B. Elkarrizketa sortzeko medio bezala ikusten nuen. Nik pentsatzen dut hitz egitea beti posible dela, baita gatazka gogor baten erdian ere. Gaia argi baldin bada, elkarrizketa posible da beti, salbu eta, noski, bi alderdiak elkarri tiroka ari ez baldin badira.
1975ean gai hori atera zelarik, galderak egin zitzaizkion frantses Administrazioari ikusteko zertan ziren balizko euskal departamendu baten zenbakiak, sortuko ziren gastuak eta abar. Ez zen inongo erantzunik lortu. Pentsatu genuen hautetsi batzuek galdera horiek egiten bazituzten Administrazioa erantzun bat ematera behartua izanen zela. Izan ere, horrela eginda, erantzuna berehala etorri zen. Lehenik prefetarengandik, honek mehatxatu egin baikintuen. 42 auzapez ginen eta erreferendum bat antolatzea zen gure helburua. Prefetaren erranen gainetik pasatu ginen, eta aurrera jarraitu.
A. 12 urte berantago badirudi, Intsauperen aldetik bederen, ideia hori birplanteatzen dela.
M.B. Baina berant hartu dute hautetsiek. Gogoan eduki behar da 1982rako dagoeneko Barne ministroari hitzordua eskatu geniola, 1981eko Miterranden proposamenetan euskal departamenduaren egiteko agindua baitzegoen. Euskal Herriko hautetsi guztiak hartuak izan ginen, eta pentsatu genuen eginen zela. Orduan ikusi genuen eskuintiar batzuk jada hitza aldatzen hasi zirela. Berantago, Kontseilu Nagusiko iritzia hartu ondotik, Parisek ez egitea erabaki zuen.
A. Azken hauteskundeek aldaketa zerbait erakusten ote dute bide horretan?
M.B. Partekatuak gara. Alde batetik iruditzen zaigu gauzak ez direla laster aitzinatzen, eta bestalde mugimendu abertzalea onartua da, mugimendu politiko bezala, iritzi publikoan. Bere lekua du orain, prentsak ere aitortzen du ideiak abertzaleegandik heldu direla gehienbat. Gogoratzen naiz lagun batzuek bizkarra eman zigutela garai batez, eta baita iraindu ere. Hori guztia bukatua da, egun askoz moderatuagoak dira denak. Eta gu ere aitzinatu gara, ikasi dugu. Orain ekonomian, kulturan eta politikan badugu gure lekua.
A. Ekonomiaz arduratzen den Hemen elkarteko lehendakaria zara. Zuen eta zuen inguruko Herriko elkartearen bultzadaz, Administrazioak «Euskal Herria 2010» inkesta zabala egin berri du, Ipar Euskal Herriko egoera kultur-ekonomikoa aztertu duena. Bide horretan, baina, Herriko elkarteak anitz arazo izan ditu.
M.B. Azterketa horretan burtsako mugimenduez arduratzen den batzordea deitua izan zen. Ordura arte batzorde horrek ez zuen sekula burtsako mugimenduak legezkoak ote ziren jakiteko ikerketarik egin, lehen aldia zen Estatu frantsesean. Komisio horrek, beraz, gure mugimendua ea lege barrukoa zenentz aztertzeari ekin zion. Eta Herrikoren kontra gertatu zen 1987an.
Baina auzitegitik berriz pasatu gara eta irabazi dugu, eta horri esker sinesgarritasuna eskuratu. 1987tik aurrera Hemen-eko lehendakaritza hartu dut, eta elkartean erabaki dugu enpleguaz eta ekonomiaz aritzen diren egiturak biltzea eta lanean jartzea. Horrela sortu genuen «Ongi Heldu Euskal Herrian» publizitate kanpaina 1989an.
Patxi Nobliari esker, ondoren, Adepab sortu dugu, Ipar Euskal Herriko agente guztiak bilduta, Administrazioa barne. Egin ditugun lan eta ikerketen aitzinean Administrazioa zerbaiten egitera behartua sentitu da. Horrela sortu da «Euskal Herria 2010» inkesta.
A. Inkesta berarekin arazoak izan dira, baina.
M.B. Inkesta hau interesgarria zen, medio eta denbora handiz eta profesionalekin egina baita. Hala eta guztiz ere, ohartu gara horretan lanean aritu direnen artean asko zirela mugimendu abertzaletik hurbil. Hor ageri da, dudarik gabe, nork duen hemen benetan gauzak aldatzeko gogoa. Euskararen ofizialtasuna eta beste puntu batzuk agertzen dira dosierrean, baina hasieran agertzen ziren puntu garrantzitsuak kenduak izan dira. Inkestaren emaitzak, Administrazioak motelduak izan dira. Aurkezpena baino lehen erran dugu ez genuela lan horretan jarraituko ez baziren gure eskakizun edo oharrak kontuan hartzen.
A. Inkestaren datuak ezagututa, zein ekarpen berri egin dela uste duzu?
M.B. Blokatzeak daude, eta ez bakarrik hautetsien aldetik. Barnealdearentzat ez gara oso baikorrak, baina hor ere ideiak ateratzen dira. Zoritxarrez, Hemen bezala oso mugatuak gara. Arazo larriak dira, eta nahiz eta estatuaren ardura izan, gauzak mugiarazten saiatzen gara. Gu oso hauskorrak gara, ardura morala handia sentitzen dugu baina ahal txikia dugu. Garapena estatuaren ardura da.
A. Hemen-en Biltzar Nagusia iragan berria da, zein norabide hautatu dira?
M.B. Bi norabide nagusi ikusten ditut. Batetik, hasitakoari jarraitzen diogu; bestetik, lan zailtasunak dituztenak laguntzea pentsatzen dugu, eta ingurugiroak sortzen dituen lanak aztertzea. Ingurugiroa enplegu sortzaile izan daitekeela uste dugu.
A. Dirurik inbertitzen ote da Ipar Euskal Herrian?
M.B. Noski dirua inbertitzen dela, baina ez behar litzatekeen lekuan. Angeluko Xibertako portuan, luxuzko egituretan... inbertitzen da. Nahiz eta hori ttipitu egin den, oraindik hor dirau. Hemen eta Herrikok ez dugu horrelakorik laguntzen.
A. Gaia aldatuz, nola ikusten duzu Iparretarrak-ek atera duen autonomia proiektua?
M.B. Proiektu bezala interesgarria iruditzen zaigu. Arazoa da guretzat, Euskal Batasunan, elkarrizketaren aldekoak izanik, zaila zaigula proiektu horretaz mintzatzea egileak ezagutu gabe. Eraikitzen-ek berak ez du proiektua idatzi. Bestalde, ematen digute proiektu bat, eta zuzenketak egin ditzakegu, baina oro har biribildua da. Ipar Euskal Herrian Iparretarrak-ek borrokan daukan garrantzia neurtzea zaila zaigu. Pisua daukate, baina borroka armatuaren gaia aipatu behar da funtsean. Proiektu horretaz ez zaigu deus erran, EMAk egina balitz hitz eginen genuen haiekin.
A. Alta bortizkeriari aterabide bat ematen zaio horren bidez?
M.B. Baina, nire ustez, borroka armatuari buruz eztabaida bat sortuko balitz, ez litzateke arazorik proiektu horretaz hitz egiteko. Zeren eta proiektu horretan erraten baita, gutti gora-behera, «gure proiektua onartzen bada, aterabide bat ematen da bortizkeriari». Ez gara itxiak, guk ere lan egiten dugu instituzioei buruz, baina zaila da jada biribildua den proiektu bati buruz eztabaidatzea.
Ixabel Etxeberria
34-38

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakEB
GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakTalde armatIK
PertsonaiazBERGER1
EgileezETXEBERRI11Politika

Iparretarrak

Irakurrienak

Matomo erabiliz

40 argudio euskara gazteen (eta ez hain gazteen) artean euskara (edo katalana) gehiago erabiltzeko

Txerra Rodriguez

Euskal Herria kolonia bat al da?

Imanol Satrustegi Andrés

Lan kontuekiko (des)konexio digitala nola kudeatu irakasleek?

Mikel Garcia Idiakez

Heteroarauaz beste egiten, elkarrekin

Erria

Irunberriko Udalak ez du eraso sexisten aurkako kartela jarriko herrian, “ez delako beharrezkoa”

Mikel Garcia Idiakez

2x16: Anari eta Kattina Haran | Festibalak

ARGIA

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iparretarrak

2021-12-14 | Beñat Espil

Gora Allande gudaria!

Nihau bürüari izigarriko desafio bat ezarri diot: Allande Sokarros, ekialdeko Etxebartar seme eta Iparreko anaiaren bizia, horrialde bakar batean llabürbiltzea... Desafio izigarria Allanderen bizia ez beita izan lasaiezko ibai lüze bat. Bena halerik ere... [+]

2021-12-10 | Axier Lopez

Allande Sokarros kazetari eta militante euskaltzalea hil da

Allande Sokarros kazetari, itzultzaile eta militante zuberotarra zendu da 64 urterekin. Kazetaritzan urte luzez aritu da, ARGIAn eta beste hainbat hedabidetan.

2021-07-21 | Mikel Asurmendi

Manex Pagola: «Frantzian demokrazia oso ttipia da, Filipe Bidart auzia lekuko»

«Carlos Garaikoetxea dimentsio handiko politikaria izan da, Euskal Herriak bere balioa gehiago baliatu izan balu, naski, ez ginateke egungo atakan» diosku Manex Pagolak. Gure solaskidea Euskal Herrian gaindi dabil goizdanik politikaren karietarat: «Nahiago nuke denbora... [+]

2021-07-20 | Mikel Asurmendi

Ttotte Etxebeste: «Kudeaketa politikoaren garaia iritsia zaigu abertzaleoi»

Iparraldeko mugimendu abertzalea erabat, eta jendartea oro har, Filipe Bidart preso baigorriarraren askapena exijitzen ari da etengabe. Frantziako auzitegiek alta, bi aldiz -urrian eta abenduan- errefuxatu dute eskaera. Eskaera otsailaren 1ean izanen da berriz aztertua.

[+]

2021-07-20 | Mikel Asurmendi

LEONGO AFERA

LEONGO TIROKETAREN AUZIA EDO LAU MILITANTEEN OHOREA

Leongo afera gertakari ilun gisara pasako da gure herriaren historiara maleruski. Egun hauetan Parisko asiseetako gortetan Euskal Herriaren alde borrokaturiko hiru militanteen kemena eta ohorea dago auzian. Popo Larre desagertuarekiko gorazarre duina, bestalde.

2021-07-19 | Eider Rodriguez

Filipe Bidart: «25 hilabete horietako laburpen baten azalpenera mugatu naiz»

Liburuaren nondik norakoak?

2000. urtean, Seaskako lizeoan, Etxepare ikastetxean, Elorri ene alabaren ikasgelan bakartasunari buruzko idatziak aztertzen ari zirelarik literaturan, ene lekukotasuna galdein zautaten. Idatzi labur bat nahi zuten, «bi hitzez», baina abiatu eta... [+]

2021-07-19 | Ixabel Etxeberria

«Kadira dut askatasunaren prezioa, beste batzuentzat garestiagoa da»

Ttotte Etxebeste, euskal preso politiko ohiari elkarrizketa
«Kadira dut askatasunaren prezioa, beste batzuentzat garestiagoa da»
Ttotte Etxebeste, euskal preso politiko ohia
Polizia frantses batek 1988ko otsailaren 19an atxilotzeko unean bizkarrean jotako tiro baten... [+]

2021-07-19 | Ixabel Etxeberria

«Borrokaren ildoa bateratzeko urratsak zehaztu behar dira»

Iparretarrak erakundearen bozeramaileekin elkarrizketa
«Borrokaren ildoa bateratzeko urratsak zehaztu behar dira»
Apirilaren 10eko prentsaurrekoa baino lehenago mintzatu zitzaigun Iparretarrak:
Borrokan hogei urte egin berri dituela eta, Iparretarrak erakundearen... [+]

2021-07-19 | Mikel Asurmendi

LANDETAKO TIROKETA: AUZI ILUNA ARGITU NAHIAN

Leoneko (Landak) tiroketari buruzko gertaera ulertu aldera, komeni da auzi honetan inkulpatuak diren hiru militanteen erakundeaz hainbat zehaztapen egitea. IK-i buruzkoak, hots. IK 1973an sortu zen. Filipe Bidart izan zen klandestinitatera pasa zen lehen militantea: 1980an. Urte... [+]

2021-07-12 | Mikel Asurmendi

Eneko Bidegain

«Autonomiaren bidea hartu dute IK gogor kritikatu zutenek»

Baiona, 1975. Kazetaria. Ekaitza astekarian hasi zen kolaboratzaile lanetan eta Euskaldunon Egunkarian zaildu egunerokoaren zereginean. Berria egunkarian dihardu gaur egun. Idazlea da, halaber. Besteak beste, Anbroxio eta Mahatsaren begia eleberriak eman ditu argitara. Oraindik... [+]

2020-11-13 | Kanaldude | Jean-Pierre Vedel

Herriarekin

MULTIMEDIA - dokumentala

2020-06-15 | Mikel Asurmendi

Baigorriko parrokian Filipe Bidartek Jamattit aitari eskainitako hitzezko gorazarrea

Jean Batiste Bidart Kuxkurrio, 2020ko ekainaren 8an zendu zen Baigorrin, 93 urte zituelarik. Ekainaren 11n, Baigorriko parrokian, Filipe Bidartek Jamattit aitari eskainitako hitzezko gorazarrearekin amaitu zen ekitaldia.

2019-12-13 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Gaurko egunez, Iparretarrak-eko Maddi Hegi eta Gabi Mouescak Pau-eko espetxetik ihes egin zuten

Gaurko egunez, 1986ko abenduaren 13an, larunbata zen, Iparretarrak erakunde armatuko militante Maddi Hegi eta Gabi Mouescak Pau-eko espetxetik ihes egin zuten. Espetxe aldaketa bat irudikatuz, hainbat ekintzaileren plana ongi atera eta espetxeko ate nagusitik atera ziren.

2018-08-07 | ARGIA

Duela 35 urte desagertu zen Popo Larre jendarmeekiko tiroketa batean

Gaur bezalako egun batez duela 35 urte, 1983ko abuztuaren 7an, desgertu zen Jean-Louis Larre, Popo ezizenez ezaguna, Landetako Leon herrian Frantziako poliziarekin izandako tiroketa baten ostean eta inoiz ez da haren berri gehiago izan. Haren adiskide eta burkideek uste dute... [+]

2017-05-03 | ARGIA

Mixel Bergouignan baigorriarra hil da, abertzale konprometitua

Osasun arazo baten eraginez hil egin da Mixel Bergouignan baigorriarra, Kazeta.info-k jakinarazi duenez.