«Frantses aginteak okzitaniera folklorera mugatu gura du»


2021eko uztailaren 19an
Robert Marty-ri elkarrizketa Okzitania eta D'oc hizkuntzari buruz
«Frantses aginteak okzitaniera folklorera mugatu gura du»
Robert Marty, Okzitaniar Ikasketen Institutuko lehendakaria
Okzitaniak Frantziako lurraldearen erdia hartzen du ia, Ipar Euskal Herria izan ezik hegoalde osoa. Trobadoreen lanari esker Europako kultura garrantzitsuena izan zenak, dena den, bizirauteko arazo larriak dauzka. Robert Marty, Europako Legebiltzarrean izan zen okzitaniar kultura eta D'Oc hizkuntzaren egoera azaltzen, eta bertako kafetegi batean solastu ginen berarekin.
ARGIA. Zer da Okzitaniar Ikasketen Institutua?
ROBERT MARTY. Gure zentroaren hastapenetara abiatzeko erresistentziaren garairaino hurbildu behar dugu. Alemanak sartu zirenean bazen talde bat Okzitaniaren probintzia zentzua lantzen zuena _zentzu folklorikoan_ eta talde honek alemanekin elkarlanean jardun zuen. Okzitaniar Ikasketen Institutua horren aurka sortu zen hain zuzen, zentzu aurrerakoi batetik eta folklore hutsean geratzen ez zen okzitaniar kulturaren benetako jarduera batez hornitua.
A. Zein du zeregina?
R.M. Gazteak eta hezkuntzaren begirunean oinarritzen gara. Okzitaniar hizkuntza eta kultura bizitza publikoan normalizatzea da gure helburua. Horretarako, gure hizkuntza normalizatze bidean jarriko lukeen sistema fonetiko bat asmatu behar zen, eta horretan jardun dugu. Institutuak hizkuntzaren idazkera sistema bat asmatu du, trobadoreen sisteman oinarritua eta okzitanieraren dialekto guztiei egokitzeko modukoa. Arazo bakarra provenzalistena da (Provencekoak), arrazoi sentimentalak medio oraindik euren idazkerarekin jarraitzen baitute, baina gainerako lurralde guztietan gure sistema hedatua dago jada. Okzitaniera izan zen idazkera normalizatu zuen Europako lehen hizkuntza, XII. mendeko Europan jende ikasiak okzitaniera hitz egiten zuen. Gaur egungo ingelesa izan zen orduan, idatziz Europa osora hedatutako hizkuntza.
A. Zein da okzitaniar hizkuntzaren behar nagusiena?
R.M. Oso argia da: ez dugu inongo ezagutza ofizialik, ez da lege arloan existitzen eta orduan ezin duzu berarentzat ezer eskatu edo aldarrikatu, behintzat legeari dagokionez. Frantses aginteak okzitaniera modu folklorikoetara zokoratu gura du.
Gaur egun 13 milioi pertsonatik 4-5 milioi okzitanieraz berba egiteko gai dira, eta 7-8 milioi pertsona ulertzeko. Beraz, aukera handiak dauzkagu aurrera egiteko. Duela hiru urte okzitaniera irakasteko irakasle titulu batzuk onartu ziren: hori da dugun gauza bakarra. Baina orain egin berri duten erreformarekin ez dago ia ikaslerik, okzitanierak bizitza honetan ez duela baliorik erakutsi gura da, hizkuntza lotsagarritzat aurkeztu izan da. Nola ikasiko dute gazteek okzitaniera gero bizitzeko balioko ez badie? Horregatik, gaur egun guretzat garrantzitsuena koofizialtasuna lortzea da.
A. Frantziak oraindik ez du sinatu Hizkuntz Gutxiagotuen Agiria, baina bestetik, Gobernutik itxaropen ugari barreiatu dira.
R. Gerra ostean, 50eko urteetan, urtero lege-proiektu bat aurkeztu izan da baina hortik aurrera ezer ez. Gobernuan daudenek, «ezin dugu, itxaron egin behar da» diote. Orduan oposizioak baditu proiektuak baina ez ditu aurrera eramaten, eta gobernukoak oposizioan geratzen direnean orduan badituzte proiektu berriak... Etengabeko joan-etorria da, baina inoiz ez da ezer gertatzen.
A. Dena den, okztaniar kulturak orain indar handiagoa erakusten du, ez?
R.M. Bai, hau zoratzekoa da. Gutxiago egiten da berba, baina gehiago idazten. Inoiz ez dira azken hogei urteotan beste liburu argitaratu, baina hizkuntza ondo dakiten zaharrak hiltzen ari dira apurka. Beraz, zaharrak eta Calandretetara (bertako ikastolak) doazen gaztetxoen artean hutsune oso handia dago.
A. Strasburgheraino etorri zara D'Oc hizkuntzaren arazoak azaltzera. Ba al duzu konfiantzarik Europako Legebiltzarrak Frantziari Hizkuntza Gutxiagotuen Agiria onartzeko egin diezaiokeen presioan?
R.M. Ez gehiegi. Konfiantza handiagoa dugu guk geuk egin dezakegun lanean. Gura beste proposamen egin ditzakete, baina gero aurrera eramateko indarrik ez badago... Jadanik ito egin gaitezke proposamenetan, baina gehiago egiten ez bada jai dugu.
A. Kultur hazkundeaz bat, ikusten al da guzti hori aldarrikatu eta bilduko duen jarduera politiko indartsuen beharrik?
R.M. Batzuek uste dute ezetz, nik baietz. Ni kultur elkarte bateko lehendakaria naiz eta kultur jardunean dihardut soilik, baina okzitaniar jarduera politiko indartsua mesedegarria litzatekeela uste dut. Orain arte kultur arloan lortutakoa borroka politikoen ondoren lortu izan dugu.
A. Helduen mailan D'Oc hizkuntzarekiko hutsune handia dagoela aipatu duzu, ba al dago zerbait berezia haiei zuzendua?
R.M. Helduek jadanik ez dute ikusten zein balio atera diezaioketen gure hizkuntzari eta ikastera animatzen direnak batez ere denbora duten jubilatuak dira. Gure arazo nagusiena bizitza ekonomikoa kontrolatzen dutenengana heltzea da. Dena den, zenbait ekoizlerekin harremanetan hasi gara eta Kataluniarekin gero eta harreman ekonomiko handiagoa dugu. Katalanek gustuko dute okzitanieraz idatzitako gure lurreko ohizko gauzak erostea. Horrez gain, liburu merkatu txiki bat ere zabaldu dugu Katalunian, katalanez irakurtzen duenak okzitanieraz ere irakurtzen du eta.
A. Gazteak edozein hizkuntzaren etorkizuna dira. Nola erakarri?
R.M. Orain, batez ere musikaren bidez. Frantzian eta mundu mailan arrakasta handia duten taldeak dauzkagu. Rap eta reggae egiten dute, okzitanieraz kantatzen dute, eta disko salmentan goi mailakoak dira Frantzian. Hiri handietako zenbait auzunetan okzitanierak oso arrakasta handia dauka atzerritarren artean, beraientzat ez delako frantsesa moduko hizkuntz inperialista, integraziorako hizkuntza baizik. Gazteek gure hizkuntzarekiko gero eta jarrera hobea erakusten dute.
Xabier Letona
16-17

GaiezHizkuntzaD'oc
PertsonaiazMARTY1
EgileezLETONA1Hizkuntza


Azkenak
Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute, Palestinari keinu eta arrazakeriari aurre egiteko

Donostiako herri mugimenduak artikulatuta hainbat auzotan antolatzen den Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute (11 + 5, beraiek dioten bezala, eraitsitako Kortxoenea gaztetxeko bost urteei erreferentzia eginez). Aurten sei proiekzio egingo dituzte ondorengo... [+]


2024-09-13 | ARGIA
Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

Herritarrak eskatzen du seinaleak euskaraz jartzeko. Gobernuak erantzuten dio legeak ez duela horretara behartzen. Behatokiak erantzuten dio, legeak ez badu derrigortzen ere, euskaraz jartzeko debekurik ez duela. Gobernuak bereari eusten dio. Alabaina, herritarrak tematzen dira... [+]


2024-09-13 | Euskal Irratiak
Baionako zitadelako eraikuntza proiektuak arrangura piztu ditu ekologistengan

Baionako zitadelan proiektu berriak ditu armadak. Eraikin berriak egin nahi ditu eta horretarako oihanaren zati bat deseginen dute eta ura atxikitzeko bi gune ere sortu nahi dituzte.


Aysenur Ezgi Eygi-ri zuzenean egin zioten tiro burura Israelgo soldaduek, autopsiaren arabera

Turkiar-estatubatuar aktibista irailaren 6an hil zuten Beiti herrian, Nablus hiriaren ondoan, Zisjordanian, Palestinako Lurralde Okupatuetan. Orain forentseen azterketek iradokitzen dutenez, Israelgo soldatuek zuzenean egin zioten tiro aktibistari.


Iturbide, Jiménez eta Azkona estatuaren biktima gisa aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.


Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Ostiral honetan betetzen dira 50 urte ETAk, 1974ko irailaren 13an, Madrilgo Rolando Kafetegian bonba bat lehertarazi eta hamahiru pertsona hil zituela. Ofizialki 2018an onartu zuen erakundeak ETAren egiletza, bere burua desagertze bidean jarri zuenean.


2024-09-13 | Gedar
Bi lizarratar epaitu dituzte, Voxen salaketa baten harira

Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]


2024-09-13 | Ahotsa.info
Urriaren 12an Tafallan eginen du manifestazioa Ernaik “españolismo eta faxismoaren aurka”

“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]


Ezkabako iheslari Segundo Hernandez identifikatu dute Eguesibarreko Eliako hobian

Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.


Donostiako bi familia etxegabetze arriskuan daudela salatu du Kaleratzeak Stop plataformak

Zaurgarritasun ekonomikoaren baldintzak betetzen dituzten arren, Santander bankuak ordainketak epe batez etetea ukatu die bi familiei.


Eguneraketa berriak daude