«Frantses aginteak okzitaniera folklorera mugatu gura du»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Robert Marty-ri elkarrizketa Okzitania eta D'oc hizkuntzari buruz
«Frantses aginteak okzitaniera folklorera mugatu gura du»
Robert Marty, Okzitaniar Ikasketen Institutuko lehendakaria
Okzitaniak Frantziako lurraldearen erdia hartzen du ia, Ipar Euskal Herria izan ezik hegoalde osoa. Trobadoreen lanari esker Europako kultura garrantzitsuena izan zenak, dena den, bizirauteko arazo larriak dauzka. Robert Marty, Europako Legebiltzarrean izan zen okzitaniar kultura eta D'Oc hizkuntzaren egoera azaltzen, eta bertako kafetegi batean solastu ginen berarekin.
ARGIA. Zer da Okzitaniar Ikasketen Institutua?
ROBERT MARTY. Gure zentroaren hastapenetara abiatzeko erresistentziaren garairaino hurbildu behar dugu. Alemanak sartu zirenean bazen talde bat Okzitaniaren probintzia zentzua lantzen zuena _zentzu folklorikoan_ eta talde honek alemanekin elkarlanean jardun zuen. Okzitaniar Ikasketen Institutua horren aurka sortu zen hain zuzen, zentzu aurrerakoi batetik eta folklore hutsean geratzen ez zen okzitaniar kulturaren benetako jarduera batez hornitua.
A. Zein du zeregina?
R.M. Gazteak eta hezkuntzaren begirunean oinarritzen gara. Okzitaniar hizkuntza eta kultura bizitza publikoan normalizatzea da gure helburua. Horretarako, gure hizkuntza normalizatze bidean jarriko lukeen sistema fonetiko bat asmatu behar zen, eta horretan jardun dugu. Institutuak hizkuntzaren idazkera sistema bat asmatu du, trobadoreen sisteman oinarritua eta okzitanieraren dialekto guztiei egokitzeko modukoa. Arazo bakarra provenzalistena da (Provencekoak), arrazoi sentimentalak medio oraindik euren idazkerarekin jarraitzen baitute, baina gainerako lurralde guztietan gure sistema hedatua dago jada. Okzitaniera izan zen idazkera normalizatu zuen Europako lehen hizkuntza, XII. mendeko Europan jende ikasiak okzitaniera hitz egiten zuen. Gaur egungo ingelesa izan zen orduan, idatziz Europa osora hedatutako hizkuntza.
A. Zein da okzitaniar hizkuntzaren behar nagusiena?
R.M. Oso argia da: ez dugu inongo ezagutza ofizialik, ez da lege arloan existitzen eta orduan ezin duzu berarentzat ezer eskatu edo aldarrikatu, behintzat legeari dagokionez. Frantses aginteak okzitaniera modu folklorikoetara zokoratu gura du.
Gaur egun 13 milioi pertsonatik 4-5 milioi okzitanieraz berba egiteko gai dira, eta 7-8 milioi pertsona ulertzeko. Beraz, aukera handiak dauzkagu aurrera egiteko. Duela hiru urte okzitaniera irakasteko irakasle titulu batzuk onartu ziren: hori da dugun gauza bakarra. Baina orain egin berri duten erreformarekin ez dago ia ikaslerik, okzitanierak bizitza honetan ez duela baliorik erakutsi gura da, hizkuntza lotsagarritzat aurkeztu izan da. Nola ikasiko dute gazteek okzitaniera gero bizitzeko balioko ez badie? Horregatik, gaur egun guretzat garrantzitsuena koofizialtasuna lortzea da.
A. Frantziak oraindik ez du sinatu Hizkuntz Gutxiagotuen Agiria, baina bestetik, Gobernutik itxaropen ugari barreiatu dira.
R. Gerra ostean, 50eko urteetan, urtero lege-proiektu bat aurkeztu izan da baina hortik aurrera ezer ez. Gobernuan daudenek, «ezin dugu, itxaron egin behar da» diote. Orduan oposizioak baditu proiektuak baina ez ditu aurrera eramaten, eta gobernukoak oposizioan geratzen direnean orduan badituzte proiektu berriak... Etengabeko joan-etorria da, baina inoiz ez da ezer gertatzen.
A. Dena den, okztaniar kulturak orain indar handiagoa erakusten du, ez?
R.M. Bai, hau zoratzekoa da. Gutxiago egiten da berba, baina gehiago idazten. Inoiz ez dira azken hogei urteotan beste liburu argitaratu, baina hizkuntza ondo dakiten zaharrak hiltzen ari dira apurka. Beraz, zaharrak eta Calandretetara (bertako ikastolak) doazen gaztetxoen artean hutsune oso handia dago.
A. Strasburgheraino etorri zara D'Oc hizkuntzaren arazoak azaltzera. Ba al duzu konfiantzarik Europako Legebiltzarrak Frantziari Hizkuntza Gutxiagotuen Agiria onartzeko egin diezaiokeen presioan?
R.M. Ez gehiegi. Konfiantza handiagoa dugu guk geuk egin dezakegun lanean. Gura beste proposamen egin ditzakete, baina gero aurrera eramateko indarrik ez badago... Jadanik ito egin gaitezke proposamenetan, baina gehiago egiten ez bada jai dugu.
A. Kultur hazkundeaz bat, ikusten al da guzti hori aldarrikatu eta bilduko duen jarduera politiko indartsuen beharrik?
R.M. Batzuek uste dute ezetz, nik baietz. Ni kultur elkarte bateko lehendakaria naiz eta kultur jardunean dihardut soilik, baina okzitaniar jarduera politiko indartsua mesedegarria litzatekeela uste dut. Orain arte kultur arloan lortutakoa borroka politikoen ondoren lortu izan dugu.
A. Helduen mailan D'Oc hizkuntzarekiko hutsune handia dagoela aipatu duzu, ba al dago zerbait berezia haiei zuzendua?
R.M. Helduek jadanik ez dute ikusten zein balio atera diezaioketen gure hizkuntzari eta ikastera animatzen direnak batez ere denbora duten jubilatuak dira. Gure arazo nagusiena bizitza ekonomikoa kontrolatzen dutenengana heltzea da. Dena den, zenbait ekoizlerekin harremanetan hasi gara eta Kataluniarekin gero eta harreman ekonomiko handiagoa dugu. Katalanek gustuko dute okzitanieraz idatzitako gure lurreko ohizko gauzak erostea. Horrez gain, liburu merkatu txiki bat ere zabaldu dugu Katalunian, katalanez irakurtzen duenak okzitanieraz ere irakurtzen du eta.
A. Gazteak edozein hizkuntzaren etorkizuna dira. Nola erakarri?
R.M. Orain, batez ere musikaren bidez. Frantzian eta mundu mailan arrakasta handia duten taldeak dauzkagu. Rap eta reggae egiten dute, okzitanieraz kantatzen dute, eta disko salmentan goi mailakoak dira Frantzian. Hiri handietako zenbait auzunetan okzitanierak oso arrakasta handia dauka atzerritarren artean, beraientzat ez delako frantsesa moduko hizkuntz inperialista, integraziorako hizkuntza baizik. Gazteek gure hizkuntzarekiko gero eta jarrera hobea erakusten dute.
Xabier Letona
16-17

GaiezHizkuntzaD'oc
PertsonaiazMARTY1
EgileezLETONA1Hizkuntza


Azkenak
Funtsezkoa jendea da

Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]


Lanbroa

Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]


Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika

Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean

Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]


Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


2024-11-22 | Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean

Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]


Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu

Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.

Gobernuak aurkeztu... [+]


2024-11-22 | ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”

Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da

Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]


Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Eguneraketa berriak daude