«`Babes bereziak" dituzten enpresek besteok bidegabez erasotzen gaituzte»


2021eko uztailaren 19an
Lur hiztegi entziklopedikoa kaleratzeko arazoei buruzko erreportaia
«`Babes bereziak' dituzten enpresek besteok bidegabez erasotzen gaituzte»
Lur Hiztegi Entziklopedikoaren arduradunak azken hilabeteotako `gerraz':
Lur eta Eusenor proiektuen inguruan hamaika hitz egin da, bataren eta bestearen ildoak, lekuak eta zereginak auzitan jarriz. Eusenorrekoekin elkarrizketa egin ondoren, Lurrekoei egin diegu leku. Josu Zabaleta zuzendaria, Koro Nabarro lexiko eta zuzenketen arduraduna eta Iñaki Mujika gerentearekin solastu gara.
ARGIA. Kontaidazu nola hasi zen eta zertan den Lur Hiztegi Entziklopedikoa.
JOSU ZABALETA.
Proiektua eta lan hasiera 1983-1984 ingurukoa da. Hasieran irakaskuntzara bideratua zen batez ere. Bost mila folio idatzi ondoren, proiektua atzeratzea erabaki zen, argitaratzeko dirulaguntzarik ez zela, proiektua ongi burutzeko hizkuntza eta antolamendu arazoak zirela, eta garai hartako merkatuak ezin zuenez berez horrelako proiekturik finantziatu, gaur bezala.
Geldirik utzitako proiektua, merkatuak bideragarri egin zezakeela eta ingurune eta antolamendu baldintzak egokiak zirela uste izan zen momentuan berriro ekin zitzaion lanari, gauzak eguneratu _oso aldatuak baitziren oso denbora laburrean euskarazko irakaskuntza, komunikabide eta gizarte inguruneak_, taldea berriro antolatu eta lana martxan jarri zen, 1988an.
A. Zuen asmoak Lur Hiztegi Entziklopedikoa honetan bukatzen al dira?
KORO NABARRO.
Ez, bai zera. Hiztegiak aurrelan asko ditu: gaien aukera, gaien trataera, hizkuntz eredua eta beste mila gai finkatu behar dira aurrenik. Gero erredakzio talde bat osatu, eta lan horretarako trebatu, sekulako diziplina eskatzen duen lana baita. Horiek guztiak beharrezkoak dira kalitatezko lana egingo bada. Inbertsio horiek guztiak _denbora eta diru inbertsio astunak_ ez dira egiten obra bakar bat _nahi den luzeena ere_ egiteko. Hau ez da etxe bat egiteko igeltsariak hartzen dituen kontratistaren lana. Lur Hiztegi Entziklopedikoa da oraingoz gure lan nagusia, baina ez bakarra. 1994. urtean bertan beste lan batzuk argitaratuko dira.
A. Zertan da «Entziklopedien gerra» deitu izan dena?
IÑAKI MUJIKA. Lur argitaletxea bederatzi urtez aritu da lan honetan, bake-bakean, irabazi guztiak eta gehiago _kredituak_ euskarak ez zuen baina euskaraz behar zuen hiztegi entziklopediko bat prestatzeko inbertituz. Horretan ari zela, bere lan guztiak alferreko bihurtu eta asmo guztiak zapuztu diezazkiokeen enpresa bat sortu nahi izan zaio ondotik, inork ezer arriskatu gabe, diru publikoz: batetik hirurogeita hamar milioi pezetako dirulaguntza harturik eta bestetik hasieran beste hiru mila milioi, gero mila eta ez dakit zenbat, geroago zortziehun eskatuz.
Erasoa horren aurrean, gauzak bere lekuan jarri nahi izan ditugu: alde batetik legeari dagozkionak (bidegabeko konpetentzia, eta abar), eta bestetik euskal argitalpenen gaiari dagozkionak (hiztegigintzan eta beste zenbait gaietan monopolioak sortzeak euskararen normalizazioari ekar diezazkiokeen kalteak eta abar). Argitze horiek ere, lehenik dagokienekin hitz eginez konpondu nahi izan dira: ia urte t'erdiz ahalegindu gara era batera eta bestera Eusenor proiektuaren bultzatzaile nagusi bihurturik zebilen Mari Karmen Garmendia Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz Politikarako idazkariarekin hitz egin nahian. Ez du inoiz ere gurekin hitz egin ez konponbiderik bilatu nahi izan. Erasoa ia guztiz indartzear zela _Eusenor fundazioa sortzea_, kalera atera dugu arazoa. Hartan parte hartzeko eskatuek atzera egin dute. Ulertu baitute Lurri diru publikoz egin nahi zitzaion erasoa bidegabekoa zela, gauzak egin nahi ziren bezala egitea guztiz kaltegarria zela luzerako, Lurrena kontuan hartu gabe, euskararen normalizaziorako.
A. Eusenor eta Lur sail bera ari al dira goldatzen?
I.M. Lurrek urtetarako lana du diseinaturik. Eusenorrek publikoki zehaztuta dituen asmoak liburu bidezko entziklopediagintzari dagozkio guztiak. Bere izaera zehaztuz argitaratu dituen txostenak irakurtzea aski da: entziklopediak argitaratzeko enpresa baten egitura du guztiz. Geroztik, guregandik desberdintzeko, multimediak eta abar asmatu dira. Hasieran zehaztutako helburuak aldatu dituzte. Organigrama aldatzea ahaztu zaie. Argitaraturik duten enpresa egitura eta organigrama (zuzendariez gainera, idazleak, marrazkilariak eta abar) paperean argitaratzeko hiztegiak egiteko dira oraindik ere. Elkarrizketa honen ondoren aldatuko dituzte. Gainerakoak halako gauza orokor lausoak dira: multimedia eta abar «liburuak», «filmeak», «diskoak» esatea bezala da, edo «produktuak». Lurrez gainera beste argitaletxe asko dira Euskal Herrian. Denok ari gara merkatuan, merkatuaren legeen arabera jokatuz, gizalegez, nork beretzat bentaja eta mesede bereziak eskatu gabe. «Babes berezi»ko enpresek gainerako guztiok bidegabez erasotzen gaituzte.
Hain zuzen, euskarak gizarte arau normaletan bizibidea izatea da euskara normalizatzea; argitalpenen funtzionamendu normala merkatua baldin bada, merkatu arauak betetzen ahalegindu behar dute euskal argitalpenek. Eta horren kontra jokatzea normalizazioaren kontra jokatzea da.
Euskarazko argitalpenek behar dituzte laguntzak oraindik ere. Baina laguntza horietan berdintasun printzipioa hausteak _lan berdinari laguntza berdina eskatzen duen printzipioa, alegia_ merkatu eta berdintasun legea hausten du.
A. Euskarak informatikari heltzea apustu nagusia dela esaten da. Zer diozue?
J.Z. Informatika, liburua bezala, argitalpen bide bat da, kanala. Euskara ez da salbatuko ez galduko kanal batzuk erabiltzen direlako edo ez direlako, gizarteak apustu egiten duelako baizik. Lehen erabaki horren ondorio dira gainerako guztiak. «Informatikarik gabe euskararenak egin du» esateak hizkuntzari dagokionez ideologia faltsua _ala «etorkizuna = informatika» liluraz ideia bat saldu nahia_ erakusten du. Informatika geroz eta merkeagoa eta geroz eta erabil errazagoa da _merkatuak hala agintzen du_. Tren hori ez doa, esan den bezala; etorrian dator oraindik. Behar denean behar duenak erabiltzen du; ez du sekreturik.
Guk ez dugu auzi horretan askorik sartu nahi; bigarren mailako gauza da. Guk hizkuntz ereduari eman diogu garrantzia. Liburuz nahiz disketez, zer eratako euskara? Hori da gure galdera, zeren jada disimulotan ibili beharrik ez dugu: hemen jan behar izan ditugun euskara motak _batzuk, asko_ ez dira esatekoak ere: haurrek eskolatik ekarri eta gurasoek ulertzen ez dituzten testuak, iragarkiak, eta mila abar. Horretan zer konpondu asko dago oraindik. Azterketa sakona egin behar da «euskara teknikoaren» izenean batez ere egin diren mila arrozkerien jatorriak eta gertatzeko eta zuzentzeko mekanismoak argitzeko. Koldo Mitxelena zenak esaten zuen euskara gaztelaniaren morroi eta ispilu ari zela bihurtzen gehiegitxoren lumetan. Oraindik ez da zuzendu. Eta okerragoa: ahopetik denek onartzen duten gai hori aipatu dugunean inork ez dio erantzun nahi izan, zezena goserik hiltzea nahiago izan dute toreadoreek.
A. Entziklopediagintzan ba al da lekurik proiektu bat baino gehiagorentzat?
I.M. Euskararen normalizaziorako gauza ona da bat baino gehiago izatea. Diru publikoak proiektu batera bideratzen badira, eta besteetara ez, bat hura besterik ez da geratuko; beste guztiek ezin izango dute bizi. Hori monopolioa da. Enpresa filosofia askorik ez da behar hori jakiteko. Horren atzean filosofia absolutista samar bat ezkutatzen da: «Ez ezazu hiztegirik egin, zuretzako lekurik ez da eta» esaten da gaur. Bihar esango dizue: «Ez zaitez hasi euskaraz idazten, euskarak behar dituen idazleak baditu eta». Zer esana baduenak, esan beza... dela hiztegi, dela liburu, dela bestelako.
J.J. Petrikorena
46-49

GaiezKulturaArgitalgintArgiteletxeLur
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakEntzikloped
PertsonaiazABALETA8
PertsonaiazNABARRO1
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
Osakidetzan euskaldunak identifikatuta: arta euskaraz bermatzeko bidean pauso bat?

Ospitalizatuta dauden pazienteek eskumuturrekoan eramango dute “e” ikurra. Hala, osasun langileek badakite herritar horiek eskatu dutela euskaraz artatua izatea. Osakidetzak dio euskarazko komunikazioa errazteko beste tresna bat gehiago dela. Proiektu zabalago bateko... [+]


“Udalak onartu duen HAPOaren ondorioz, Kabia egoera ezegonkorrean dago”

Kabia gune okupatuaren 19. urteurrena ospatzeko jarduerak egingo dituzte gaurtik domekara bitartean, apirilaren 24tik 26ra. Bi hamarkada betetzear dagoen gune autogestionatu honek hainbat gorabehera izan ditu bere ibilbidean, eta, Udala bultzatzen ari den Hiria Antolatzeko Plan... [+]


Anestesia, Delirium Tremens, Zea Mays, Talco, Zetak eta Naxker Hatortxu Rockeko iragarpen berrien artean

24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.


Izaki Gardenak
Kantuak euria atertu zuenekoa

Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.

-----------------------------------------------

Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]


Trumpek gelditzeko eskatu dio Putini, eta Errusiak dio bake akordiorako ia prest dagoela

Zelenskiri Ukrainako gerra amaitu behar duen bake akordioa "arriskuan" jartzea leporatu ostean, Putini egin dio errieta Trumpek bere sare sozial Truth Socialen. Sergei Lavrov Atzerri Ministroak adierazi du bake akordioa adosteko prest dagoela Errusia. Kievek jakinarazi... [+]


Eguneko zentro publiko baten beharra aldarrikatu dute Uribe Kostako herritarrek

Bizkaian eguneko zentro publikorik ez duen eskualde bakarra da. Elkarretaratzea eginen dute apirilaren 27an, 12:00etan, Sopelako (Bizkaia) Udaletxeko plazan.


2025-04-25 | Enbata
Herriek (ere) asko egin dezakete euskararen alde

2026ko hauteskundeei begira, zutabe bat ireki du Enbata-k. Plantan emanak izanen diren zerrenda abertzaleen hautagaiei ideia kutxa bat eskaini nahi die, beren programak Herriko Etxeen eskumeneko sail ezberdinetan eraikitzeko. Hilabete honetan, Herriko Etxeek euskararen alde egin... [+]


2025-04-25 | Aiaraldea
Baso Erresilentea proiektua martxan, mendietako jasangarritasunaren mesedetan

Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.


Frantziako lehen ministroaren alabak ere salatu du “bortizki jipoitu” zutela Betharramgo ikastetxean

Alain Esquerrek idatziriko Le silence de Bétharram (Betharramgo isiltasuna) liburuan eman du lekukotza Helene Perlantek, François Bayrouren alabak. 1980ko hamarkadan egon zen ikastetxe katolikoan ikasle eta berrogei urte luzeetan isilik atxiki ditu bertan jasandako... [+]


Analisia
Denok gaude katean

Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]


Espainiako Gobernuak atzera egin du Israelgo balen erosketan

Israelgo IMI Systems enpresarekin Espainiako Barne Ministerioak egindako bala erosketa bertan behera uztea agindu du Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko lehendakariak. PSOEren eta Sumar-en arteko gobernu koalizioan zegoen apurketa arriskua baretu du erabakiak.


‘Elgarrekin’ lelopean ospatuko dute aurtengo Herri Urrats maiatzaren 11n

Ipar Euskal Herriko ikastolen aldeko bestaren 42. edizioa iraganen da maiatzaren 11n Senperen.


Aurrekontu militarren handitzea salatzeko bizikleta martxa egingo dute Bilbon

Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]


Artzain Egun jendetsua, Ordizian

Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.


MADDI OIHENART
“Kantuen ikastez hasi nintzen euskara ikasten”

1997an plazaratu zuen Maddi Oihenartek (Barkoxe, 1956) lehen diska, Lurralde zilarra, Mixel Arotze eta Mixel Etxekoparrekin batera. Txiki-txikia zenetik barrenean dituen paisaiak, isiltasunak eta soinuak partekatzen dizkigu kantuan ari denean. Kantatzean aurreko ahotsen... [+]


Eguneraketa berriak daude