Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2024ko irailaren 15ean

«Arazo politikoak ez dio herriari arnasarik hartzen uzten»

2021eko uztailaren 19an

Bernardo Atxaga idazleari elkarrizketa
«Arazo politikoak ez dio herriari arnasarik hartzen uzten»
BERNARDO ATXAGA
Borobila eta puntua», «Etiopia», «Ziutateaz» eta lehen garai haietako lanetatik, Asteasuko arotzaren semeak bide luzea korritu du «Obabakoak»era iristeraino, euskal literaturaren marka guztiak hautsiz atzerrian. Antzerkia, poesia, ipuina, haur literatura, eleberria eta gidoigintza lantzeaz gain, hizlari eta solaskide atsegina dugu. Argitaratzaile lanetan ere hasia da, Emak Bakia kluba dela medio. Garai eta nazio desberdinetatik edaten duen artistaren ganbara oparoko azken emaitza, Urte Zaharrerako kalean ikusi nahi luke Bernardo Atxagak.
ARGIA. «Gizona bere bakardadean» izenburuko liburua bukatzear daukazu. Zer aurreratu dezakezu zure lan berri honetaz?
BERNARDO ATXAGA. Aurreneko orrian urte bat eta egun bat jartzea erabaki nuen: 1982ko ekainaren 27a. Alde horretatik ezin daiteke «Obabakoak» izan, zeren eta bere oinarri literarioa baita ez daukala egun bat eta urte bat. Bi anaia jarri ditut, eta urte horretan berrogei urte dituen pertsona baten historia atzerantz. Ez dago hemen kokatua, Barcelonatik 60 kilometrora dagoen hotel moduko batean, egotetxe batean baizik. Baina bertako guztiak euskaldunak dira eta Poloniako futbol selekzioa dago bertan. Esan behar da, halaber, ez dela eleberri bat, hiru baizik. Trilogia bat da, aurrenekoa hau da, baina beste bi ere izango dira.
A. Zein da idazteko erabiltzen duzun sistema?
B.A. Oso aldatuta nago. Hiru urtetan fitxak egiten joan naiz: Koprotkinen «Printze anarkista»ren aipu bat, garai bateko ETAren eskupaper bat kopiatu, trenean ikusitako halako gizon betilun baten erretratua egin... Gero bi koaderno bete ditut burutazioekin, kontrolik gabe. 280 ohar dauzkat. Eskuz idazten dut. Gero makina elektronikora pasatzen dut eta azkenik ordenagailura. Zuzenean ordenagailura idazten duen pertsona, adibidez, oso gaizki moldatzen da parrafoarekin. Parrafoa da idaztearen muina, arnasa, testu baten indarra hor dago. Hori ordenagailuz ezin da.
A. Poesiarik argitaratzeko asmorik ba al duzu?
B.A. Donostian ostrukari buruz eman berri dudan errezitaldia handituz joango da, eta denborarekin, hori izango da seguru asko nire hurrengo poema liburua. Eta titulua ere hori izango da: «Lezio berri bat ostrukari buruz». Beharbada datorren urtean.
A. Argitaletxeez kexatu izan zara. Zer hobetu behar dute?
B.A. Oso gai luzea da. Mundu honetan gauzarik zailena aukeratzea da, mila testu daude erreskan, eta horietako bi bakarrik dira egokiak. Urtero ehun edo berrehun itzulpen bakarrik argitaratu daitezke. Horiek ez badira ondo aukeratzen... Bestalde, nire ustez edizio alternatiboak egin behar dira, panfleto edo liburu izango ez den gauza bat atera behar dugu. Zaila da azaltzea. Hau Italian egiten da, «Luxia» izena izango du. Horretarako dauzkagu aukeratuta testuak. Esate baterako, «Basque children`s camp» izenekoa; hemendik gerratean Inglaterrara eraman zituzten umeen kronika da. Marxen biografia egin zuen anderearen eskutik etorri da liburu hori. Errazena da dokumentu horiek ez ateratzea.
Horrez gain, nik egindako hiru elkarrizketa aterako ditugu eta Orwellek nazionalismoari buruz idatzitakoa. Aita Zabalak baimena ematen badigu, Pello Errotaren alabaren bizitza hartu eta lau pasarte onenak aukeratu eta gaurko euskara literarioan jarriko ditugu errespeto guztiaz. Hori pentsatzen dugu lantzea: abangoardia edo memoria.
A. Erdaraz zerbait idazteko tentaziorik ba al duzu?
B.A. Erdal mundura ez pasatzeko benetako indarra eduki behar da eta ideia batzuk buruan, bestela nik uste dut pasatuko nintzatekeela. Zergatik? Oso deigarria delako alde askotatik, ez bakarrik diru aldetik. Gozotasun gehiago jasotzen da euskal mundutik baino. Gazteentzat idatzi nuen «Behi euskaldun baten memoriak» liburua oso gaizki tratatu dute Euskal Herrian, eta erdal munduak oso ondo. Hemengo kritikak irakurri nituenean kolpea hartu nuen. Handik urtebetera Galimard etxeak erosi du. Orduan zein dut anaia?
Atzo aurkitu nuen testuliburu bat. Bi liburu dira eta berrogei idazleren testuak egongo irakurgai bezala. Zein aukeratu ote dute nirea? pentsatu nuen nire inozentzian, nire harrotasunean hori pentsatu nuen. Hartu, eta denak zeuden, eta ni ez. Holandan oso ondo tratatu naute, adibidez; agian komeni zait hara joatea. Askotan solaskide gehiago eta anai-arreba gehiago aurkitzen dira kanpoan. Datu bat delako esaten dut, ez eraginik duelako nire bizitzan. Euskaraz idazten jarraituko dut inongo arazorik gabe.
A. Belaunaldiak falta dira euskal literaturan. Beharrezkoak al dira kultura batentzat?
B.A. Literaturan funtsezkoa irakurlea da, ez belaunaldiak. Hemen fenomeno interesgarria euskaldunberrien fenomenoa da: jende gaztea, jende ikasia. Benetako irakurle izango diren hiru milatik gora baditugu, ez dago arazorik. Idazleen artean ideologia gehiegi dago, horrek kalte egiten dio idazleari. Idazle batek bere bizitzaren ardatz bezala nazionalismoa hartzen badu, kosta egingo zaio liburu onak idaztea.
A. Oso alegiazalea zara. Zergatik estilo hori?
B.A. Tresnak ditut, kontatzeko garaian beti langileak behar dira. Ostruka adibidez, oso lagun ona da, edozein gauza kontatzea daukazu. Erregistro bat badut alde horretatik. Liburu berrian ez. Jende askok hitz egiten du fabulaz goitik behera begiratuta, baina niri fabulak asko gustatzen zaizkit. Eskolan, entziklopedian, fabulak irakurtzen genituen. Aurreneko inpresio estetikoa, bestalde, elizan jaso genuen: musika, latinezko errezoak, ipuinak, Biblia... Mundu hori «Obabakoak»en laburtu nuen. Orain mundu hori atsedenean daukat eta beste mundu batera abiatu naiz, errealistagoa, pixka bat «Etiopia»n agertzen den mundura.
A. Ezagutzen al duzu Toni Morrison Nobel saritu berriaren lana?
B.A. «Jazz» eleberria ezagutzen nuen. Badu gure kasuarekin harremana. Niretzat poz handiena izan da estatu mailan dauden Morrisonen bost liburuak «Obabakoak» atera nuen bilduman egotea: «Tiempos modernos. Ediciones B». Hori oso ondo etorri da, bide batez gure bilduma horri izena ematen diolako.
A. Euskal kulturan, zein da ikusten duzun alor ahulena?
B.A. Gure kulturaren oinarria dago ahul, eta oinarri hori da ez dagoela kritikarik. Aspaldian Euskal Herrian ez dago benetako kritikarik. Arazo politiko batengatik. Politikariek lepotik helduta dute herri honetan ia dena, geldituta dago arazoa, txartzen, baina geldituta. Arazo politikoak ez dio ia arnasarik hartzen uzten herriari. Horrekin bizitzen ikasi beharko dugula ematen du, eguraldi txar batekin bizitzen ikasten den bezala. Jende bat itsutu egin da herri honetan eta jende hori bi tokitan dago: Herri Batasunaren inguruan eta Ajuria Eneko Itunaren inguruan. Gaurko itsuek a zer zakartasuna, a zer biolentzia, a zer amorrazioa duten hitz egitean! Kontuz horien inguruan. Txotxak eta papertxoak ibaiko zurrunbiloaren inguruan bezala mugitzen hasten bagara, zulora goaz; gainera, ematen du bi zurrunbilo horien artean dagoena erdian dagoela eta ez da hori. Bi zurrunbilo horietan ez dagoena ez dago erdian, leku guztietan baizik. Bi zurrunbilo horiek dena erraustu egiten dute, irentsi. Egoera larria da benetan, kontuz ibili behar dugu. Euskal arazoak dudarik gabe soluzio bat eduki beharko luke. Paperean oso erraza da, eta ez bada konpontzen da oso negoziatzaile txarrak dauzkagulako, alde bietan. Eta ez bada konpontzen, denok ordainduko dugu ondo; baita gure ondorengoek ere.
A. Uda honetan, euskaraz dakien batentzat kalean ibiltzea tortura dela esan zenuen.
B.A. Euskaldunak, pixka bat zakar hitz eginda, zakur bezala tratatzen gaituzte: ogi kozkorra ematen zaio zakurrari bakea eman dezan. Euskal Herrian jende batek euskara eta euskarazko bizitza bigarren mailako herritar bezala hartzen du praktikan. Eta asko euskaldunak dira, hizkuntzarekiko harreman faltsua dutenak. Gure bizimodua defenditu behar dugu. Borroka bakarra kalitatearena da. Ahalik eta hitzaldi prestatu eta onena eman, dudan onena ematera joan. Gure esparru guztietan hori behar da. Errespetoa behar dugu, gure lehen mailatasuna defenditu behar dugu euskaldun bezala. Edo lehen mailakoak izango gara edo ez gara izango. Aspaldi honetan kanpoan ez dut elkarrizketarik eman bi edo hiru egun aurrez prestatu gabe. Frantzian edo Estatu Batuetan euskaldunoi buruz zerbait aterako bada eta nire hori bada, asko zaindu behar dut.
A. Igarle fama baduzu. Nola ikusten duzu etorkizuna?
B.A. Munduaren neurria gure bizitza da. Bat doaz. Munduaren etorkizuna gure etorkizuna da. Ibaiaren barruan gaude, ez kanpoan. Horregatik 80 edo 90 urteko jendea oso katastrofista da eta umea zoriontsua. Ez dut mundu erraza ikusten, seguru asko nire bizitza ere ez dudalako erraza ikusten.
A. Bukatzeko futbolaz hitz egin dezagun. Atletic zalea omen zara.
B.A. Etxetik dator zaletasuna, amaren aldetik, gerra garaitik. Iribar jokalari mitikoa zen niretzat. Arieta ezagutu nuen. Gaur egun nire lagunik handienetakoa Ernesto Valverde «Txingurri» da. Gasteizko gure auzunekoa da. Azken «Garziarena»n bere anaia Mikelen marrazkiak ageri dira. Logroñesen Asteasuko Lopetegi dago eta hori ere jarraitzen dut eta Zubizarreta ere bai, nire liburua famatzen duelako beti. Batzuetan San Mamesera joaten gara, nekatuta gaudenean etxean egoteaz.
Joxemi Saizar
32-36

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakATXAGA1
PertsonaiazATXAGA1
EgileezSAIZAR2Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Deigarria egiten zait euskal gatazkarekiko ikerketa mailan dagoen isiltasuna eta baliabide falta”

Danele Sarriugarte Mochales

Ezker abertzaleko baso hartatik, arbola bakarra zutik

Xabier Letona Biteri

Lurraren erritmoan beharko luke gorputzak

Argiako erredaktoreak

Efemeridea: Gamizko abadeak meza emateari uko egin zion agintariek zeramatzaten Espainiako banderengatik

ARGIA

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Xabier Letona Biteri

Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

ARGIA

Azkenak

2024-09-15 | Basilika

Klub Kutun #07: Lasai eta dantzan

MULTIMEDIA - Basilika

2024-09-14 | Kanaldude

Euskara gal-bidean edo zabal-bidean?

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute, Palestinari keinu eta arrazakeriari aurre egiteko

Donostiako herri mugimenduak artikulatuta hainbat auzotan antolatzen den Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute (11 + 5, beraiek dioten bezala, eraitsitako Kortxoenea gaztetxeko bost urteei erreferentzia eginez). Aurten sei proiekzio egingo dituzte ondorengo... [+]

2024-09-13 | ARGIA

Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

Herritarrak eskatzen du seinaleak euskaraz jartzeko. Gobernuak erantzuten dio legeak ez duela horretara behartzen. Behatokiak erantzuten dio, legeak ez badu derrigortzen ere, euskaraz jartzeko debekurik ez duela. Gobernuak bereari eusten dio. Alabaina, herritarrak tematzen dira... [+]

2024-09-13 | Euskal Irratiak

Baionako zitadelako eraikuntza proiektuak arrangura piztu ditu ekologistengan

Baionako zitadelan proiektu berriak ditu armadak. Eraikin berriak egin nahi ditu eta horretarako oihanaren zati bat deseginen dute eta ura atxikitzeko bi gune ere sortu nahi dituzte.

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Aysenur Ezgi Eygi-ri zuzenean egin zioten tiro burura Israelgo soldaduek, autopsiaren arabera

Turkiar-estatubatuar aktibista irailaren 6an hil zuten Beiti herrian, Nablus hiriaren ondoan, Zisjordanian, Palestinako Lurralde Okupatuetan. Orain forentseen azterketek iradokitzen dutenez, Israelgo soldatuek zuzenean egin zioten tiro aktibistari.

2024-09-13 | Gorka Bilbao

Goiko: Aro baten bukaera

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Iturbide, Jiménez eta Azkona estatuaren biktima gisa aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.

2024-09-13 | Kanaldude

Teknologia berrien erabilpena indar polizialengandik

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Uxue Gutierrez Lorenzo

Gorputza bistan, zauria oholtzan

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Ostiral honetan betetzen dira 50 urte ETAk, 1974ko irailaren 13an, Madrilgo Rolando Kafetegian bonba bat lehertarazi eta hamahiru pertsona hil zituela. Ofizialki 2018an onartu zuen erakundeak ETAren egiletza, bere burua desagertze bidean jarri zuenean.

2024-09-13 | Gedar

Bi lizarratar epaitu dituzte, Voxen salaketa baten harira

Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]

2024-09-13 | Ahotsa.info

Urriaren 12an Tafallan eginen du manifestazioa Ernaik “españolismo eta faxismoaren aurka”

“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]

2024-09-13 | Euskalerria irratia | Bidane Beloki Ezker

Ezkabako iheslari Segundo Hernandez identifikatu dute Eguesibarreko Eliako hobian

Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.

2024-09-13 | Irutxuloko Hitza | Olatz Balda

Donostiako bi familia etxegabetze arriskuan daudela salatu du Kaleratzeak Stop plataformak

Zaurgarritasun ekonomikoaren baldintzak betetzen dituzten arren, Santander bankuak ordainketak epe batez etetea ukatu die bi familiei.

Eguneraketa berriak daude