«Euskal antzerkia osasuntsu dago, nahiz eta dena distiratsua ez den»


2021eko uztailaren 19an
Helena Pimentari elkarrizketa
«Euskal antzerkia osasuntsu dago, nahiz eta dena distiratsua ez den»
HELENA PIMENTA
Errenteriako Ur antzerki taldeko zuzendaria da. Oraintsu, William Shakespeareren «Sueño de una noche de verano» obraren beren bertsio berria dela eta, Espainiako Antzerki Sari Nazionala jaso dute. Abendurako lan arrakastatsuaren 200 emanaldi inguru eginak izango dituztela, emakume honen zuzendaritzapean diharduen taldea euskal antzerkiarentzat lortezinak ziruditen mugak hausten ari da. Berak, dena den, ez du protagonismoa maite. Talde lanean sinesten du. Hizketa erraz eta atsegineko solaskidea.
ARGIA. Beste hainbat sari garrantzitsurekin batera, Espainiako Antzerki Sari Nazionala jaso du Ur taldeak. «Sueño de una noche de verano», saritutako obra beraren izenak dioen legez, egia bihurtutako ametsa izan al da arrakasta izugarri hau?
HELENA PIMENTA.
Ametsa izan da hau dena bizitzea. Arrakasta, baina, galdera multzo handi baten fruitua izan da, urte askotan jende askok egindako lan eta ahaleginaren emaitza. Gaur egun, Shakespeare maisu handiaren laguntzaz beti ere, talde bezala oso une garrantzitsua bizitzen ari garenik ezin da ukatu. Obra orain urtebete estreinatu genuen, eta berehala ikusi zen bide handia izango zuela.
A. Antzezlana literaturaren klasiko batean oinarritua egoteak zerikusia izan ote du obrak izandako arrakastan? Beste era batera esanda, benetan lagundu al zaituzte Shakespearek?
H.P. Batzuk baietz diote. Hainbeste denbora pasatu arren, gaur egun oraindik gaurkotasuna duen obra dela. Alde horretatik, batzuen ustez, irabazteko dena genuen. Nire iritziz, tankera honetako lan bat ikuspuntu okerretik eginez gero, akats izugarria egin dezakezu, eta baita betirako hondoratu ere. Nahi eta nahi ez _kontuan hartu ezazu obra honen 20 bertsio ospetsu izan direla gutxienez_, konparazio erreferentzia asko izaten dira. Abantaila baino, beraz, balazta izan zitekeen, handi-mandikeriatan ari ote zaren esan baitezakete, sasimaisutzat jo zaitzakete.
A. Zenbaitek euskal antzerkia kalitate eskasekoa dela diote. Hemendik kanpora lortu duzuen arrakasta ikusirik, zuek al zarete salbuespena?
H.P. Ez nuke esango salbuespena garenik, euskal antzerkia oso bizirik dagoela erakusgarria baizik. Ez dago euskal antzerkia gaizki dagoela esaterik, alderantziz. Ur hemendik atera da, eta begibistakoa da Euskal Herrian egindako antzerkia dela. Nik badakit guk lan ona egin dugula eta onarpen handia izaten ari garela, baina, nolanahi ere, hemen egiten den antzerkiaren erakusgarritzat jotzen dut hori.
A. Zeintzuk dira euskal antzerkiaren egungo egoera ulertzeko klabeak?
H.P. Aldaketa garaian bizi gara, baina oso garai itxaropentsuan. Orain dela gutxi arte, antzerkia mantentzen zuten produkzio egiturak talde egiturak ziren, independenteak. Gaur egun, berriz, logikoa denez, lan egiteko beste modu batzuk azaldu dira. Batzuetan argi eta txaloek nahastu egiten zaituzte, eta batek pentsa dezake helburua hori dela, baina hori baino askoz konplexuagoa da. Nik uste dut antzerkia osasuntsu dagoela, nahiz eta dena distiratsua ez den. Proiektu amateurrak eta proiektu profesionalak behar dira, estilo ezberdinak lantzea, batzuk kanpora begirako proiekzioarekin eta beste batzuk leku eta zirkuitu txikiagoetara zuzenduak.
Ona litzateke hori dena definitzea. Baina oso urte gutxi dira funtzionatzen hasi ginenetik, eta denok heltzen ari goazen heinean, gauzak sistematizatzen hasteko ordua da. Serioak izan behar dugu, egiten dugunarekiko kritikoak eta kanpotik datorrenarekiko kritikoak. Eta batez ere eskuzabalak eta irekiak, mugak irekitzeari eta akatsak onartzeari beldurrik izan gabe. Elkarlana ere premiazkoa da; instituzioak sentsibilizatzea antzerkiaren garrantzia bere osotasunean uler dezaten.
A. Hemengo antzerkia osasuntsu dagoela diozu, baina asko dira gaixorik dagoela eta ez zaiola sendatzeko botika egokirik ematen diotenak.
H.P. Egia da, eta denok dugu hor erantzukizunik, ez dugulako oraindik antzerkiaren bizitza osasuntsua izan dadin eta ikusleekin harreman koherentea izan dezan formula egokia topatu. Antzerkiak bitamina asko behar ditu, eta ez dut uste dirulaguntzena salbatzeko modu bakarra denik. Ni antzerki politika sistematiko on baten alde nago, zirkuitu erregulatu batean eta lan kondizio onetan arituko dena. Zirkuitu egitura ondo araututakoa balitz, eta lana serio egiteko toki egokiak baleude, ikusleek dinamika hori berenganatu eta antzerkia ohizko gertakaria bihurtuko litzakeela pentsatzen dut.
A. Ur taldeak halako arrakasta eduki izanak lagundu al dezake planteamentu berri horien inguruan eztabaida sortzen?
H.P. Sari guzti hauek irabazi izanak, objezioak ahaztu gabe, hemengo proposamen artistikoak garrantzitsuak eta kontuan hartzekoak direla erakusten du. Beste gauza bat litzateke hori garbi ikusiko ez balitz; baina hori garbi ikusten da. Garrantzitsuena antzerki politika serio batekiko konpromezua da, eta hor beharrezkoa da antzerki mundukook gure esperientziak nolakoak izan diren esan dezagun. Baina ez dut uste hori instituzioek bakarrik egin behar dutenik. Ez naiz antzerkiaren arazoak modu paternalistan konpondu diezazkiguten aldeko.
A. Nola ikusten duzu euskarazko antzerkiaren etorkizuna? Erdarazkoaren ondoan are larriagoa baita bere egoera.
H.P. Euskarazko antzerkiaren papera oso garrantzitsua da. Etorkizunik hoberena edukitzea nahiko nuke. Antzerki munduko profesional bezala, baina, ez litzaidake egokia irudituko euskarazko antzerkiak hizkuntzaren sustapena helburu bakartzat hartuko balu. Antzerkia lengoaia da berez, hizkuntzetatik harantz doa. Zentzu horretan, ez dut uste antzerki politikaren helburua hizkuntza bat sustatu, zabaldu eta babestea denik. Uste dut bi aldeak suertatuko liratekeela kalteturik. Hemen, zirkuitua erregulatu gabe, sekulako kolpea ematen ari zaie euskaraz dihardutenei. Urtean hamabost emanaldi eginda bizi behar dute. Zer egin behar duzu? Goseak hil?
A. Zirkuituan datza, beraz, giltza.
H.P. Zirkuitu ona edukita posible da euskaraz aritzea, eta baita kanpora ateratzea ere. Gertatzen da helburua linguistikoa baldin bada soil soilik, gerta daitekeela gero antzerkiaren maila konpetitiboa ez izatea. Hor duzu Kataluniako adibidea. Katalanerazko lanekin leku askotara ateratzen ari dira. Zirkuitua erregulatu gabe ezin zaio jendeari euskarazko antzerkia egin dezan eskatu.
A. Antzerki mundua alde batera utzirik, Bernardo Atxagak lehengoan esandakoez galdetu nahi nizuke. Euskal Herriak bere historian izandako une kultural baxuena bizi duela.
H.P. Nik hamabost urte daramatzat hemen, eta ez dut uste horrelako diagnosi bat egiteko pertsona egokia naizenik. Berak askoz argiago eduki dezake hori. Dena den, arrisku une batean gaudelakoan nago. Uste baldin bada herri baten garapena maila ekonomiko eta sozialean neurtzen dela bakarrik, sekulako akatsa da. Herri batek kulturazko oinarri sendoak eduki behar ditu. Zentzu horretan, planteamentu sakonak egiteko garaian gaudela uste dut, bestela tren hori galdu egingo dugu. Euskal Herriak bere oinarri kulturalak bultzatu behar ditu, dudarik ez dago. Galtzen ari den guzti horren beldurra, baina, leku guztietan gertatzen ari dela iruditzen zait. Une arriskutsu eta erabakiorrean gaude. Munduak, bere burua janda ikusten duenean defenditu nahi izaten du kultura. Krisi uneak onak dira zentzu horretan, egiak ikusi eta esan egiten direlako. Krisiak beti ondoriora eramaten zaitu. Kontraesanak aberasgarriak dira.
A. Amatiñok esandakoa da, bestalde, intelektualek telebista kritikatzen baldin badute medio hori menderatzen ez dutelako dela. Antzerkiak telebistan duen presentzia ikusirik, kritiko taldetxo horretan egongo zara zu ere.
H.P. Ez dut uste antzerkiaren zeregina telebistan ateratzearen alde borrokatzea denik. Ni ez naiz iritzi horretakoa, telebista beste medio bat iruditzen baitzait. Bere zeregina, zentzu horretan, antzerkiari buruzko informazioa behar bezala ematea dela uste dut. Beste adierazpen horietaz, ez nuke topikoan erori nahi, ez naiz ni izango telebista erabateko zaborra denik esaten hasiko dena. Baina kontrakoa ere ez dut onartzen, adierazpen horiek onartezinak baitira. Zein da intelektualen kategoria hori gainera? Niretzat erabat abstraktoa da. Telebista beldurra ematen didan medioa da. Audientzi mailei bakarrik erreparatuta egindako saioak ikusten dira, seriotasun minimorik gabeko programazioak. Ez bata eta ez bestea.
A. 2.000. urtearen atarian gaude, irudia eta teknologiaren kultura gailentzen denean. Ez al du antzerkiak hiletarako bidea hartua izango?
H.P. Ez dut uste. Ez da izango garai batean izan zena, noski, beste mediorik ez zegoenean. Gaur egun, baina, antzerkiak beste zeregina du. Antzerkia, horren komunikazio zuzena izateagatik hain zuzen, ordezkaezina izango da beti. Medio eta maila ezberdinez ari gara, eta ez dute zergatik elkar jan beharrik. Antzerkia, zuk aipatu duzun masa kontu horregatik, egoera larrian egon daiteke, baina nork ordezkatuko du sekula mendian buelta bat ematea ekintza bera telebistan ikusteagatik? Bi aukerak hor daude. Antzerkiak, pertsonak geratzen diren bitartean, hor iraungo du. Pertsonen arteko komunikazio zuzena baita. Ordezkaezina.
A. Orain hamasei urte etorri zinen Euskal Herrira. Antzerkiaren metafora erabilita, izan al duzu sekula Euskal Herria antzerki handi bat denaren irudipenik?
H.P. Ni hona hemen zer topatu behar nuen jakin gabe etorri nintzen, eta gero ez nuen hemendik joaterik izan nahi. Hemen bihotzera iritsi zaizkidan gauza asko ikusi ditut. Iritsi nintzeneko lehen fase hura gaindituta, kritikoa izaten saiatu naiz, eta gauza asko ulertzea dexente kostatu zait. Gizaki bezala hemen asko eman zait, eta azkenean ulertu dut hemengo jendearen izaera. Ni eremu horretan mugitzen naiz, harreman zuzenen eremuan. Ez dut eszenografia handi eta ikuskizunaren zuzendari urrunez gehiegi ulertzen. Batzuetan ez da erraza leku batetik etorri eta beste toki batean integratzea, Salamancakoa eta hemengoa erabat umore ezberdinak dira, esate baterako. Leku guztietan, dena den, jendearen arima topatzea da kontua.
Alberto Irazu
36-40

GaiezKulturaAntzerkiauzendariak
GaiezKulturaAntzerkiaTaldeakUR
PertsonaiazPIMENTA1
EgileezIRAZU1Kultura

Azkenak
Su artifizialak

Bitxia egiten zait oso askok su artifizialei dieten miresmena. Ikuskizunak sortzen duen itsutasun eta gorreria aukeran nonahi. Ni uxatu egiten nau giro piroteknikoak. Baina onartzea besterik ez daukat gehiengo batek horretan murgilduta bizi nahi duela; besteak beste, sistema oso... [+]


Herrialde Katalanetako herririk turistikoenak, eskuin muturraren bozen biltoki

Kataluniako azken hauteskundeetako eta Europako hauteskundeetako emaitzetatik abiatuta, presio turistiko handiena bizi duten Herrialde Katalanetako herrietan eskuin muturraren botoak nola egin duen gora aztertuko dugu.


Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu
Puigdemontek nola egin zien iskin poliziei?

Carles Puigdemonten ihesaldiaren bertsio bat kontatu du La Vanguardiako kazetari Mayka Navarrok, "iturri ofizialetatik lortua". Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu erabili zituzten mossoak nahasteko. Puigdemontek “gaur edo bihar” hitz... [+]


2024-08-09 | Euskal Irratiak
Baionako Euskal Museoak ehun urte bete ditu aurten

Mende batean, Baionako Euskal Museoak izan duen bilakaeraz erakusketa berezia sortu dute. Argazki, tindu edo objektuak ikusgai dira. 1924an William Boissel Bordaleko militarrak bultzatu zuen museoaren sorrera, "euskal herri tradizionalaren" ondarea babesteko... [+]


Sustantziarik gabea

Egia esan, pena ematen dit kritika honi izenburu hau ipintzea. Bizeten Carmen oso opera ederra da, sentimendu unibertsalak jorratzen dituena, hala nola pasioa, jeloskortasuna, maitatuaren posesioa, independentzia... Eta hori guztia musika-lan bikaina oinarri hartuta. Baina... [+]


Gasteizko jaietan izandako bi bortxaketak salatu dituzte

Bi bortxaketa eta beste sei erasoren salaketa zuzenak jaso ditu Gasteizko Mugimendu Feministak. Elkarretaratzea egin du erasoak salatzeko txosna gunean, ostegunean. Gasteizko Udalak elkarretaratzea ostiralean 11:00etan egin du. Erasoen harira ez dute inor atzeman, momentuz.


Euskal Herriko ikurrak kendu dituzte Atarrabiako pilotalekuan, Nafarroakoa izan ezik

Martxoaren 5ean zabaldutako auto batek armarria “kentzea edo ezabatzea” agindu zuen, “jarrera politiko baten aldeko posizionamendua” dela eta “neutraltasun politikoaren aurka” egiten duelako. UPNk jarri zuen salaketa, eta Atarrabiako alkate... [+]


Lodifobia eta patologizazioa Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean

Bizkaiko e28 koordinadorak salatu du kide trans lodi batek eraso lodifoboa pairatu duela Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean.


2024-08-09 | ARGIA
Uda honetan irakurtzea merezi duten sei liburu

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.


2024-08-09 | Axier Lopez
UPNk eta PSNk ez dute lortu Raimundo el Canastero zentsuratzea Tafallan

UPNk mozioa aurkeztu du Tafallako udalbatzan gobernu taldeari eskatzeko bertan behera utz dezala Raimundo el Canastero musika taldearekin zuen kontratua jaietan kontzertu bat egiteko. Lizarrako jaietan izandako polemikaren ondoren etorri da zentsura eskaera. PSN batu zaio... [+]


2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


Eguneraketa berriak daude