«Sei urteren buruan, Madrilek ez du nigan lagun bat irabazi»


2021eko uztailaren 19an
Jean Filipe Casabonne preso ohiari elkarrizketa
«Sei urteren buruan, Madrilek ez du nigan lagun bat irabazi»
JEAN FILIPE CASABONNE
Askatu eta bi aste berantago elkartu gara Jean Filipe Casabonnerekin, bera San Ferminetatik itzultzean. Oraindik izarretan, presondegiko lagunak gogoan, bere buruaz hitz egitea kostatu egiten zaio. Politikaz aritzeko, aldiz, ez du inongo arazorik izan Paben sortutako 27 urteko soziologo honek. Sei urtez Espainako hiru presondegitan, Euskal Herria maitatzen joan dela dio. Oso gazte espetxeratua, egun heldutasuna nabarmen zaio.
ARGIA. Nola gertatu da sarritan aipatu izan duzun euskaldunekiko elkartzea?
J.F.CASABONNE. Euskal arazoaz gauza batzuk irakurriak banituen ere, 1984ean hasi nintzen benetako interesa hartzen. Lehendabiziko extradizioak gertatu zirelarik, manifestaldiak iragan ziren Paben eta zenbait epaiketatan ere izan nintzen. Asko egiten baitziren bertan.
Garai hartan eramaten ari zen errepresioak hunkitu ninduen gehienbat. Gauza askorekin ados nintzen, noski, baina errepresioaren kontrako sentimenduak animatzen ninduen batipat. Ezin da ahantzi ere GALen atentatuen garaia zela.
A. Handik laster, 1987ko uztailaren 7an, atxilotu zintuzten Torremolinosen. Nola iragan zen atxiloketa?
J.F.C. Niretzat sorpresa bat izan zen. Arratsaldeko ordu biak aldera izango ziren Malagako Polizia etxearen jabearekin batera etorri zelarik. Izan ere, alokatu nuen apartamentua erre egin baitzen eta jabeak beste bat utzi behar izan zidan. Horregatik, Poliziak jabearekin harremanetan jarri behar izan zuen. Apartamentuan nengoen jabeak etxeko telefonotik deitu ninduelarik; atea ireki eta bainugelatik atera bezain laster, bost polizia gainera erori zitzaizkidan, pistola eskuetan. Ohe gainera bota ninduten, eskuak lotu eta berriz pareta baten kontra jaurti. Lurrean geratu nintzen mugitu gabe, izututa. Etxea miatu eta gero, Malagaraino eraman ninduten. Komisaldegirainoko bidean ez ninduten jo, ezta hitza zuzendu ere. Komisaldegian polizia mordoa zeuden: atxilotu nindutenak, bertako komisaria, eta hasiera batean isilik egon ziren Madrileko informazio brigadakoak. Hasteko Malagakoek eraman zuten galdeketa. Oihuka eta espainolez, eta nik ez nekien batere espainolez, baina hala ere ulertzen nien nire izenari buruzko galderak zirela.
A. Momentu horietan zer nolako sentimentuak zenituen?
J.F.C. Atxilotu ninduten momentutik erran behar dut zinez ikaratua nengoela. Mundu osoa erortzen zaizu gainera. Une beldurgarriak dira. Komisaldegian, pistola buruan jarrita, mehatxuka hasi zitzaizkidalarik, ikara gorrian nengoen. Ez nuen sinesten bala batez hilgo nindutenik, baina beldur nintzen jasan beharko nituen tratuengatik. Jakin bainekien torturatzen zutela.
Berantago terrorismoaren aurkako legea irakurri zidaten eta itzultzaile gisa hamalau urte ez zituen haur bat ekarri. Baina honek arazoak zituenez, polizia batek itzuli zidan. Hori egin eta gela batera eraman ninduten. Butaka baten gainean jarri, burua polizia baten belaunen gain nuela, eta honek ukabilaz kolpeak ematen zizkidan buruan. Kolpe segituak, azkarrak, ttikiak... Beti dena espainolez. Mendira eramanen nindutela agindu zidaten.
A. Leku berean egon al zinen denbora guztia?
J.F.C. Ez. Gaueko ordu biak aldean etorri ziren mendira eramango nindutela esanez, baina ez ninduten eraman. Hiru auto prestatu zituzten eta batean bi polizien artean ni jarri. Bat psikologoa zen, ez ninduen behin ere jo eta oso goxoki hitz egiten zidan. Bestea ez zen isiltzen, oihuka eta buruan joka. Gainera izugarrizko beldurra nuen mendiko ibilaldi horiei buruz zenbait xehetasun irakurri bainituen. Bihotza dardara batean neukan eta ondoan zegoenak zera esaten zidan: «Hago lasai, dena ondo iraganen duk. Gertatzen dena duk honi zerbait erraten ez badiok zainetan jarriko dela eta okerrago izanen dela hiretzat». Uste nuen bihotza zartatuko zitzaidala. Une oso bortitza izan zen. Bidaia luzea, bide tikietan barrena, ikaragarria. Azkenean, Madrilerainoko bidaia izan zen.
A. Guzti horren ondotik, epailearen aitzinean eta presondegian, zure bizi baldintzak zailak izango ziren hizkuntzagatik...
J.F.C. Bost egunen buruan Entzutegi Nazionalera eraman ninduten. Ez nekien sobera non nintzen. Egoera hain bortitza izanik, galdurik sentitzen nintzen. Bulego batean jarrarazi ninduten, ondoan ofizioko abokatua, eta parean epailea. Izugarrizko inpresionea izan nuen une hartan. Ameriketako filmeetan agertzen diren epaile saldu horietakoen itxura zuen, kokotseraino heltzen zitzaion ator batez jantzia. Eskuak estalita, hatzen puntak ageri ziren bakarrik; eta bere ondoan, berriz, Tagle fiskala. Epaileak bi galdera egin zizkidan, eta uste dut loak hartu zuela, ez zitzaion deus inporta. Aldiz, fiskala ez zen horrelakoa. Zainetan zegoen. Oihuka ari zen eta ni leher eginda nengoen. Erraten zuena ez nuen deus ulertzen. Eskerrak itzultzailea zegoen.
A. Aski laster ezagutu al duzu euskal presoen egoera arrunta?
J.F.C. Bai, eta oso ongi hartu ninduten, hunkigarria izan zen. Baina lau egun berantago borroka bat antolatu zen euskal preso bat ekarri baitzuten Almeriatik eta isolamenduan jarri. Elkartasunez espetxe erdian bildu ginen. Polizia Nazionala etorri zen, geletan sartzera bortxatzeko. Isolamendua ezagutzen hasi nintzen.
A. Frantses estatuak egin al du zerbait zure egoera hobetzeko?
J.F.C. Frantses Kontsulatuak bergizarteratze neurriren bat prestatzen ari zela uste dut, Estatu espainiarrak eskaintzen dituen modukoa. Frantses biztanlea izanik, Kontsulatuaren bisitak ukateko eskubidea geneukan. Gure aferak segitzeko eskubidea dauka Kontsulatuak, gertatzen da ez dela horrela iragaten. Aitzitik, epaiketak ukan ditudalarik, Kontsulatuko ordezkari batek adierazpenak egin zituen prentsan Espainiakoa demokrazia dela segurtatuz. Alegia, gertatu zena estaliz.
Alta, terrorismoaren kontrako legeak eskubide guztiak kentzen badizkigu ere, Kontsulatuaren ikusteko eskubidea eskaintzen digu, nazioarteko eskubide bat baita, baina ez dut Kontsulatukoak ikusteko paradarik izan, ez baitu horrelakorik eskatu berak. Nik, aldiz, ez nuen orduan eskubide hori ezagutzen, eta komisaldegian erran zidaten ez nuela inor ikusteko eskubiderik.
A. Sei urte horietan presondegietako bizi baldintzak aldatzen ikusi al dituzu?
J.F.C. Baldintzak erabat aldatzen hasi ziren 1989ko bukaeran, Algeriako elkarrizketak moztu zirelarik. Momentu azkar bat izan zen eta epe laburrean 90 bat espetxe inguruan sakabanatuak izan gara. Zigor bat izan da kolektiboaren kontra, baina baita ETAren eta mugimendu osoaren kontra ere. Presondegi batera heltzen zarelarik, etarra zarenez eskubide guztiak ukatzen dizkizute. Beraz, berriro ere borroka berri bat hasi behar duzu, bitartean eskubide gabeko epea bizi behar duzularik eskubide minimo batzuk lortzeko. Bestalde, presoak segitu behar dituzten epaileek ez dute beren lana egiten, eta presondegietako zuzendariek Madrilek manatzen duena errespetatzea baino ez dute egiten.
A. Joa izan den presorik ikusi al duzu?
J.F.C. Lehena 1988an. Oroitzen naiz, isolamenduan zegoelarik, Txusmi jo zutela. Itzuli zelarik ubel ubela zen kolpeengatik, aurpegian... denean. Algeriako elkarrizketak moztu zirelarik itxialdi borroka bat erabaki genuen, eta abantzu sei hilabete igaro genituen Goardia Zibilarekin moduloan. Ekipatuak heldu ziren eta erregularki, usu, jotzen zuten, eta zeldetara joateko goardia zibil bi lerro artean pasatu behar genuen. Salaketak izan ziren, medikuek horren aitormenak egiten zituzten, baina gaur arte ez dut entzun salaketa horiek ondorioak lortu dituztenik. Ez genuen inongo defentsarik.
Guzti hori elkartasunari esker izan da jasangarria. Niretzat egoera beldurgarria zen, jotzen zituzten presoen oihuengatik, kolpeengatik, barne hartan zegoen giroarengatik. Elkartasunari esker jasan ahal izan dut. Komunikazioa izan da nire arazoa hasieran, baina laster itzultzaile pribatuak jarri zizkidaten. Egiten nituen urrats guztiendako beste preso bat etortzen zen nirekin. Hori negoziatua izan zen Administrazioarekin.
A. Zein ikasgai atera duzu presondegitik?
J.F.C. Asko ikasi dut. Hogeita bat urte nituen sartu nindutelarik eta orain hogeita zazpi ditut. Sei urte horiek nire bizitzako garai inportantea osatzen dute. Politikan asko ikasi dut baina pertsonalki ere bai. Anitz aldatu naiz, baita euskal arazoari buruz ere. Preso sartu baino lehen sindikatu batean ari nintzen, eta Euskadirekiko harremana edo sentimendua sinplea zen. Borroka zuzena zen, beste borroka asko bezala. Borroka horri ez nintzen baitezpada lotua. Ez nion atxikimendu berezirik. Ez balitz hori gertatu, urte baten buruan borroka horretaz urrundu nintekeen. Iritziak nituen borroka horretaz. Sei urteren buruan gauzak erabat aldatu dira, gaur egun sentitzen dudan atxikimendua oso azkarra baita. Sei urteren buruan Madrilek ez du lagun bat irabazi nigan. Egiazko grina da niretzat euskal borroka.
A. Gaur egun entzuten da presoek kolektiboaren presioa jasan behar dutela. Ateratzea nahiko luketela, baina beldur direla. Zer diozu horretaz?
J.F.C. Lehenik egoera konkretuari begiratu behar zaio. Erregularki ateratzen diren presoak daude. Amnistia geroztik hiru mila bat pertsona pasatu dira presondegitik, komisaldegietatik pasatu direnak aipatu gabe. Eta hiru mila horietatik, bergizarteratze neurriak baliatu dituztenak zenbat dira? Zenbat atera dira kolektibotik? Hogei, hogeita hamar al dira? Porrot egin du kanpotik ekarritako neurri horrek. Nire kasua frogatzat har daiteke hain zuzen ere. Bergizarteratze neurria onartu eta nire ingurumenak ez zidan inongo presiorik jasanaraziko. Ez banaiz atera ez da kolektiboak jar zezakeen presioarengatik, erabaki politikoagatik baizik. Kolektiboan sartzen zarelarik zure borontatez sartzen zara, borrokarekiko atxikimendua erakutsiz, herriarekiko maitasunagatik. Kolektiboan enfrentamenduak direla diotenek plazer eginen diete beren tropei, baina ekintzak ikusiz, urtean zehar emaitzak ahulak dira. Kolektiboak ez du horrelako arazorik. Gertatzen da kolektiboak ez duela prentsaren laguntza.
Ixabel Etxeberria
32-36

PertsonaiazPolitikaEuskal HerrPresoakEspetxeak
PertsonaiazCASABONNE1
EgileezETXEBERRI11Politika

Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Sostengua adierazi diote Marieniako lurren aldeko borrokari hogei kolektibok

Kanboko Marienia eremuan etxebizitzak eraikitzeko proiektua badu Bouygues Immobilier agentziak. "Elkarlanaren bidez" zein "indar harremana" mantenduta, proiektua ezeztatzeko borroka eramateko determinazioa plazaratu dute adierazpen bateratu... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Langile bat hil da Zornotzan, Forest Trafic SL enpresan

Boroa industrialdean hil zen 41 urteko I.P.C langilea, abenduaren 30ean biltegiko inbentarioa egiten ari zenean. ELA eta LAB sindikatuek, eta Jaurlaritzako Segurtasun Sailak eman dute istripuaren berri.


Eguneraketa berriak daude