«Sei urteren buruan, Madrilek ez du nigan lagun bat irabazi»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Jean Filipe Casabonne preso ohiari elkarrizketa
«Sei urteren buruan, Madrilek ez du nigan lagun bat irabazi»
JEAN FILIPE CASABONNE
Askatu eta bi aste berantago elkartu gara Jean Filipe Casabonnerekin, bera San Ferminetatik itzultzean. Oraindik izarretan, presondegiko lagunak gogoan, bere buruaz hitz egitea kostatu egiten zaio. Politikaz aritzeko, aldiz, ez du inongo arazorik izan Paben sortutako 27 urteko soziologo honek. Sei urtez Espainako hiru presondegitan, Euskal Herria maitatzen joan dela dio. Oso gazte espetxeratua, egun heldutasuna nabarmen zaio.
ARGIA. Nola gertatu da sarritan aipatu izan duzun euskaldunekiko elkartzea?
J.F.CASABONNE. Euskal arazoaz gauza batzuk irakurriak banituen ere, 1984ean hasi nintzen benetako interesa hartzen. Lehendabiziko extradizioak gertatu zirelarik, manifestaldiak iragan ziren Paben eta zenbait epaiketatan ere izan nintzen. Asko egiten baitziren bertan.
Garai hartan eramaten ari zen errepresioak hunkitu ninduen gehienbat. Gauza askorekin ados nintzen, noski, baina errepresioaren kontrako sentimenduak animatzen ninduen batipat. Ezin da ahantzi ere GALen atentatuen garaia zela.
A. Handik laster, 1987ko uztailaren 7an, atxilotu zintuzten Torremolinosen. Nola iragan zen atxiloketa?
J.F.C. Niretzat sorpresa bat izan zen. Arratsaldeko ordu biak aldera izango ziren Malagako Polizia etxearen jabearekin batera etorri zelarik. Izan ere, alokatu nuen apartamentua erre egin baitzen eta jabeak beste bat utzi behar izan zidan. Horregatik, Poliziak jabearekin harremanetan jarri behar izan zuen. Apartamentuan nengoen jabeak etxeko telefonotik deitu ninduelarik; atea ireki eta bainugelatik atera bezain laster, bost polizia gainera erori zitzaizkidan, pistola eskuetan. Ohe gainera bota ninduten, eskuak lotu eta berriz pareta baten kontra jaurti. Lurrean geratu nintzen mugitu gabe, izututa. Etxea miatu eta gero, Malagaraino eraman ninduten. Komisaldegirainoko bidean ez ninduten jo, ezta hitza zuzendu ere. Komisaldegian polizia mordoa zeuden: atxilotu nindutenak, bertako komisaria, eta hasiera batean isilik egon ziren Madrileko informazio brigadakoak. Hasteko Malagakoek eraman zuten galdeketa. Oihuka eta espainolez, eta nik ez nekien batere espainolez, baina hala ere ulertzen nien nire izenari buruzko galderak zirela.
A. Momentu horietan zer nolako sentimentuak zenituen?
J.F.C. Atxilotu ninduten momentutik erran behar dut zinez ikaratua nengoela. Mundu osoa erortzen zaizu gainera. Une beldurgarriak dira. Komisaldegian, pistola buruan jarrita, mehatxuka hasi zitzaizkidalarik, ikara gorrian nengoen. Ez nuen sinesten bala batez hilgo nindutenik, baina beldur nintzen jasan beharko nituen tratuengatik. Jakin bainekien torturatzen zutela.
Berantago terrorismoaren aurkako legea irakurri zidaten eta itzultzaile gisa hamalau urte ez zituen haur bat ekarri. Baina honek arazoak zituenez, polizia batek itzuli zidan. Hori egin eta gela batera eraman ninduten. Butaka baten gainean jarri, burua polizia baten belaunen gain nuela, eta honek ukabilaz kolpeak ematen zizkidan buruan. Kolpe segituak, azkarrak, ttikiak... Beti dena espainolez. Mendira eramanen nindutela agindu zidaten.
A. Leku berean egon al zinen denbora guztia?
J.F.C. Ez. Gaueko ordu biak aldean etorri ziren mendira eramango nindutela esanez, baina ez ninduten eraman. Hiru auto prestatu zituzten eta batean bi polizien artean ni jarri. Bat psikologoa zen, ez ninduen behin ere jo eta oso goxoki hitz egiten zidan. Bestea ez zen isiltzen, oihuka eta buruan joka. Gainera izugarrizko beldurra nuen mendiko ibilaldi horiei buruz zenbait xehetasun irakurri bainituen. Bihotza dardara batean neukan eta ondoan zegoenak zera esaten zidan: «Hago lasai, dena ondo iraganen duk. Gertatzen dena duk honi zerbait erraten ez badiok zainetan jarriko dela eta okerrago izanen dela hiretzat». Uste nuen bihotza zartatuko zitzaidala. Une oso bortitza izan zen. Bidaia luzea, bide tikietan barrena, ikaragarria. Azkenean, Madrilerainoko bidaia izan zen.
A. Guzti horren ondotik, epailearen aitzinean eta presondegian, zure bizi baldintzak zailak izango ziren hizkuntzagatik...
J.F.C. Bost egunen buruan Entzutegi Nazionalera eraman ninduten. Ez nekien sobera non nintzen. Egoera hain bortitza izanik, galdurik sentitzen nintzen. Bulego batean jarrarazi ninduten, ondoan ofizioko abokatua, eta parean epailea. Izugarrizko inpresionea izan nuen une hartan. Ameriketako filmeetan agertzen diren epaile saldu horietakoen itxura zuen, kokotseraino heltzen zitzaion ator batez jantzia. Eskuak estalita, hatzen puntak ageri ziren bakarrik; eta bere ondoan, berriz, Tagle fiskala. Epaileak bi galdera egin zizkidan, eta uste dut loak hartu zuela, ez zitzaion deus inporta. Aldiz, fiskala ez zen horrelakoa. Zainetan zegoen. Oihuka ari zen eta ni leher eginda nengoen. Erraten zuena ez nuen deus ulertzen. Eskerrak itzultzailea zegoen.
A. Aski laster ezagutu al duzu euskal presoen egoera arrunta?
J.F.C. Bai, eta oso ongi hartu ninduten, hunkigarria izan zen. Baina lau egun berantago borroka bat antolatu zen euskal preso bat ekarri baitzuten Almeriatik eta isolamenduan jarri. Elkartasunez espetxe erdian bildu ginen. Polizia Nazionala etorri zen, geletan sartzera bortxatzeko. Isolamendua ezagutzen hasi nintzen.
A. Frantses estatuak egin al du zerbait zure egoera hobetzeko?
J.F.C. Frantses Kontsulatuak bergizarteratze neurriren bat prestatzen ari zela uste dut, Estatu espainiarrak eskaintzen dituen modukoa. Frantses biztanlea izanik, Kontsulatuaren bisitak ukateko eskubidea geneukan. Gure aferak segitzeko eskubidea dauka Kontsulatuak, gertatzen da ez dela horrela iragaten. Aitzitik, epaiketak ukan ditudalarik, Kontsulatuko ordezkari batek adierazpenak egin zituen prentsan Espainiakoa demokrazia dela segurtatuz. Alegia, gertatu zena estaliz.
Alta, terrorismoaren kontrako legeak eskubide guztiak kentzen badizkigu ere, Kontsulatuaren ikusteko eskubidea eskaintzen digu, nazioarteko eskubide bat baita, baina ez dut Kontsulatukoak ikusteko paradarik izan, ez baitu horrelakorik eskatu berak. Nik, aldiz, ez nuen orduan eskubide hori ezagutzen, eta komisaldegian erran zidaten ez nuela inor ikusteko eskubiderik.
A. Sei urte horietan presondegietako bizi baldintzak aldatzen ikusi al dituzu?
J.F.C. Baldintzak erabat aldatzen hasi ziren 1989ko bukaeran, Algeriako elkarrizketak moztu zirelarik. Momentu azkar bat izan zen eta epe laburrean 90 bat espetxe inguruan sakabanatuak izan gara. Zigor bat izan da kolektiboaren kontra, baina baita ETAren eta mugimendu osoaren kontra ere. Presondegi batera heltzen zarelarik, etarra zarenez eskubide guztiak ukatzen dizkizute. Beraz, berriro ere borroka berri bat hasi behar duzu, bitartean eskubide gabeko epea bizi behar duzularik eskubide minimo batzuk lortzeko. Bestalde, presoak segitu behar dituzten epaileek ez dute beren lana egiten, eta presondegietako zuzendariek Madrilek manatzen duena errespetatzea baino ez dute egiten.
A. Joa izan den presorik ikusi al duzu?
J.F.C. Lehena 1988an. Oroitzen naiz, isolamenduan zegoelarik, Txusmi jo zutela. Itzuli zelarik ubel ubela zen kolpeengatik, aurpegian... denean. Algeriako elkarrizketak moztu zirelarik itxialdi borroka bat erabaki genuen, eta abantzu sei hilabete igaro genituen Goardia Zibilarekin moduloan. Ekipatuak heldu ziren eta erregularki, usu, jotzen zuten, eta zeldetara joateko goardia zibil bi lerro artean pasatu behar genuen. Salaketak izan ziren, medikuek horren aitormenak egiten zituzten, baina gaur arte ez dut entzun salaketa horiek ondorioak lortu dituztenik. Ez genuen inongo defentsarik.
Guzti hori elkartasunari esker izan da jasangarria. Niretzat egoera beldurgarria zen, jotzen zituzten presoen oihuengatik, kolpeengatik, barne hartan zegoen giroarengatik. Elkartasunari esker jasan ahal izan dut. Komunikazioa izan da nire arazoa hasieran, baina laster itzultzaile pribatuak jarri zizkidaten. Egiten nituen urrats guztiendako beste preso bat etortzen zen nirekin. Hori negoziatua izan zen Administrazioarekin.
A. Zein ikasgai atera duzu presondegitik?
J.F.C. Asko ikasi dut. Hogeita bat urte nituen sartu nindutelarik eta orain hogeita zazpi ditut. Sei urte horiek nire bizitzako garai inportantea osatzen dute. Politikan asko ikasi dut baina pertsonalki ere bai. Anitz aldatu naiz, baita euskal arazoari buruz ere. Preso sartu baino lehen sindikatu batean ari nintzen, eta Euskadirekiko harremana edo sentimendua sinplea zen. Borroka zuzena zen, beste borroka asko bezala. Borroka horri ez nintzen baitezpada lotua. Ez nion atxikimendu berezirik. Ez balitz hori gertatu, urte baten buruan borroka horretaz urrundu nintekeen. Iritziak nituen borroka horretaz. Sei urteren buruan gauzak erabat aldatu dira, gaur egun sentitzen dudan atxikimendua oso azkarra baita. Sei urteren buruan Madrilek ez du lagun bat irabazi nigan. Egiazko grina da niretzat euskal borroka.
A. Gaur egun entzuten da presoek kolektiboaren presioa jasan behar dutela. Ateratzea nahiko luketela, baina beldur direla. Zer diozu horretaz?
J.F.C. Lehenik egoera konkretuari begiratu behar zaio. Erregularki ateratzen diren presoak daude. Amnistia geroztik hiru mila bat pertsona pasatu dira presondegitik, komisaldegietatik pasatu direnak aipatu gabe. Eta hiru mila horietatik, bergizarteratze neurriak baliatu dituztenak zenbat dira? Zenbat atera dira kolektibotik? Hogei, hogeita hamar al dira? Porrot egin du kanpotik ekarritako neurri horrek. Nire kasua frogatzat har daiteke hain zuzen ere. Bergizarteratze neurria onartu eta nire ingurumenak ez zidan inongo presiorik jasanaraziko. Ez banaiz atera ez da kolektiboak jar zezakeen presioarengatik, erabaki politikoagatik baizik. Kolektiboan sartzen zarelarik zure borontatez sartzen zara, borrokarekiko atxikimendua erakutsiz, herriarekiko maitasunagatik. Kolektiboan enfrentamenduak direla diotenek plazer eginen diete beren tropei, baina ekintzak ikusiz, urtean zehar emaitzak ahulak dira. Kolektiboak ez du horrelako arazorik. Gertatzen da kolektiboak ez duela prentsaren laguntza.
Ixabel Etxeberria
32-36

PertsonaiazPolitikaEuskal HerrPresoakEspetxeak
PertsonaiazCASABONNE1
EgileezETXEBERRI11Politika

Azkenak
2024-11-04 | ARGIA
GKSk nazioartean “botere sozialista gaurkotu bat” antolatzeko deia egin du Gazte Topagune Sozialistan

Urriaren 31tik azaroaren 2ra Gazte Koordinadora Sozialistak eta Ikasle Abertzaleak-ek Gazte Topagune Sozialista egin dute Altsasun (Nafarroa). Europan eta Euskal Herrian hedatzen ari diren “proiektu atzerakoiak” jarri dituzte jomugan eta joera horiei ez dietela... [+]


52 herrialdek NBEri eskatu diote Israel armaz ez hornitzeko

Turkiaren ekimena babestu dute nazioarteko herrialde ugarik, gehienak arabiarrak edo islamiarrak, baita Hegoafrika, Brasil, Kuba, Errusia, Norvegia eta Vietnamek ere, besteren artean.


2024-11-04 | Bertsozale.eus
Osatu dira Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako finalaurrekoak
Azken final-laurdena jokatuta, erabakita geratu da hurrengo fasean nortzuk ariko diren.

Baigorri-Tafalla senidetze eguna
Liturgia ez-katoliko bat Urdozeko kaperan

Kasu Hegoaldeko begirada horri. Lehen-lehenik desmitifikatu larre berde, etxe zuri eta teila gorrien lur ederrekiko miresmen itsua, halako maitasun inkondizionala, hizkerari eta ustezko bizitzeko manerari loturiko fetitxismoa. Utz, Ruper Ordorikari sarri entzun gisan,... [+]


2024-11-04 | Behe Banda
Barra warroak |
Ipuin bat kiskaltzeaz

Korrika eta presaka ekarri dute megafonoa. Hau onartezina da. Hau ezin da onartu. Denok batera oihu egin dezagun, ezin dugu honela jarraitu. Zurean ere sartu direla? Bai arrazoi duzu, jo ditzagun txaloak zuretzat. Hurrengo astean hemen batuko gara denok eta aurre egingo diegu,... [+]


Segurtasuna ala eskuin mutur berriaren amua?

Iragarritako heriotza baten kronika. Donostiako Udalak Egiako Kaleko Afari Solidarioak debekatu ditu, «segurtasunaren» aitzakian. Bizpahiru urte dira Egian segurtasuna guztien ahotan dagoela, eta azken hilabeteotan, talde eskuindarren gorakadarekin, egoerak okerrera... [+]


ANALISIA
Donostiako Egiako eta Gasteizko Errotako mobilizazio arrazistak (eta etorriko direnak): kointzidentziak eta galderak

Azken asteetan mobilizazio arrazistak piztu dira Gasteizko Errota eta Donostiako Egia auzoetan, eta biek iragarri dute asteroko deialdiei eusteko asmoa. Haien artean desberdintasunak daude, baita antzekotasun asko ere: sustatzaileak anonimoak izatea, konfrontazioa bilatzea, edo... [+]


2024-11-04 | Garazi Zabaleta
Mimogoxo
Edertasuna baino osasuna helburu duen proiektua Ezkion

Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]


2024-11-04 | Jakoba Errekondo
Eguzki-lore meteorologoa

Mendirik altuenetako okoilu gordeetan. Ziztu biziz haize hotzak zazpi hilabetez neguztatzen duen zokoan. Udan igotzen dituzten azienda saldoek motzean eusten dioten belaze bazterretako zuhaixken altzoan. Bertan ezin biziraunari eutsi eta basoak ere txil egin eta urrun-urrunera... [+]


Sardina europarra
Mugarik gabe, baina ez mugagabe

         Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...

Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.


Birika-belarra

Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua... [+]


2024-11-01 | Sustatu | Sustatu
Wikipedia AA eduki okerretik (baina ez AA orotatik) askatzeko premia eta proiektua

WikiProject AI Cleanup proiektuari ekin diote Wikipedian: "Adimen Artifizialaren garbiketa", nolabait esatearren. Wikilari boluntarioak momentuz ingelesez, frantsesez eta alemanez hasi dira adimen artifizialaren bidez sortutako materialak detektatu eta (okerrak... [+]


‘Lo que no te cuentan de Donosti’-ren kontrako elkarretaratzea antolatu dute, beren deialdiarekin bat eginez

Hainbat eragile antifaxista eta antirrazistak antolatuta, Lo que no te cuentan de Donosti (LQNTCDD) taldearen kontrako elkarretaratzea antolatu dute, datorren astelehenean 20:00etan, Amarako Easo plazan. Telegram kanal horretatik, leku horretan deitua dute asteroko... [+]


Eguneraketa berriak daude