«PPren eraginez, galizieraren legea ez da % 100 garatzen»


2021eko uztailaren 19an
A.Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendariari elkarrizketa
«PPren eraginez, galizieraren legea ez da % 100 garatzen»
Anton Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendaria
Hamar urte bete dira ekainean Galizieraren Legea gauzatu zenetik eta galizierak ez du oraindik araudi kontsentsuatua lortu. Batzuen ustez, balantza portugesaren aldera bideratu behar da; beste batzuek, aldiz, gazteleraren eraginari egokiago deritzote. Datorren uztailaren 25ean Dia da Patria Galegaren eguna denez, haraino abiatu gara Anton Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendariarekin hitz egiteko.
ARGIA. Instituto da Lingua Galegak bi arlo lantzen ditu: normalkuntza eta araudia. Normalkuntzari dagokionez, zein da gaur egun galegoak duen pisu kultural eta soziala?
A. SANTAMARINA. Oso kontuan izan behar dugu Galizian landa giroak duen pisua, eta galizieraren erabilera zonalde hauetan oso garrantzitsua da. Azkenengo erroldaren arabera, biztanleen % 90ek galiziera ulertzen dute eta erdia baino gehiagok galiziera erabiltzen du. Dena den, datu hauek nahiko erlatiboki aztertu behar ditugu, azken batean, gaur egun landa giroan bizi direnen batez besteko adina 60-70 urte bitartekoa baita, beraz, elebakarreko Galizia desagertzen ari da. Hau eskoletan galiziera irakatsiz orekatu daiteke. Duela 30 urte, jende gehiena ez zegoen alfabetatuta eta gaur egun, aldiz, % 100 alfabetatuta dago. Hirietan galiziera ikasten duen jendeak, normalean militantzia izaten du arrazoia, eta denok dakigu zein den abertzaletasunaren pisua Galizian.
A. Alfabetatuen portzentaia % 100 dela aipatu duzu.
A.S. Oso jende gutxi dago alfabetatu gabea. Kontuan hartu behar duzu galiziera hizkuntz erromanikoa dela, ezin da euskararekin konparatu. Elebitasun pasiboa dago, hau da, gaztelera hiztunak galiziera ulertzen du eta galiziera hiztunak gaztelera ulertzen du. Ez dago ume galegoak alfabetatzeko arazorik, gazteleraz alfabetatuta daudelako.
A. Dirudienez, desberdintasun handiak daude landa giro eta hiri giroko galiziera hiztunen artean, konzientzia mailari dagokionez batez ere.
A.S. Galiziera, orain arte behintzat, klase hizkuntza izan da, hau da, estigma bat izatera heldu da. Galizierari ezjakinaren, abarkadunaren hizkuntza irizten zion kontzeptua gainditu behar genuen, aurriritzi sozial hutsa baitzen. Azken urteotan, asko aurreratu dugu zentzu honetan, irrati eta telebista autonomikoak direla eta, unibertsitateak ere galiziera barneratu du, Galiziako eta galizieraren intelektualak izateak asko lagundu du, Administraziotik ateratzen diren paperen % 90 inguru galizieraz daude... Galizieraz hitz egitearen harrotasuna berreskuratzen ari gara.
A. Oinarrizko hezkuntzan galizieraren irakaskuntza beharrezkoa da baina beste ikasketa mailetan ez. Zergatik?
A.S. Oinarrizko hezkuntza eta hezkuntza ertainetan ere derrigorrezkoa da galizieraren irakaskuntza. Unibertsitateko irakasle askok galizieraz ematen dituzte klaseak eta Santiagoko unibertsitatean ikasgaien % 20 galizieraz izaten dira. Dena den, oso desberdina da hizkuntza menperatzea eta erabiltzea. Gazte gehienek ez dute hizkuntza erabiltzen, ez bada militantziagatik. Galizieraz ematen diren ikasgaiak irakasleen esku daude. Hau da, institutu eta eskola batzuetan badaude zenbait irakasle galizieraz irakasten dutenak, baina borondatezko jarrera da, ez dago araututa. Hala eta guztiz ere, kasu hauek kontrolatutakoak baino gehiago izan arren, ez dira % 50era heltzen. Bestetik, egia da Galizieraren Legea ez dela bere osotasunean aurrera eramaten.
A. PP, estatuko alderdi bat, Xuntan egoteak nola eragiten dio normalkuntza prozesuari?
A.S. PPren eraginez, Galizieraren Legea ez da % 100 garatzen, ez da behar bezala baliatzen. Aurreko mendeko berpizkunde kulturala eman zela denok onartutako gauza da. Hau da, Rosalia de Castro idazle nazionala da. Honekin batera, frankismoaren aurkako mugimenduan alderdi politiko guztiek aldarrikatu zituzten Galiziaren hizkuntz eskubideak. Trantsizio garaian alderdi politikoek galiziera bereganatu zuten programa politikoetan. Baina urteak pasatu diren heinean, badirudi konpromezu hori ahultzen doala. Alderdi abertzaleen hizkuntz eskaerak handitzen direnean, estatuko alderdiek honen aurka egiteko ikusten dute euren burua. Eta galizieraren eskubide eskaerak, estatuko alderdien aldetik, asko murriztu dira. Estatuko alderdietako politikari gehienek galizieraren erabilera liturgikoa egiten dute: etxean gazteleraz hitz egin eta Legebiltzarrean galiziera erabiltzen dute.
A. Gaur egun galizierak badu araudi ofiziala, baina kritika asko jaso ditu reintegrazionista edo galego-portugesen aldetik. Esaten dutenez, araudi ofiziala gazteleraren arautegiaren menpe dago.
A.S. Bi jarrera daude: batzuen ustez galizierak badu berezko araudia, hau da, galiziera-portugesaren adar bat dela eta, honen ondorioz, desberdintasun handiak daude galiziera eta galiziera-portugesaren artean. Desberdintasun hauek ez dira gaindiezinak baina bai nabarmenak. Hauxe da jarrera ofiziala eta institutu honek defenditzen duena. Reintegrazionistek portugesa galizieraren araudi kultoa izatea aldarrikatzen dute. Ezin da esan zein den hobea, ezin dugu esan zein den egokiena. Nire ustez, zentzu honetan sentimenduen alorrera pasatu behar dugu, hau da, galiziar batentzat portugesa ikastea bigarren hizkuntza bat ikastea bezala izango litzateke, beraz, gaztelera ikastea bezain zaila. Bigarren arrazoia fonemak dira. Adibidez, portugesaren j-k gure x-k dira, zergatik idatzi behar dugu j-z, x bezala ahoskatzen baditugu?
Myriam Gartzia
16-17

GaiezHizkuntzaGalegoa
PertsonaiazSANTAMARIN1
EgileezGARTZIA3Hizkuntza


Azkenak
2024-12-04 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Muga-zergak ezarriko ote zaizkio unibertsitateko talentuari ere?

Ipar hemisferioan ikasturtea hastearekin batera izan ohi den albiste-zaparradan argitaratu zen duela astetxo batzuk: aspaldiko urteetan ez bezala, txinatar jatorriko ikasleak (275 milatik gora) ez dira jada ugarienak Estatu Batuetako unibertsitateetako atzerriko ikaslerian;... [+]


Urduñako espetxe frankistako biktima gehiago deshobiratzeko lanak abiatu dituzte berriro

Astelehenean abiatu zituzten lanak eta frankismo garaiko 20 biktima berriren gorpuak topatu dituzte honezkero. Asteburura arte luzatuko dute gorpuzkiak lurpetik ateratzeko hirugarren kanpaina.


2024-12-04 | Julene Flamarique
Autonomo faltsuen lan eredua aldatuko duela esan du Glovok, jabea epaitua izan baino egun bat lehenago

Sei urteko espetxe zigorra ezar diezaiokete Oscar Pierreri langileen eskubideen aurkako hainbat delituengatik. Epaiketa asteartean izan da Bartzelonan, eta astelehenean iragarri du legearen pean kontratatuko dituela 15.000 rider. CGT sindikatuak “fiskaltzaren aurrean... [+]


2024-12-04 | Leire Artola Arin
Kapitalismo berdearen izenean, lurraren defendatzaileak kriminalizatuta

2023an ezagutu genuen Solway Investment Group multinazional suitzar-errusiarraren boterea noraino iristen den. Guatemalan duen Fenix meategiaren gehiegikeriak agerian uzten zituen ikerketa baten berri eman zigun Prensa Comunitariako kazetari batek, eta elkarrizketa hori [+]


Teknologia
Mundu digital bortitza

Bilbon bazterkeria arriskuan dauden kolektiboekin lanean aritu nintzen bost urtez, arrakala digitalaren inguruan, batez ere emakumeekin. Bidean, bortizkeria matxistekin eta beste arazo askorekin aurkitu nintzen. Oso modu organikoan, indarkeria matxista pairatzen zuten... [+]


Materialismo histerikoa
Beteta

Bata bestea irentsiz gordetako azken galtzerdi parearen ondoren, ezin izan nuen kaxoia itxi. Horrela zegoen, gaizki itxita, bi astez jada, pijamena (pijamen tiraderan, oparitutako hiru izan ezik, ez dago pijamarik; “etxerako” kamiseta eta galtzaz beteta dago). Atera... [+]


2024-12-04 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Sir

Londrestik iritsi da ospe handiko arkitekto bat Galiziako herri txiki batera. David Chipperfield du izena, eraikinak mundu osotik zehar ditu, Berlin, Milan eta Shangaigo bulegoetatik lanean. Arkitektura elegantea, fina, Sir batek egindakoa. Istorioa Corrubedo herrixkan hasten... [+]


Euskara mailu bat da

Neronek esan nezake, baina Macronek esan zuen. Frantses nazioa zatitzeko tresnak omen dira frantsesa estatu hizkuntza bilakatu baino lehenagotik ere exagonoan baziren hizkuntza horiek. Aitortu ordez Frantziak hizkuntza horietako hiztunak azpiratu, uniformizatu eta asimilatu egin... [+]


Ikusezin

Tabernan zaude, barran, eskatu nahian. Mostradorean beste pertsona batzuk ere berdin. Laster izango da zure txanda, baina zuri tokatu arren, zerbitzariak ez dizu galdetu ea zer nahi duzun, salto egin dizu eta zure atzean etorri den gizona atenditu du. Ergel aurpegia geratu... [+]


2024-12-04 | Tere Maldonado
Biraka jarraitzen du gurpilak

Gogoratzen al duzue? Legebiltzarreko %90ak onartu zuen Hezkuntza Akordioa duela bi mende –barkatu, bi urte–. Ezkerraren biltzarkideen erreakzioa euforiaren eta neurriko gogobetetasunaren artean mugitu zen. Onarturiko dokumentuaren arabera, zentro pribatuek diru... [+]


2024-12-04 | Karmelo Landa
Durangok dakarrena

Egotea egitea da. Hala dio aurten Durangoko Azokak, eta egia da, azokaren beraren kasuan behintzat eta Euskal Herria aintzat hartuta. Dagoeneko 59. azoka da aurtengoa, eta urtero egote hutsak frogatzen du euskara, euskal kultura, euskal nazioa egiteko modua dela Durangoko... [+]


Cristina Osés. Euskararen demokratizaziorantz
“Jakin nahi dut nola deseraiki daitekeen euskararen aurreko indiferentzia”

2022an egin nuen topo Cristinarekin lehen aldiz, Eusko Ikaskuntzak antolaturiko Aniztasunaren kudeaketa demokratikoa Nafarroan proiektuaren baitan. Nafarroa Garaiko errealitate soziopolitikoaren ordezkari-edo ginen zortzi gazte elkartu eta batzen eta bereizten gaituzten aferez... [+]


Eguneraketa berriak daude