«PPren eraginez, galizieraren legea ez da % 100 garatzen»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
A.Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendariari elkarrizketa
«PPren eraginez, galizieraren legea ez da % 100 garatzen»
Anton Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendaria
Hamar urte bete dira ekainean Galizieraren Legea gauzatu zenetik eta galizierak ez du oraindik araudi kontsentsuatua lortu. Batzuen ustez, balantza portugesaren aldera bideratu behar da; beste batzuek, aldiz, gazteleraren eraginari egokiago deritzote. Datorren uztailaren 25ean Dia da Patria Galegaren eguna denez, haraino abiatu gara Anton Santamarina, Instituto da Lingua Galegako zuzendariarekin hitz egiteko.
ARGIA. Instituto da Lingua Galegak bi arlo lantzen ditu: normalkuntza eta araudia. Normalkuntzari dagokionez, zein da gaur egun galegoak duen pisu kultural eta soziala?
A. SANTAMARINA. Oso kontuan izan behar dugu Galizian landa giroak duen pisua, eta galizieraren erabilera zonalde hauetan oso garrantzitsua da. Azkenengo erroldaren arabera, biztanleen % 90ek galiziera ulertzen dute eta erdia baino gehiagok galiziera erabiltzen du. Dena den, datu hauek nahiko erlatiboki aztertu behar ditugu, azken batean, gaur egun landa giroan bizi direnen batez besteko adina 60-70 urte bitartekoa baita, beraz, elebakarreko Galizia desagertzen ari da. Hau eskoletan galiziera irakatsiz orekatu daiteke. Duela 30 urte, jende gehiena ez zegoen alfabetatuta eta gaur egun, aldiz, % 100 alfabetatuta dago. Hirietan galiziera ikasten duen jendeak, normalean militantzia izaten du arrazoia, eta denok dakigu zein den abertzaletasunaren pisua Galizian.
A. Alfabetatuen portzentaia % 100 dela aipatu duzu.
A.S. Oso jende gutxi dago alfabetatu gabea. Kontuan hartu behar duzu galiziera hizkuntz erromanikoa dela, ezin da euskararekin konparatu. Elebitasun pasiboa dago, hau da, gaztelera hiztunak galiziera ulertzen du eta galiziera hiztunak gaztelera ulertzen du. Ez dago ume galegoak alfabetatzeko arazorik, gazteleraz alfabetatuta daudelako.
A. Dirudienez, desberdintasun handiak daude landa giro eta hiri giroko galiziera hiztunen artean, konzientzia mailari dagokionez batez ere.
A.S. Galiziera, orain arte behintzat, klase hizkuntza izan da, hau da, estigma bat izatera heldu da. Galizierari ezjakinaren, abarkadunaren hizkuntza irizten zion kontzeptua gainditu behar genuen, aurriritzi sozial hutsa baitzen. Azken urteotan, asko aurreratu dugu zentzu honetan, irrati eta telebista autonomikoak direla eta, unibertsitateak ere galiziera barneratu du, Galiziako eta galizieraren intelektualak izateak asko lagundu du, Administraziotik ateratzen diren paperen % 90 inguru galizieraz daude... Galizieraz hitz egitearen harrotasuna berreskuratzen ari gara.
A. Oinarrizko hezkuntzan galizieraren irakaskuntza beharrezkoa da baina beste ikasketa mailetan ez. Zergatik?
A.S. Oinarrizko hezkuntza eta hezkuntza ertainetan ere derrigorrezkoa da galizieraren irakaskuntza. Unibertsitateko irakasle askok galizieraz ematen dituzte klaseak eta Santiagoko unibertsitatean ikasgaien % 20 galizieraz izaten dira. Dena den, oso desberdina da hizkuntza menperatzea eta erabiltzea. Gazte gehienek ez dute hizkuntza erabiltzen, ez bada militantziagatik. Galizieraz ematen diren ikasgaiak irakasleen esku daude. Hau da, institutu eta eskola batzuetan badaude zenbait irakasle galizieraz irakasten dutenak, baina borondatezko jarrera da, ez dago araututa. Hala eta guztiz ere, kasu hauek kontrolatutakoak baino gehiago izan arren, ez dira % 50era heltzen. Bestetik, egia da Galizieraren Legea ez dela bere osotasunean aurrera eramaten.
A. PP, estatuko alderdi bat, Xuntan egoteak nola eragiten dio normalkuntza prozesuari?
A.S. PPren eraginez, Galizieraren Legea ez da % 100 garatzen, ez da behar bezala baliatzen. Aurreko mendeko berpizkunde kulturala eman zela denok onartutako gauza da. Hau da, Rosalia de Castro idazle nazionala da. Honekin batera, frankismoaren aurkako mugimenduan alderdi politiko guztiek aldarrikatu zituzten Galiziaren hizkuntz eskubideak. Trantsizio garaian alderdi politikoek galiziera bereganatu zuten programa politikoetan. Baina urteak pasatu diren heinean, badirudi konpromezu hori ahultzen doala. Alderdi abertzaleen hizkuntz eskaerak handitzen direnean, estatuko alderdiek honen aurka egiteko ikusten dute euren burua. Eta galizieraren eskubide eskaerak, estatuko alderdien aldetik, asko murriztu dira. Estatuko alderdietako politikari gehienek galizieraren erabilera liturgikoa egiten dute: etxean gazteleraz hitz egin eta Legebiltzarrean galiziera erabiltzen dute.
A. Gaur egun galizierak badu araudi ofiziala, baina kritika asko jaso ditu reintegrazionista edo galego-portugesen aldetik. Esaten dutenez, araudi ofiziala gazteleraren arautegiaren menpe dago.
A.S. Bi jarrera daude: batzuen ustez galizierak badu berezko araudia, hau da, galiziera-portugesaren adar bat dela eta, honen ondorioz, desberdintasun handiak daude galiziera eta galiziera-portugesaren artean. Desberdintasun hauek ez dira gaindiezinak baina bai nabarmenak. Hauxe da jarrera ofiziala eta institutu honek defenditzen duena. Reintegrazionistek portugesa galizieraren araudi kultoa izatea aldarrikatzen dute. Ezin da esan zein den hobea, ezin dugu esan zein den egokiena. Nire ustez, zentzu honetan sentimenduen alorrera pasatu behar dugu, hau da, galiziar batentzat portugesa ikastea bigarren hizkuntza bat ikastea bezala izango litzateke, beraz, gaztelera ikastea bezain zaila. Bigarren arrazoia fonemak dira. Adibidez, portugesaren j-k gure x-k dira, zergatik idatzi behar dugu j-z, x bezala ahoskatzen baditugu?
Myriam Gartzia
16-17

GaiezHizkuntzaGalegoa
PertsonaiazSANTAMARIN1
EgileezGARTZIA3Hizkuntza


Azkenak
8 urteko ume bati biluzik argazkiak egiteagatik ikertzen ari dira gizon bat Ortuellan

Gizonak ustez Ortuellako Jendea futbol taldean zuen posizioa baliatu zuen umeari argazkiak egiteko. Ertzaintzak ikerketa abiatu du eta aurretik antzerako salaketak zituela jaso dute.


2025-03-03 | Leire Artola Arin
ANALISIA
Karbonoa ez da neutroa

Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]


PKK-k su-etena deklaratu du, buruzagiaren agindua onartuta

Abdullah Öcalan buruzagiak PKKri otsailaren 27an eskatu zion armak uzteko. Taldeak egin duen adierazpenean babes osoa agertu dio buruzagiari eta Öcalanek eskatutakoa betetzeko konpromisoa adierazi du.


Istiluak handiak Grezian, 57 lagun hil ziren tren istripuaren bigarren urteurrenean

Poliziaren eta manifestarien arteko talkek atxilotu eta zauritu ugari utzi dituzte ostiralean herrialdeko hiri nagusietan. Herritarrek gertatukoaren erantzuleak zigortzea eskatu diote gobernuari, ez baita oraindik istripuaren inguruko epaiketarik ireki. Greba orokorra deitu... [+]


Frantziak eta Erresuma Batuak Ukrainarako su-eten plan bat aurkeztuko diete AEBei, Trump Zelenskiri oldartu ostean Etxe Zurian

Hala iragarri du Keir Starmer Erresuma Batuko lehen ministroak Londresen eginiko goi bileran. Etxe Zurian Trumpek Zelenskiren aurka egin ostean, izandako eztabaidaren aurrean, Europako buruzagiek babesa adierazi diote Ukrainako presidenteari.


Elizako sexu abusuen biktimei kalte-ordaina emango die Iruñeko Artzapezpikutzak, “laster”

Elizak 23 kasu ditu onarturik Nafarroa Garaian. Haiek "ekonomikoki, psikologikoki eta espiritualki laguntzeko" konpromisoa adierazi du Iruñeko artzapezpikuak.


Nafarroako armarri historikoaren erabilera debekatu du Castejoneko alkateak

Karbankulu pomelatua "garai batean gure bizilagun Francisco Casanova hil zutenen ideiak babesten dituztenek erabilitako ikurra" dela, adierazi du  Noelia Guerra UPNko Castejoneko alkateak, eta sinbolo "ez ofizialak" udalaren espazioetan erabiltzea... [+]


Larhunen dabilen otsoaren presentziaren “ondorio larriak” salatu ditu ELB sindikatuak

Mendizale batek asteburuan ikusi du animalia Lapurdiko Azkaine herrian, eta otsoa dela baieztatu du Pirinio Atlantikoetako Prefeturak. ELB lurraldean "harraparien presentziaren kontra" agertu da.


Pagolarren gainean eolikoak jartzearen aurkako aldarria, plazara

Elkarretaratzea egin zuen Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak atzo Laudioko Lamuza plazan, Mugagabe Trail Lasterketaren testuinguruan. 


Erabat doan izango da Hondarribian euskara ikastea

EH Bilduk sustatuta, Hondarribiako udalak euskara sustatzeko diru-laguntzetan aldaketak egin eta laguntza-lerro berri bat sortu du. Horri esker, erabat doakoak izango dira euskalduntze ikastaroak, besteak beste.


Memoria bala bat da buruan

1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]


Martxoak 3tik 49 urte
“1976ko Gasteizko greben mugimendua eskola politikoa izan zen”

Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]


Txikori-belarra udaberrian

Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.


Eguneraketa berriak daude