«Herri honetako kulturgintza galtzaileen sindromearekin dago»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Joseba Jaka Elkar-eko zuzendariari elkarrizketa
«Herri honetako kulturgintza galtzaileen sindromearekin dago»
JOSEBA JAKA
Euskal kulturgintzako arlo asko ukitzen ditu Joseba Jakak zuzentzen duen Elkar enpresak. Disko zein liburu argitaldaria, Zabaltzen banaketa enpresak hedatzen du bere sarea, eta Bilintx liburudendak zuzeneko salmenta bideratzen du. Liburuak kredituz saltzen hasi zenak egungo enpresarainoko bidea azaldu digu.
ARGIA. Nola hasi zineten Jakatarrak liburugintzan?
JOSEBA JAKA. Ni hasi nintzen lehenik, orain dela urte asko, hogeita zortzi bat izango dira, baina berehala hasi ziren anaiak. Beharbada beste era batera, liburuak kreditu sistemaren bitartez salduz. Beharbada interes ekonomiko hutsengatik. Bizi egin behar zelako eta aukera ikusi nuelako. Beste lantoki batean nenbilen lanean, baina plurienpleatu gisa liburuak saltzen hasi nintzen. Eta liburu enpresa batekin diru gehiago atera zitekeela ikusi nuenez, horretan hasi nintzen beste lana utzita. Hemezortzi urte nituen, eta aurretik bi urte paseak nituen bi lanak tartekatuz. Hasieran erdarazko liburuak saltzen nituen, baina urte eta gutxira euskaraz atera zen lehen bilduma saltzen hasteko aukera izan nuen. Ondoren, nire anaiak izan ziren.
A. Orain arte mantendu al da interes ekonomiko huts hori?
J.J. Hasiera batean bai, lehen esan bezala, baina hortik aurrera, euskarazko liburuak saltzen hasi nintzen neurrian, euskara eta Euskal Herriko kezka sortu zitzaidan. Horregatik euskarazko liburuen munduan sartzen hasi ginen, baina ez interes ekonomiko hutsengatik, euskal kulturaren inguruan zerbait sentitzen genuelako.
A. Kredituen salmentaren garaia lehen fasea da. Noiz amaitu zen?
J.J. Soldadutza arte iraun zuen. Horren ondorenean aldaketa inportante bat dator. Nahiz eta salmenta horiek egiten jarraitu, ikastolen inguruan sartzen gara gehiago. Ikastoletako lehen material horien osatze eta banaketan laguntzen hasi ginen.
Hortik joan ginen sartzen euskarazko liburuaren munduan. Euskal kulturarenean. Hor dago Bilintx liburudenda eta Zabaltzen enpresa banatzailearen sorkuntza. 1976ko udan izan zen. Liburudenda salmenta zuzenerako zen eta Zabaltzen euskarazko liburuen banaketa Euskal Herrira hedatzen hasteko. Horrela liburuaren sare komertzialak eratzen hasi ginen.
A. Elkar argitaletxea ere ekoizpena handitzen hasi zen. Baina hasiera batean diskoak ekoizten zenituzten batez ere. Aldaketa handi bat eman zen arte. Zerk eragin zuen aldaketa hori?
J.J. Joxe Mari Sorsen etorrera batez ere. Bera hasi zen arduratzen produkzioaz. Biek garrantzi berdina zuten hasieratik, baina geroztik indar handiagoa hartu zuen liburuak. Hala ere, biak bateratsu kaleratzen hasi ginen.
A. Esan duzu Bilintxerako pausoa ematean euskal kulturgintza eta herriarekiko nolabaiteko konpromezua hartu zenutela. Gaur egun ere beste aldaketa sakon bat ematear zaudetela esana duzu. Oraingoan ere konpromezu maila hori ba al dago?
J.J. Zalantzarik gabe. Oso negozianteak izatearen fama dugun arren, garbi izan dugu, hau martxan jarri genuenetik, euskal kultura ahal den mailarik zabalenean bultzatu behar dela izpiritua. Eta oraindik ez dugu galdu izpiritu hori. Beti garbi izan dugu ateratzen dugun etekina berriro inbertitu behar dela horretan. Egun dugun guztia pausorik pauso lortu dugu. Militantzia profesional batekin beti.
A. Orduan, egiten duzuena bada nolabait politikoa.
J.J. Politiko hitzak beldurra ematen dit, baina bai guk gure burua beti euskal kulturaren munduan ikusi dugula. Ez dugu inoiz ikusi hau enpresa partikular bezala. Beharbada, gainera, argi izan dugu inongo alderdi politikotik oso aparte egon behar dugula. Beti horrela izan da. Gauza iraunkor bat eta luzerakoa egitekotan beste biderik ez dagoela ikusten baitugu. Oso maila zabalean lan egin behar dugula uste dugu, euskaltzaleen eremua oso zabala baita, eta hori mantendu behar da.
A. Proiektu kultural nazional batetaz ari zarela dirudi.
J.J. Baina oso izpiritu beretik beti. Euskarazko kulturaren aldeko ekimenak ahal den neurrian bultzatuz.
A. Zure hitzen arabera, fase berri batean gaudela dirudi. Honek ba al du helbururik? Zein izango luke Elkarrek bere helmuga?
J.J. Inoiz ez dugu horrelako helbururik jarri. Iristen garenera heltzen saiatzen gara. Ikusten dugu zeinek izan behar duen bidea eta jarraitu egiten dugu. Baina egia da aldaketa batzuk ezarri behar ditugula enpresaren egituraketa bertan.
A. Euskal kulturaren monopolizatzaile etiketa izan duzue. Salaketa handiena Zabaltzenen kontra egin da. Euskarazko liburuen salmenten monopolioa izan duela diote. Hori egia al da?
J.J. Ez da egia, badira beste banatzaile batzuk. Agian ez zaie guri bezain ongi joan, baina hasi ginenean Etor zegoen. Beste batzuk ere bai, baina gero gu geratu gara batez ere. Saiatze kontua da gehienbat.
A. Hala ere, ezin duzu ukatu jauzi koalitatibo nabarmena dagoela zuek eta beste enpresen artean. Gainera, nik aipatutako monopolioa Euskal Herri osorako banaketa sarea duten bakarrak zuek izatearen ildotik zihoan. Horrek akatsak errazten dizkizuetela diote.
J.J. Entzuten ditugu horrelako kexak. Hemen zerbait hedatu eta orekatu samarra ikusten bada, gaizki ikusia izaten hasten da. Herri hau galtzaileen sindroemarekin dago. Leku guztietatik entzuten dira gainera kexa horiek. Ez dut uste sekula monopolio izateko nahia izan dugunik. Guk liburu banaketan ez diogu mugarik jarri inoiz inori. Instituzioetatik hasita argitaletxerik marginalenen lanetarainoko bezeroak ditugu. Inoiz ez dugu libururik boikoteatu, ezta argitaletxerik ere.
A. Hamazazpi urte daramatzazue kulturgintzan. Produkzioa handitzen ari dela esan duzu, baita galtzaileen sindromea dagoela kulturgintzaren munduan ere. Kulturgintzan negar egitea bidezkoa al da egun, edo negarti batzuk gara?
J.J. Uste dut negarti herri bat garela. Gu geu ere, hasi ginenean, zein jatorrak! Gero, enpresa handitzen joan zenean, jada ez gintuzten hain ongi ikusten. Hedatzen den guztia susmagarri ikusten da.
Uste dut hainbeste negar egiteko motiboak egon daitezkeela egun ere, behar handiak baitaude. Baina asko hobetu da. Jendea opzio ezberdinetan zatikatzea etorri da beharbada. Opzio oso profesionalak egiteagatik, militantzia ahaztu izanagatik... Ez baldin bada oso gauza mugatuetan, izpiritu hori desagertu da. Datozen belaunaldiak oso profesionalduak daude.
A. Profesional kontua aipatuta, duela 17 urteko produkzioa txikiagoa zen, baina argi dago kalitatea berdin zaindu behar dela. Kalitateak ere gorantz egin al du?
J.J. Izugarri. Musikagintzan zein liburugintzan homologazio bat lortu da. Inolako lotsarik ez edukitzeko moduko produktuak eskaintzen dira. Baina beste alde batetik, liburu azoken antolatzaileak ere hasiak dira azken aldian gehiegi produzitu dela esaten. Ezin dela hainbeste asimilatu. Arrazoi pixka bat badute. Egokitze lan bat egiten hasi gara. Horrek murrizketa bat ekar dezake.
A. Krisia soilik ekonomikoa al da orduan?
J.J. Batez ere ekonomikoa dela uste dut. Produkzio aldetik kalitatezko produktuak beti daudela uste dut, gehiago edo gutxiago. Beharbada, arlo batzuetan dexente argitaratu da, hainbeste merezi ez zutenak tartean.
A. Duela urtebete krisi larria iragan zenuten disketxean.
J.J. Krisiaren eraginagatik salmentak jaitsi egin dira. Baina disketxe guztietan. Hor ere ekoizpen neurriak jaitsi egingo dira. Salmenta ugariak ziurtatuko dituzten taldeak beharrezkoak dira eta hori ia disketxe guztietan gertatzen dela uste dut.
A. Baina euskal kulturaren bultzatzaile gisa lan egiten duen disketxe batek ez al du arriskatu behar?
J.J. Noski, eta hori, maila handi batean, egiten dela uste dut: Elkarren, Oihukan, Esan Ozenkin... Baina hori zailagoa bihurtu da krisiaren eraginez. Urtean hogei disko editatzen dituen zigiluak oso ondo doakien dozena erdi bat talde behar ditu; beste dozena erdi bat mantenduko dena, eta beste sei arriskutsuagoak direnak. Horrela manten daiteke.
A. Eusko Jaurlaritza kulturgintzaren mezenasa izan beharko al litzateke?
J.J. Txarra dela uste dut, jendea beti dirulaguntzetatik bizitzera ohitzen bada kaltegarria suertatzen baita. Dirulaguntzak beharrezkoak dira gauzak ongi funtzionatzen hasi arte, baina gero ez dira beharrezkoak. Okerrena da hemen oraindik euskararen inguruko gauza gehienek zoritxarrez dirulaguntzaren bat behar dutela. Eta uste dut zenbait gauzatan dirulaguntza horiek azkarregi mozten ari direla.
Ritxi Lizartza
34-38

GaiezKulturaKulturgintz
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaBesteak
PertsonaiazJAKA3
EgileezLIZARTZA2Kultura

Azkenak
2024-11-08 | Egurra Ta Kandela
Eusko Jaurlaritzaren ildo estrategikoak

Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]


Volkswagen: Alemaniako itxierek kezka barreiatu dute Nafarroan

María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.


2024-11-08 | ARGIA
Sindikatuek Confebaski egotzi diote absentismoa arazotzat hartzen duen kanpaina egitea

Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.


2024-11-08 | Euskal Irratiak
Iñaki Berhokoirigoin
“Oraingo munduan, iruditzen zaigu kontsumitzailea ere ez dela irabazle”

Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]


Oasi bat hiri erdian

Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.

---------------------------------------------

Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]


Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?

Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]


2024-11-08 | Leire Ibar
Farmazia enpresen erdiak baino gehiagok adimen artifiziala erabiltzen du

Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.


Karine Jacquemart (Lurramako aurtengo gomita berezia)
“Egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen”

Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]


2024-11-08 | Euskal Irratiak
AirBnb motako epe laburreko alokairuen abantaila fiskala murriztu dute Ipar Euskal Herrian

Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.


2024-11-08 | Irutxuloko Hitza
KASen kontrako elkarretaratze berria egingo du LQNTCDD taldeak datorren astelehenean Donostian

Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]


2024-11-08 | Hala Bedi
Errota Zaharra auzo elkartea
“Arrazoi eta interes askok eraman gaituzte oraingo egoerara, baina kaltetuak bizilagun guztiak gara”

Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.


“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina

Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]


Bilboko Etxaniz Suhiltzailearen anbulatorioko sexu-transmisiozko infekzioen zentroa “gainezka” dagoela salatu dute

Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.


Eguneraketa berriak daude