«Ez naiz izkirianta, denbora pasatu eta jendeari plazer egiteko idatzinuen»


2021eko uztailaren 19an
Jean Baptiste Etxeberri idazleari elkarrizketa
«Ez naiz izkirianta, denbora pasatu eta jendeari plazer egiteko idatzinuen»
Euskalzaindiak ohorezko euskaltzain izendatu du Jean Baptiste Etxeberri
Hamahiru liburu argitaratu ditu Jean Baptiste Etxeberrik, bere zarpatik dirua ateraz. Gai asko ukitu ditu bere lanetan, munduko gertakizun eta pertsonaia inportanteak, baina baita fedea ere, «Euskaldun fededun» gogoratuko dugu; eta estilo aldetik umorea baliatu du askotan. Ekintzetan asko aritutako gizona ele gutxikoa agertu zaigu elkarrizketa egiterakoan. AURTEN 90 urte bete dituen Etxeberri apeza, Kanboko Arditeian aurkitu dugu, zahartzaroa iragatera etorria orain dela urte batzuk. Apez eta seroren artean irakurtzen eta otoitz egiten pasatzen ditu egunak. Umila, alaia, istorio irrigarriak kontatzeko prest baina bere buruaz eta urteetan egindako lanaz aritzeko, gogorik gabe. «Apez zahar bat» besterik ez dela dio.
ARGIA. Non eta nolako haurtzaroa iragan zenuen?
J.B. ETXEBERRI.
Donostirin sortu nintzen 1903ko martxoaren 14ean, ama bertakoa zen eta aita Armendaritzekoa nuen. 13 haur ginen eta azkena nintzen. Gure etxean beti euskaraz ari ginen. Hamabi urte nituelarik Hazparneko eskolan sartu nintzen eta ondoren Belokera joan nintzen, 13 urte nituela. Berantago Baionako seminarioa ezagutu nuen.
A. Baionako seminarioan nortzuk ezagutu zenituen?
J.B.E. Biziki jakintsuak eta apez santu batzuk, ororen gainetik gero apezpiku sartu zirenak, Mathieu Hazpandarra, Landesetan apezpiku egon zena, Saint Pierre apezpikua ere, Cartagen egon zena. Biak biziki aipatuak eta jakintsuak ziren. Lafitte ere ezagutu nuen, lagunak ginen, hura biziki langilea zen. Izpiritu zorrotza zuen baina osagarri txarrekoa zen, hedadura handiko gizona, aipatua, gartsua eta suharra.
200 bat apezgai ginen denbora hartan; euskaraz ari ginen euskaldunen artean eta bearnesek beren mintzaira zuten. Ondotik Uztaritzera joan nintzen profesor gisa eta gero Hazparnera misionest. Euskal Herri guzia korritu dut predikatzen. 8 urtez Euskal Herrian, zazpi herrietan salbu, denetan predikatu dut.
A. Gerratea iritsi zen gero.
J.B.E. Preso sartu ninduten eta ihes egin nuen; Arbonara joan nintzen erretore, 1940ean. Arbonatik joan nintzelarik, etxe bakoitzetik zerbait eskaini zidaten. Gero Urruñako herrirat joan nintzen erretore. Han 18 urte egin nituen, eta ondoren, Baionara joan nintzen ospitaleko eriez arduratzeko. 500 eri baino gehiago ba ziren, eta horrela 23 urte egona naiz erien ikusten, aumonier.
A. Nola eta noiz etorri zitzaizun idazteko grina?
J.B.E. Hori denborapasa moduan. Ez naiz izkirianta, momentu bat nuelarik izkiriatzen nuen. Baziren ni baino izkirianta hobeak: Monseigneur Saint Pierre, Hiriart Urruti, Emile Larre... Badira 5 bat urte ez dudala gehiago izkiriatzen.
13 liburu agerrarazi nituen, 1959an lehena. Anitz maite nuen erientzat idaztea, loriatzen ziren, ez zituzten menturaz denak sinesten, baina han ziren denak izkiriatuak. Hemengo berriak, gertakariak, ibilitako tokietako kontuak (misionest nintzelarik bizitako edo ezagututako gertakariak) bildu nituen, xehetasunekin. Ez zituzten bakarrik eriek irakurtzen, familiek ere irakurtzen zituzten.
Frantsesez idazteko anitz ziren, beraz euskaraz egiten nuen. Behargabeko aldea irriarazteko daukat. Nire lanetan umorea, haurkeria batzuk izkiriatu ditut, Jainkoak berak manatzen baitigu alegera bizi gaitezen.
A. Artikulu andana ere idatzia zara.
J.B.E. Plazer egiteko igorriak nituen eta Lafitte zuzendariak, «otoi segi ezazu» erran zidan. Ez nuen egin nahi nik eta ene superiorak, Monseigneur Matthieuk erran zidan: «Behar duzu, segi ezazu horrela». Obeditu nuen. Ez nuen inor pagarazten, sos pixkat irabazten nuen eta urririk egiten nuen hori.
A. Egungoaren jarraipenik egiten al duzu?
J.B.E. Anekdotak irakurtzen ditut, anitz irakurtzen dut; teologia eta horiek utzi ditut bazterrera, ez dut horien beharrik orain. Aldizkarietarik «Herria», baina ez da hemengo euskara. Ez dut gehiago segitzen.
A. Zein izan da anitz maitatu duzun presuna?
J.B.E. Mixel Garikoitz, liburu oso bat idatzi dut berataz, gizon biziki ona zen. Ibarren sortua 1797an eta Betarramen zendua 1863an, lan handia egin zuen eta Biotz Sakratuen Kongregazionea sortu. Ttikitatik nahi zuen apez izan, baina bere etxean ez zen sosik eskolak pagatzeko eta lan eginez, Donapaleu ondoan bereziki ikasketak burutu zituen. Zinez gizon handia baitzen, jarraitu dut hurbiletik .
Ixabel Etxeberria
45-47

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakETXEBERR1
PertsonaiazETXEBERR1
EgileezETXEBERRI11Hizkuntza

Azkenak
Amatasunaren giltzarik gabe

AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea:  Elena Diaz.
Zuzendaritza:  Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]


Bayrouren aurkako zentsura mozioak porrot egin ondoren, Herritar Fronte Berria zatituta dago

Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.


2025-01-17 | ARGIA
Hasi da denboraldia, Saizarren eta Alorrenenean txotxa irekita

Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.


Iruñeko Erorien Monumentuaren eraispena eskatzeko manifestazioa egingo dute larunbat honetan Iruñean

Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]


2025-01-17 | Oihane Artetxe
Urratutako haurtzaroa: indarkeria instituzionala gure testuinguruan

Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]


2025-01-17 | ARGIA
Spoiler, gurasokeria, ziborg, santujale eta guakamole, Euskaltzaindiaren Hiztegiko azken eguneratzeen artean

2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.


Jesus Carrera “diktadurak sortutako egoera bidegabeen biktimatzat” aitortu du Hondarribiko udalak

Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.


Tokiko espezieekin osatutako basoa landatzeari ekingo diote igandean Arrankudiaga-Zollon

Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.


2025-01-17 | Antxeta Irratia
Dagoeneko 1.000 autoinkulpaziotik gora bildu ditu J’accuse kanpainak

Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]


2025-01-17 | Gedar
Soraluzen ‘desokupei’ aurre egiteagatik deklaratu beharko du lagun batek

 Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.


Ezezkoa eman dio Eskoriatza eta Aramaio arteko parke eolikoari Espainiako Gobernuak

Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.


Bizkaiko Foru Aldundiko langileen eta euskararen alde elkarretaratzea egin dute Bilbon

Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.


2025-01-16 | Euskal Irratiak
Laborantzari buruzko ikuspegi desberdinak agerian, Departamenduko Laborantza Ganbararako bozetan

Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeen kanpaina abiatu da. Urtarrilaren 14an bozetara aurkezten diren hiru sindikatuen ordezkariekin bi oreneko eztabaida sakona antolatu zuten Euskal Hedabideek, osoki euskaraz.


Eguneraketa berriak daude