Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2024ko abenduaren 27an

«Euskal kultura ez doa aurrera; gure saltsan egosten ari gara»

2021eko uztailaren 19an

Ramon Zallo, EHUko irakasleari elkarrizketa
«Euskal kultura ez doa aurrera; gure saltsan egosten ari gara»
Ramon Zallo, EHUko Informazio eta Zientzia Sozialen Fakultateko irakaslea:
Komunikazio ekonomian aditua, «El mercado de la cultura» liburua kaleratu berri du Gakoa argitaletxearen eskutik. Bertan, nazioarteko ikuspegia eskaintzeaz gain, euskal kulturaren diagnostikoa eta aurrera begirako urratsak aztertzen ditu. ETBri buruz ere hainbat lan burutua da. Guzti honetaz luzatu zitzaigun Leioan egindako elkarrizketan.
ARGIA. Euskal kulturaren azterketa egiten duzu kaleratutako azken liburuan. Zertan da bere osasuna?
RAMON ZALLO.
Gauza bat da euskal kultura eta bestea euskal kulturaren produkzioa. Kulturari dagokionez, gorabehera handiak nabari daitezke. Leku onean ditugu pintura eta eskultura. Okerrago gabiltza ikuskizunen alorrean. Ez daukagu idazle askorik. Saiakera indartsu bat falta zaigu...
Industriari begira, bideogintzaren alorra haztera doan errealitatea badugu ere, ez dago ekoizpen enpresa indartsurik. Musikaren atalean, gure merkatua zaintzen da, zortzi ekoizpen enpresa ditugu eta horietarik zenbait kanpora zabaltzen ari dira. Sormenerako posibilitate handiak ikusten ditut baina hori goratzeko nahiz sustatzeko, azpiegitura egokiak falta zaizkigu. Horretan datza erronka.
Kultura arloko erronka, industria mailakoa ere bada. Izan ere, etorkizunari begirako ardatzei dagokienez, kulturaren industria funtsezkoa gerta daiteke, batipat ikusentzutekoena.
A. Kontsumoa eta menpekotasuna bat al dira?
R.Z. Euskal kulturaren kontsumoetan arakatuz gero, datu deigarriak aurki daitezke: ikusten ditugun filmeen artean % 0,05 baino ez dira euskal zinemari dagozkionak. Literaturan ere portzentaia oso baxua da. Musikan zerbait hobetzen da, baina eragin gehien duten produktuak ingeles kulturatik eta espainiarretik datoz. Eta ETBn, etxean egindako programen kopurua interesgarria gertatzen den arren, ez dugu sarrerarik fikzioaren alorrean, kasu.
Gurea bezalako kultura minoritario bati, estaturik gabeko nazio bati, arazo handiak dakarzkio etorkizunak _ezin ahaztu bestalde, arazo soziolinguistiko larria dugula tartean_. Eta dependentzia izugarria dugu. Kanpora zabaltzeko moduko ekoizpenak landu behar ditugu, eta gauzak honela, euskal kulturak ez du aurrera egiten. Gure saltsan egosten ari gara. Datozen hamar urteotako beharrak aztertuko dituen politika mailako diseinu kulturala falta da.
A. Estrategia horrek zertan funtsatu beharko luke?
R.Z. Lehen fase batean, Eusko Jaurlaritzak, herri mailako ekimenak, talde txikiak eta ekitaldi asko laguntzen zituen. 1990etik aurrera, erabateko bira eman eta azpiegituretara jarri da. Nire irudiz, herri mailako talde txikiak, zentralizatu gabeak, homologatu gabeko instituzioak eta kultura egin nahi duen jende normala bultzatu behar dira, eta horretan jarri lehentasuna, oraindik egituratu gabeko herri honetan. Horrelakorik ez da ikusten. Eliminatzera jotzen da, dirua instituzio homologatuetara eraman eta besteak ahaztuz.
EAEko kultura aurrekontuen bilakaera begiratzen badugu, gero eta diru gutxiago zuzentzen dela konturatuko gara. Xahutzen dena ez da egokiro xahutzen. Berdin diot diputazio eta udaletxeei buruz; diru asko baliatzen dute, baina «zirko» itxura salduz.
Bigarren ardatza azpiegiturak jorratzea litzateke. Baina nolakoak bultzatu behar ditugu? Erakusleihoari begirakoak? Zabalkundera zuzenduak? Hain zuzen ere, egiten direnak ez dira produktiboak; ekoizpen azpiegiturak sortzera jo beharko genuke. Eusko Jaurlaritzak gaizki jokatzen du. Eta berdin diputazioek, nahiz eta gehiago begiratzen dieten ekimen txikiei. Ez dago, ez dakusat, planifikaziorik.
A. Zerk beharko luke lehentasuna?
R.Z. Etorkizuneko kultura bilgune nagusi batetaz ari bazara, ikusentzutekoen alorrean ikusiko nuke lehentasuna. Mundu honek arlo askotara zabaltzen ditu besoak, publizitatea dela, diseinua, enpresen mundua, telebista, zinema... egungo kulturan dominatzailea da eta ezin diogu uko egin.
A. Egun bizi dugun gatazka politikoaren eragina azpimarratzen duzu kulturaren egoera aztertzeko orduan.
R.M. Eragin handia du. Bakoitzak bere etiketa duen herri honetan, egoera politikoak ez du lagundu adierazpen askatasuna, sormena, artisten arteko elkargune zabalak sortzeko orduan. Diskriminaziorik gabeko kulturaren aldeko bultzadarik ez da eman.
Administrazioetatik diskriminazioa jorratu da, batzuen alde eta besteen aurka egin da. Gizarte mailan ere polarizazioa nabaria da. Hau honela, gatazka politikoak erabat baldintzatzen du sormena eta etorkizuneko kulturaren industriaren garapena.
A. Lurraldeen arteko borroka eta lehia gaindituko lukeen planifikazioa ere faltan botatzen duzu.
R.Z. Bilbo, Guggenheim eta Musika aretoarekin kultura mailako hiriburua izatea bilatzen da. Teorikoki, eta eskema batzuen arabera, Gipuzkoa jotzen zenean horretarako. Akats bera nabari daiteke bietan. Izan ere, kultura hiriburuak hirurek behar lukete izan.
EAEko hiru herrialdeen arteko adostasunez hainbat iniziatiba garatu ditzakegu, ikusentzutekoen alorreko industriari begira. Ordea, egun ez da posible eta ez dago diru publikorik, gainera. Dirua erakusleihoari begira xahutzen da. Hor duzu Guggenheimen kasua.
A. Euskararen aldeko apusturik egiten al da?
R.Z. Nik ezetz uste dut. Sinbolikoki jokatzen da. Herri honetan euskaldunak % 25 izanik, proportzio horretako saioa egin beharko litzateke, gutxienez, komunikabideetan, publizitatean, prentsan, zinemagintzan... Komunikabideak errealitate soziolinguistikoaren atzetik joatea hondamena iruditzen zait. Zera, irratian egiten denaren % 10 ere ez dago euskaraz. Berdin telebistan. Eguneroko prentsa ere % 3ren inguruan dabil. Euskara erabat diskriminatzen da. Aurkako esfortzua egin beharko litzateke, egun egiten ari dena baino askoz ere zabalagoa.
A. EITBri buruzko ikerketarik ere egin duzu. Aho askotan entzuten denaren aurka ez dela txarra aipatzen duzu.
R.Z. Ezta ona ere. Audientziei buruzko jarrera markatuegia dauka, eta honen aurrean kalitateari gehiago erreparatu beharko liokeela uste dut; hasierako helburuak hobeto zaindu eta ez hainbeste merkatuaren kriterioak.
Ikusleak bilatzea ondo dago, baina lehenbizi zerbitzu publikoa izatea bilatu behar du. ETBren planteamendua alderantzizkoa da. Ikusle kopuruari lehentasuna eman eta hortik aurrera zerbitzu publikoarena nola-hala eraman.
Politizatua dagoela uste dut. Programaziori dagokionez, gehiago nabari da hori azaltzen ez diren programetan. Informatiboetan berriz, argi eta garbi ikusten da EAEko gobernukideen aldeko mezuak mamitzen dituztela, bereziki EAJrenak.
A. Euskal kulturarekin uztartzen al da ETB?
R.Z. Zenbait programa bai, eta gehiago lehen katean bigarrenean baino. ETB-2k euskal gizartearen irudi zuzenagoa ematen du, baina.
A. Nola dakusazu EHUren bidea eta etorkizuna?
R.Z. Arazo asko dituen unibertsitate gaztea da gurea. Barberaren garaian hazkundea ezagutu zuen. Ekonomikoki ongi hornitua baina finantza aldetik iskanbilatsua gertatu zen: zertan inbertitu kriteriorik ez zegoen. Gestio presidentzialista batean oinarritua bestalde, Troiako gerratea bihurtu zen hura.
Orain nolabaiteko barealdia ezagutu dugu. Gestio irizpideak zuzentzera egin dute, kontrol demokratikoa asko hobetu da. Ordea, arazo hainbat sortu dira, irakasleak direla, diru murrizketak... Izan ere, urritasunera eraman gaituzte, iniziatiba berri asko hipotekatuz.
Dugun funtzionari eredua ez da gure unibertsitatearentzat egokiena. Honen aldatzeko kontsentsua beharrezkoa da, inork ez dezake aldaketarik inposatu. Egun bizi dugun irakasle asoziatuen gatazka, eurek planteatzen duten moduan, erratua dago eta oinarrian dagoen arazoa konpontzeko aukerarik ez du ematen. Hasieratik irakasle asoziatuen mugimendu zabal harekiko _sindikatuen onarpena jaso zuena_ elkartasuna galdu da. Inork gutxik onartzen du oraingo mugimendua unibertsitatean. Ez du funtsean dagoen arazo arrazionaltzeko aukerarik ematen.
J.J. Petrikorena
48-49

GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazALLO1
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Zaintza lanak ez dira jarduera zehatz bat; produkzio-erlazio patriarkalek ekoizten dituzte”

Danele Sarriugarte Mochales

Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du

Urko Apaolaza Avila

Efemeridea: Bixente Lertxundi preso anarkista torturatuta hil zuten Martuteneko espetxean

ARGIA

“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez

ARGIA

Laborari palestinarrek jasaten dituzten indarkerien lekuko izan dira Via Campesinako ordezkariak

Estitxu Eizagirre

Azkenak

2024-12-27 | Julene Flamarique

EuskarAbentura 2025: izena emateko epea zabalik martxoaren 5era arte

EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]

2024-12-27 | Leire Ibar

AEBek eta aliatuek 260.000 milioi dolar eman dizkiote Ukrainari laguntza militarrerako

AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]

2024-12-27 | Julene Flamarique

Elkarte memorialistek manifestatzera deitu dute urtarrilaren 18an, Erorien Monumentua eraistea galdegiteko

Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]

2024-12-27 | Mikel Aramendi

ANALISIA

Myanmarreko gerra zibila, laugarren urtera

Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.

2024-12-27 | Leire Ibar

Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.

2024-12-27 | Sabina Hourcade | Lucie Francini

Artzain soil

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-12-27 | ARGIA

Gutxienez 5.212 eraso matxista salatu dituzte aurten EAEn, iaz baino %8 gehiago

2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).

2024-12-27 | Euskal Irratiak

Benito Lertxundi

“Zuzeneko emanaldietan beharrezko den xarma galtzen ari nintzela sentitzen nuen”

Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]

2024-12-27 | Gedar

Eguberrietan 110 osasun-zentrotan ezarri ditu murrizketak Osakidetzak

Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.

2024-12-27 | Euskalerria irratia | Unai Lako Goñi

Ibai Ripodas: “Balorazio oso positiboa egiten dugu, orain gazteek sortu beharko dituzte presoei elkartasuna helarazteko bide berriak”

Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.

2024-12-27 | ARGIA

“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez

"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]

2024-12-27 | ELA sindikatua

Marinel bat hil da Bilboko portuan, bihotzekoak jota

2024-12-27 | Gasteizko Udala

Eskuin muturraren aurkako babes hesiaren amaiera?

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-12-27

Komunitate energetikoak eta administrazio publikoa, kooperatibismoaren eta praktikaren ikuspuntutik

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-12-26 | Danele Sarriugarte Mochales

Lore Lujanbio

“Zaintza lanak ez dira jarduera zehatz bat; produkzio-erlazio patriarkalek ekoizten dituzte”

Tesia amaituta, pozik dago Lore Lujanbio. Militantziarako denbora gehiago du, besteak beste. Mugimendu transfeministaren erronkez galdetuta, hauek identifikatzen ditu: neoliberalismoak mugimenduaz egin duen apropiazioari heltzea, faxismoaren eta erreakzio heteropatriarkalen... [+]

Eguneraketa berriak daude