«Hizkuntzen onarpena herritarren presiotik dator, ez agintariengandik»


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Helen O'Murchuri elkarrizketa
«Hizkuntzen onarpena herritarren presiotik dator, ez agintariengandik»
Helen O' Murchu, Hizkuntza Gutxiagotuen Aldeko Bulego Europarreko lehendakaria:
Duela hamar urte pasatxo sortu zen Bulegoa eta iazko maiatzetik, hiru urterako, Helen O'Murchu 55 urteko irlandarra da lehendakaria. Hizkuntza gutxiagotuen normalizazioa geldoa baino ziurra dela dio baikortasunez.
ARGIA. Pasatu dira jada hamar urte Bulegoa sortu zenetik. Nola baloratzen duzu egindako lana?
HELEN O' MURCHU Bulegoa 1982an hasi zenean, ez zegoen herrien arteko harreman handiegirik eta zentzu horretan zenbait urrats eman ditu. Gaur egun badago ezagupen maila bat. Asko jorratu ditugu herrien arteko harremanak.
Europan, gaur egun, herritarrak oso molde murrizkorra dauka Europari buruz, jendeak estatuen egitura izugarri horrekin identifikatzen du, baina kontuan hartu behar da europarren bostetik bat hizkuntz gutxiagotu horietan mintzatzen dela, edo badakizki hizkuntza horiek.
A. Nola ikusten duzu Maastrichteko Ituna hizkuntza gutxiagotuekiko?
H.M. Maastrichteko Ituna EK-ko herritar guztientzat da eta, nolabait, gure eskubideak europar herritar bezala zeintzuk diren zehaztu gura du. Horrez gain, itunak bi kontzeptu nagusi ditu: subsidiaritatea eta hiritartasunaren kontzeptua, oso elkar loturik daudenak. Bi kontzeptu hauei esker, oraingo europarrak ez gara soilik komunitate autonomo edo herri bateko kideak, guzti horien gainetik dagoen erakunde bateko kideak baizik, europar batasun horretako kideak.
Subsidiaritatea bi ahoko ezpata izan daiteke. Batetik, itunaren arabera, oso demokratikoa dirudi, herritarrek gertuago daukatelako erabakitzeko gune eta ahalmena. Baina hori aldakorra da erabaki horiek hartzen dituenaren arabera, zeren eta, batzuetan, komunitateen hizkuntzak eta legeak arautzen dituzten legeak ez dira komunitatean bertan eginak, estatu horietan baizik. Horregatik uste dut zenbait kasutan Europaren laguntza baliagarria izan daitekeela.
Bostgarren puntua Erregioen Batzordearen garrantzia da. Europan Bulegoak 33 hizkuntzarekin lan egiten du, eta komunitate edo erregio bakoitzean Batzorde horretarako pertsona egokiak eta eraginkorrak aukeratzen badira, Europako Kontseiluan presio eraginkor bat lortuko da.
A. Nondik hasi presio horrekin?
H.M. Oso garrantzitsua da Europan herri gutxiengo guztien artean gutxieneko puntu batzuk onartzea, leku guztietan etengabe horiekin gogor jarduteko. Jarduera hau 126. eta 128. puntuen inguruan jorratu beharko litzateke eta berdin Maastrichten oinarriak diren subsidiaritatea eta hiritartasunaren kontzeptua. Azken batean, Maastricht hartu eta gure egoerara egokitu behar da. Orduan talde horrek bi mailatan lan egingo luke, batetik lortu behar diren helburuak eta zeintzuk diren horretarako behar diren bitarteko eta pertsonak. Horretarako zehazki aztertu behar da Batzordeko azpibatzorde eta ardura guztietan zein jende dagoen, jakiteko zeintzuk ditugun lagun eta zeintzuk hizkuntza gutxiagotuen etsai. Estatu desberdinetan gero eta erakunde gehiago daude hizkuntza plangintzarako. Bulegoak urte bukaerarako Europa osoan hizkuntza plangintzan ari diren adituak bildu gura ditu, guztien artean Europa mailako plangintza bakar bat egiteko. Orain, bizi dugun egoeragatik, une egokia da horretarako.
A. Zergatik da egokia egungo unea?
H.M. Azken 20 urte hauetan hau delako europartasuna gai eztabaidatuen eta komentatuen den unea. Mundu guztia kezkatzen da, onerako edo txarrerako, Maastrichtek dakarrenaz. Horrez gain, Itunean ere ikusten da aldaketarako gogo bat; hots, Europako komunitate ekonomikoa izatetik herritarrek protagonismo handiagoa izan dezaten Europa baten aldeko joera antzematen da, jendearengana zuzenduta nolabait. Azken hamar urte hauetan jendea ohartu da eta onartu egiten du Europa oso desberdina dela.
A. Baina jendea diozunean agintariei ere ezar dakieke onarpen hori?
H.M. Ez, jende xeheaz ari naiz, herriaz; baina azken batean Europa ekonomikotik Europako Komunitatera iragan bagara, behintzat filosofia mailan, behetik presio bat egon delako izan da. Jendeak agintariak Europaren errealitateaz ohartarazi ditu. Politikariak ere errealitate bat badagoela konturatu dira. Bulegoak lan gogorra egin du parlamentariekin errealitate desberdin horiek islatzeko. Erromako Itunean ez zen aipamenik egiten hizkuntza eta herri txikiei buruz, eta orain ateak zabalik daude beste planteamendu batzuk egiteko.
A. Baina zer gogo ikusten diezu agintariei itunetan horren polit agertzen diren berbak errealitatera eramateko?
H.M. Gu beraien pentsamenduan oso gauza txikia gara baina errealitateak erakusten duenari ezin diote uko egin. Ezin dute ahaztu hizkuntza gutxiagotuetara heltzen direnak 40 milioi pertsona eta boto direla. Batzuk ikuspegi ona dute honetaz baina, egia aitorturik, gutxi dira. Oraingo EK lehengoa baino gertuago dago Bulegoaren lematik, hots«batasuna aniztasunean».
A. Borondatea aipatzen duzu baina Greziaren jarrera esaterako, herrien oso aurkakoa da, eta teorian hizkuntzaren inguruko hitzarmenak sinatzen dituzten Espainia eta Frantzia moduko estatuen joera ikusirik, ezin oso baikorrak izan.
H.M. Politikariek, nahiz eta batzuetan gura ez, azpitik presioa baldin badago zenbait gauza egin egin beharko dituzte. EKren batasun hori estatuen esku dago, eta hauek ezagututa badakigu noraino hel gaitezkeen. Normalean bi pauso aurrera eta beste bat atzera egiten da, eta horrek esan nahi du nahiko geldo goazela, baina bagoazela. Nire esperientziatik, hobe da poliki abiatzea, oso agudo eta gera atzerakada izatea baino.
A. Presioa 40 milioi horietatik etorriko dela diozu. Aztertu beharko da, orduan, zeintzuk diren gaur egun jendetza hori osatzen duten herrien arteko harremanak?
H.M. Badaude aukerak harremanak lantzeko eta helburuak asetzeko. Herri bakoitzaren mailak oso desberdinak dira gaur egun, batzuk oso goian daude eta besteak hasi berri. Europako Legebiltzarrean irtenbideak ez baina nahi gehienak azalduta daude bertan izaten diren jardueretan.
A. Egingo zenuke, hizkuntza gutxiagotuekiko jarreren aldetik, estatu gogor eta biguinen azterketa bat?
H.M. Aldeko jarrera nabarmenak daude Irlanda eta Luxenburgen, legeria aldetik bertako hizkuntzak hizkuntza nazionalak dira. Erresuma Batuan galesarekin koofizialtasuna badago zenbait eremutan, baina hori ez du existitzen irlanderarentzat Ipar Irlandan edo Eskoziako gaelikoarentzat. Hala ere, azken bi hauetan onarpenak egin barik diru kopuru garrantzitsuak gastatu dira hizkuntz kontuetan. Egoera zertxobait hobetzen ari da bi zonalde hauetan. Greziak ofizialki dio ez dagoela hizkuntza gutxiagoturik.
Alemania eta Danimarkak Kopenhageko hitzarmena sinatu dute, bietan daude bietako gutxiengoak eta zentzu horretan zenbait konpromezu hartu dituzte. Alemanian konstituzio berri bat egiten ari dira eta lander eta gobernu mailan burutzen ari diren negoziaketetan nahiko gauza baliagarriak ageri dira hizkuntza gutxiagotuekiko. Baina Alemanian, frisiarrek _parte txiki bat dago_ oso arrezagupen maila txikia dute. Frantziak hizkuntza erregionalak arrezagutzen ditu baina askotan departamentuetako agintarien borondatearen menpe daude hizkuntzak. Hala ere, badaude ahaleginak frantsesa Frantziako hizkuntza bakarra bihurtzeko.
Espainiakoa, legeria mailan, aurreratuenetakoa da. Badirudi badagoela aldeko joera bat autonomia historikoen aldetik. Hizkuntzek onarpen maila bat lortu duten lekuetan, ez da agintarien borondatetik etorri, herritarren presio handitik baizik. Honetan herri mugimenduen garrantzia azpimarratu behar da, agintariek beraien ikuspuntua nagusitu behar dela uste baitute, eta herri mugimenduek beste ikuspegi bat eskaintzen dute. Borroka gogorra da baina oso kilikagarria.
A. Lehen geldo goazela aipatu duzu. Espainiako kasua aurreratuenetakoa bada, ez ote da izango beranduegi hizkuntza gutxiagotuen normalizaziorako?
H.M. Baikorra naiz. Bulegoa dagoen hamar urte hauetan aurreratu den guztia ikusten denean, esperantza handiak pizten zaizkit. Orain hogei urte hizkuntza gutxiagotuekiko karta bat izango genuela esatea sekulako astakeria zatekeen, ezinezkoa. Hizkuntza gutxiagotuetako hiztunak baturik egonez gero, ez dago egin ez dezakegun lanik.
Xabier Letona
16-19

GaiezHizkuntzaBesteak
PertsonaiazO'MURCHU1
EgileezLETONA1Hizkuntza

Azkenak
Adin txikikoak dira Osakidetzako genero identitateko unitatetik pasa diren erdiak

1.075 pertsona artatu ditu Barakaldoko ospitaleko genero-identitateko unitateak, 2016ean unitate hori martxan jarri zenetik. Erdiak baino gehiagok adin-nagusitasuna bete aurretik jaso zuen lehen arreta. Eta, kopuru osoaren herenak hamasei urte baino gutxiago zituen.


BBK Livek bisitarien oinarrizko hainbat eskubide urratzen ditu eta salaketa ipini diote

OCU kontsumitzaileen Elkarteak hiru arrazoi zehaztu ditu, horien artean kanpoko janaria eta edaria Kobetamendiko esparruan sartzeko debekua, eta eskudirutan edo banku-txartelaren bitartez ordaintzeko ezintasuna. Facuak aurreko urtean egindako salaketan zehazturiko arazoak... [+]


Arrazakeria salaketen erdiak Polizia jotzen du “agente diskriminatzailetzat” Bizkaian

Diskriminazioaren ahotsak txostenak zenbakitan jasotzen ditu 2023an Bizkaiko SOS Arrazakeriaren Informazio eta Salaketa Bulegoan pertsona ugarik agertarazitako esperientziak, eta haietan "arrazoi arrazista eta xenofoboen aurkako indarkeria, eraso eta diskriminazioak”... [+]


Meaka-Irimo bizirik!

Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]


2024-07-12 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektua hasia da konponketa lanak, landaketak eta formazio saioak egiten

Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]


Emakume alkateentzako jantzi erronkariarra diseinatu dute, Hiru Behien Zergan parte hartzeko

Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.


2024-07-12 | Gedar
Pertsona bat atxilotu dute Gasteizen, faxista bati aurre egiteagatik

Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.


Donostian 300 pertsona baino gehiago “muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute

Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]


2024-07-12 | Euskal Irratiak
Cyclopotes elkartea: Ikusmenik gabeko jendeen inklusioaren alde, bizikletaz ibiltzeko

Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]


Kataluniara itzuli dira Tsunami auziko erbesteratuak

Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.


Maximo Aierbe hil da, Euskaldunon Egunkariaren sortzaileetakoa

Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]


2024-07-11 | Uriola.eus
Gentrifikazioaren aurka, pisu turistiko bat okupatu dute Bilbon

Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.


Fronte Herritar Berria garaile atera da, eta hirugarren kokatu da eskuin muturra

20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]


Anibal direktiba
Urriaren 7an Israelgo Armadak bere soldaduak eta zibilak ere hil zituen, ‘Haaretz’-en arabera

Israelgo egunkari Haaretz-ek hilabeteetako ikerketa egin du Israelgo Armadak iragan urriaren 7an Hamaseko erasoari nola erantzun zion aztertzeko. Armadako soldadu eta ofizial ugarirekin hitz egin du eta ondorioa argia da: Israelek Anibal direktiba indarrean jarri zuen, aurretik... [+]


Eguneraketa berriak daude