Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2024ko abenduaren 27an

«Enpresa mailan, Iparraldekook badugu Hegoaldekoei erakustekorik»

2021eko uztailaren 19an

Ramuntxo Kanblong-i elkarrizketa
«Enpresa mailan, Iparraldekook badugu Hegoaldekoei erakustekorik»
RAMUNTXO KANBLONG
Ramuntxo Kanblong izendatu dute berriz ere Euskal Kultur Erakundeko azken biltzar nagusian lehendakaritza postua betetzeko. 53 langile dituen Copelec enpresako arduradun nagusia, Ipar Euskal Herriko ekonomiaren bultzatzaile garrantzitsua dugu. Kultur handiko gizona, EKE eta frantses Administrazioaren arteko bitartekaritzaren ardura ere hartu du elkarte hau sortu zenetik.
ARGIA. Gazte zinelarik piztu zitzaizun euskaltzaletasuna?
R. KANBLONG. Hogei urte nituelarik Parisera joan nintzen ikasle bezala eta oso galduta sentitu nintzen. Oporretara etorri nintzelarik kantaldi bat izan zen Ezpeletan, eta bertan Mixel Labeguerie aritu zen kantuz eta hitzaldi biziki gartsu bat egin zigun ez euskalzaletasunaz, baizik eta abertzaletasunaz. Hor piztu zen nire abertzaletasuna, Labeguerieri entzunez. Garai hartan ikasle mugimendu ezagun bat zegoen, Embata, eta horretan sartu nintzen.
A. Beraz eremu hori jorratzen joan zinen. Asko al zineten?
R.K. Ikasle asko ginen, baino gure mugimenduan ikasle gutti sartu ziren. Gero nire ikasketak burutu eta Thomson-en aritu nintzen urte betez, baina herrira erabat itzuli nahi nuen eta irakasle lanpostu bat hartu nuen Hazparneko eskola profesionalean. Garai horretan hasi nintzen maiz joaten Hegoalderat. Beharbada ez zen momentu gozoa, Francoren garaia zelako, baina egia erran, berriz herriratu nintzelarik herri handi bat falta zitzaidan, zortzi urte egona bainintzen Parisen.
A. Horregatik jarri zinen euskal kultur munduko pertsonaia ezagun askorekin harremanetan.
R.K. Harremanetan sartu nintzen lehenik «Zeruko Argia»rekin eta, bestalde, Rikardo Arregirekin, Saizarbitoriarekin... «Jakin» aldizkariaren inguruan ere izan nituen harremanak, Torrealdairekin. Hain zuzen ere, gogoratu behar da garai hartan «Jakin» aldizkariko biltzarrak Iparraldean ere iragaten zirela batzuetan. Anitzetan ibiltzen nintzen Donostian. Hemen ere kultur mundu hori aski aberatsa zen jadanik; bagenituen gurekin Monzon, Larzabal, Piarres Xarriton. Momentu batean Txillardegi ere aritu zen gurekin.
Euskal Herriratu nintzelarik «Herria» kazetan ere hasi nintzen idazten. Gero, Hazparnen bertan bertze lagun abertzale asko nituen. Jean Louis Davant, bat aipatzearren.
A. Garai hartan Euskal Herriko garapen ekonomikoaz eztabaita franko zeuden Iparraldean; Arrasateko kooperatiben kemena eta arrakasta askotan aipatzen zen. Nola ikusi zenuen hori?
R.K. Nire ustez hemen agertu den lehen abertzaletasuna izan da, alde batetik, Hegoaldeak jasaten zuen errepresioaren nolabaiteko ondorioa. Horren karietara sortu dena, hobeki erranda, Euskal Herriaren libertatea eskatzen zuena.
Eta bertzetik, 70eko hamarkadan, hemengo abertzaleak herriz herri abiatu ziren Iparraldea Hegoaldeari lotzen bagenion askoz ere hobekien biziko ginela errateko asmoz.
Arrazoi ekonomikoak ematen ziren gehienbat, eta hain zuzen oroitzen naiz Piarres Lafitte gutaz nola trufatzen zen, erraten baitzuen arrazoi kulturalak ahazten genituela.
A. Egia da garai berdinean Seaska sortu zenutela.
R.K. Manex Pagola eta Argitxu Nobliarekin batera izena aukeratu genuen ikastolak bultzatzeko antolatu zen lehen elkartearentzat. Baina 60ko hamarkada zen, eta ondoren kulturak inportantzia gehiago hartu badu ere, hamarkada hartan ekonomia zen, gehienbat, aipatzen zena. Ordukoa ingurumen ona baitzen. Frantziako garapena oso azkarra zen, Espainiakoa ere. Ipar Euskal Herria, aldiz, guztiz baztertua zen. Gazte guztiak ikasketak egitera, edota egin ondotik, kanpora joaten ziren. Izan ere, eta adibide gisa, ni itzuli nintzelarik, hemen jendea harritu egin zen. Ez zuten konprenitzen zergatik egon nahi nuen hemen. Hemen ez zegoela deus egitekorik. Eta pixka bat egia ere bazen. Ekonomiaren eragina herri handietan sumatzen zen, eta oso erakargarria zen gazteentzat.
A. Eztabaida horiek enpresa batzuk sortzera bultzatu zuten zenbait jende. Zu horietakoa zara.
R.K. Gauzak oso emeki eginak izan dira, orain atzera begiratuta badirudi oso laster iragan dela dena. Ni Hazparnen egon naiz irakasle 1966tik 1974 arte, eta urte horretan abiatu genuen Partzuer deitu batasun bat, Arrasateko esperientziaren ezagutza baliatuz Iparraldean kooperatibismoa bultzatzeko. Gu baino bi edo hiru urte lehenago Patxi Nobliak Sokoa sortua zuen, 1971n edo. Helburu berdinak genituen, enpleguak sortzea azken batean.
A. Bultzatutako kooperatibetako mugimendu horrek nolabaiteko muga bat zeukala erakutsi du momentu batean. Mota horretako enpresen sortzeko ahalak murriztuz joan al dira?
R.K. Nik erran nezake guk uste baino urrutirago joan dela. Orduko pentsakera zen hemen ez zela ezer sortzen ahal, enpresarik ez zela eraikitzen ahal. Hemen sortzen ziren enpresak kanpotik etortzen ziren eta Frantziako garapenari esker bizi zen Iparraldea. Eta hori izan da garrantzitsua, hemengo jendea bera hasi dela gauzak sortzen, garapen endogenoa behar baitzen. 1975etik 1985a arte 20 bat kooperatiba sortu dira eta orain beste fase batera pasatu gara. Eta esperantza dut Lan Berri zentroarekin lanpostu gehiago sortuko ditugula. Kualifikatuagoak, eta oraingo enpresei loturik.
A. Horretarako diru asko behar da?
R.K. Ez horrenbeste. Kaskoa behar da. Hemengo gazte asko joan dira kanpora hezitzera. Orain gazte horiei itzultzeko gogoa eman behar zaie, gu itzuli ginen bezala. Karrera normal bat egin nahi baduzu hobe duzu Administrazioan sartzea edo enpresa handi batean. Zerbait eraikitzeak indar asko eskatzen du eta gogo hori gazteengan piztu behar da. Uste dut hori gertatzen ari dela. Adibide bat emanen dut: Lan Berrik promozio berri bat bultzatu izan nahi duelarik orain dela gutxi, 300 bat erantzun iritsi zaizkio, denak beren ikasketak eginik eta abenturan sartzeko prest.
Hegoaldeari buruz zerbait gehitu nahi nuke. Guk uste genuen Hegoaldeko enpresek izugarrizko indarra zeukatela, eta hona etorriko zirela lantegiak. Eta denborarekin ohartu gara ez zela horrela. Gaur egun Iparraldekook pentsatzen dugu Hegoaldekoei zerbait erakusten ahal diegula, zeren Hegoaldeko ekonomia nolabaiteko autarkia batean bizi izan da, eta indarra, dirua eta jendea baldin badaude, enpresa askok izugarrizko aldaketak egin behar dituzte, merkatu ireki horretan lehian sartzeko. Uste dut Iparraldeko gazte hezitu askok laguntzen ahal dietela hango enpresei, eta merkatu mailan gauza oso ona gerta daiteke hemengo gazteak Hegoaldeko enpresetan lan egitera joango balira. Komertzial horiek biziki eraginkorrak izan daitezke enpresa horientzat Frantzian eta Europan ibiltzeko. Horretarako ohitura zaharragoa baita hemen.
Bestalde, herri bat osatu nahi badugu elkar gurutzatu behar dugu, ez bakarrik manifestaldietarako, eguneroko bizian baizik.
Guretzat Europa erronka bat da, garen bezala lehiatu behar gara. Gure burua ezagutarazi, gure nortasuna azkartu eta kanpora ireki. Boluntarismo pixkat behar dugu, baina gazteek egin beharko dute. Gazteek izugarrizko baliabideak dituzte.
A. Euskal Kultur Erakundeko lehendakaria zara. Hirugarren urtea da kargu hori hartzen duzula, nola gertatu da hori?
R.K. Lehendakaritza hartzea eskatu zidaten, lehenago Euskal Kultur Etxean ardura bat izan nuelako eta esperientzia honen baliatzeko, aurreko urteetako lana baliagarri daitekela adierazi zidaten. Egia erran daukadan lekua bitartekari bezala ikusten dut. Kooperatibismoari esker harreman asko izan nituen Administrazioarekin, beraz, ezagutzen ninduten eta nitaz fidatzen direla uste dut.
A. Zer desberdintasun ekarri du EKEk?
R.K. Diferentzia izugarri bat gaiari buruz. Lehen Kultur Etxea zen Euskal Herriko kultura bultzatzeko egina, eta EKE egina da soilik euskal kultura bultzatzeko. Hori onartua izan da ofizialki. Bestalde, frantsesek ideia bat zeukaten, eta daukate: beraientzat kultur zentro bat artista ezagunen promozioa egiteko leku bat da. Aldiz guk, euskaldunok, ez dugu kultura horrela ikusten. Guretzat kultura herriarena da, eta elkarteen bitartez eraman nahi dugu.
Txomin Hegik hitzaldi batean parte hartu berri du Parise inguruan. EKEren lana eta helburuak xeheki eman ditu, eta esperientzia oso interesgarritzat jo dute, beste ordezkariek ez baitzuten horrelakorik ezagutzen.
A. Nola ikusten ditutzu Administrazioa eta hautetsiekiko harremanak?
R.K. Uste dut Joxe ministroari asko zor diogula, manu batzuk eman baititu noizbait, ulertu baitu Euskal Herriari bere bidea egiten utzi behar zitzaiola, bederen kultur sailan. Ohartu naiz pasatu denetik kultur ezagupen hori anitz erraztu dela. Daukagun prefeta gizon biziki irekia dela ere erran behar da, kultur handikoa, arras atsegina eta harremanak hobetzen bidea erraztu duena.
Momentuan pixkat kritikoa naiz egiten den kulturari buruz. Nire iduriko, kultura kontestatario bat egiten da, ez eraikitzailea. Orduan nahiago dut EKE bat eraikitzen ari hondamen leku bat ikusi baino. Horregatik inguruak lasaitzen saiatzen naiz daukadan lekutik. Gauzak aldatu dira bozketei esker, eta gaur egun hautetsiek ere onartzen dute euskal kultura lagundu behar dela.
A. Bayrouren izendatzeak aldaketak sortu al ditu?
R.K. Nik diodana da «ikus eta sinets». Berari ere errana diot. Gogoratu ez garela Nafarroako aurrekontura iristen. Hangoa lau edo bost aldiz hadiagoa da euskaldun kopuru berdintsuarentzat.
Ixabel Etxeberria
34-38

GaiezKulturaKultur ErakEKE
PertsonaiazKANBLONG1
EgileezETXEBERRI11Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du

Urko Apaolaza Avila

“Zaintza lanak ez dira jarduera zehatz bat; produkzio-erlazio patriarkalek ekoizten dituzte”

Danele Sarriugarte Mochales

Efemeridea: Bixente Lertxundi preso anarkista torturatuta hil zuten Martuteneko espetxean

ARGIA

Laborari palestinarrek jasaten dituzten indarkerien lekuko izan dira Via Campesinako ordezkariak

Estitxu Eizagirre

Larunbatean ospatuko dute Hatortxu Rock, Atarrabiako azkena

Jenofa Berhokoirigoin

Azkenak

2024-12-27 | Julene Flamarique

EuskarAbentura 2025: izena emateko epea zabalik martxoaren 5era arte

EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]

2024-12-27 | Leire Ibar

AEBek eta aliatuek 260.000 milioi dolar eman dizkiote Ukrainari laguntza militarrerako

AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]

2024-12-27 | Julene Flamarique

Elkarte memorialistek manifestatzera deitu dute urtarrilaren 18an, Erorien Monumentua eraistea galdegiteko

Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]

2024-12-27 | Mikel Aramendi

ANALISIA

Myanmarreko gerra zibila, laugarren urtera

Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.

2024-12-27 | Leire Ibar

Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.

2024-12-27 | Sabina Hourcade | Lucie Francini

Artzain soil

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-12-27 | ARGIA

Gutxienez 5.212 eraso matxista salatu dituzte aurten EAEn, iaz baino %8 gehiago

2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).

2024-12-27 | Euskal Irratiak

Benito Lertxundi

“Zuzeneko emanaldietan beharrezko den xarma galtzen ari nintzela sentitzen nuen”

Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]

2024-12-27 | Gedar

Eguberrietan 110 osasun-zentrotan ezarri ditu murrizketak Osakidetzak

Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.

2024-12-27 | Euskalerria irratia | Unai Lako Goñi

Ibai Ripodas: “Balorazio oso positiboa egiten dugu, orain gazteek sortu beharko dituzte presoei elkartasuna helarazteko bide berriak”

Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.

2024-12-27 | ARGIA

“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez

"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]

2024-12-27 | ELA sindikatua

Marinel bat hil da Bilboko portuan, bihotzekoak jota

2024-12-27 | Gasteizko Udala

Eskuin muturraren aurkako babes hesiaren amaiera?

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-12-27

Komunitate energetikoak eta administrazio publikoa, kooperatibismoaren eta praktikaren ikuspuntutik

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-12-26 | Danele Sarriugarte Mochales

Lore Lujanbio

“Zaintza lanak ez dira jarduera zehatz bat; produkzio-erlazio patriarkalek ekoizten dituzte”

Tesia amaituta, pozik dago Lore Lujanbio. Militantziarako denbora gehiago du, besteak beste. Mugimendu transfeministaren erronkez galdetuta, hauek identifikatzen ditu: neoliberalismoak mugimenduaz egin duen apropiazioari heltzea, faxismoaren eta erreakzio heteropatriarkalen... [+]

Eguneraketa berriak daude