Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2024ko irailaren 15ean

«Hizkuntzaren guda irabaziko dugula kontzientzia argia dugu»

2021eko uztailaren 19an

Miquel Reniu-ri elkarrizketa
«Hizkuntzaren guda irabaziko dugula kontzientzia argia dugu»
Miquel Reniu, Generalitateko Hizkuntz Politikarako zuzendari nagusia:
Datorren apirilean 10 urte beteko dira Katuluniako Hizkuntz Normalizaziorako Legea onartu zenetik. Harrezkero, poliki baina sendotasunez, katalanak hedapen zabal bat ezagutu du gizarte mailan. Ez, hala ere, burua erabat salbu ikusteko modukoa. Ezagutza ondo sustraitu bada ere, erabilera da hurrengo erronka. Miquel Reniuk, Convergencia alderdiko kidea bera, hamar urte hauen balorazioa egiten digu eta etorkizunera so egitean, baikortasuna samur nagusitzen zaio.
ARGIA. Zein izan da egun bizi den egoerara heltzeko giltzarria?
MIQUEL RENIU. 1983ko legearen kontsentsuari esker lortu dugu gaur egun dugun egoera. Beti saiatu izan gara, eta lortu egin dela uste dut, katalana gauza alderdikoi moduan ez ikusten. Legearen garapenaren arrakastaren arrazoia, irizpide nazionalean oinarritu dela izan da.
A. Baina alderdi guztiek ez dute katalana ikuspegi nazional horretatik ikusiko, ez?
M.R. Ez noski, esate batera Convergenciak eta Esquerrak izan ditzaketen ikuspuntuak eta PPrenak desberdinak dira, baina hala ere estatu tratamendua eman zaio.
A. Zeintzuk izan dira 1983ko legearen lorpenak?
M.R. Administrazio publikoa, komunikabide publikoa eta hezkuntz sisteman bere bilakaera oso ona izan da. Administrazio publikoan hamar urte hauetan katalanaren normalizazioa oso garrantzitsua da. Legebiltzarrean, adibidez, ia ehuneko ehun katalanez hitz egiten da; dagoneko sinesgaitza litzateke parlamentari batek, Legebiltzarrean Kataluniakoa den berezko hizkuntzan ez hitz egitea. Udaletxeetan ere berdin, bilkurak eta Administrazioaren funtzionamendua normalean katalanez da, dokumentazioa, publizitatea, kaleen izenak... Hots, instituzio autonomikoei dagokienez _hau azpimarratu nahiko nuke_ katalana da lehen hizkuntza.
A. Lanpostu publikoei dagokienez, hizkuntzak ba al du eraginik?
M.R. Administrazioan, esaterako, funtzionaritzako edozein lanposturako katalana jakitea derrigorrezko gauza da. Gobernuak lege hori inpugnatu zuen eta Auzitegi Konstituzionalak guri eman zigun arrazoia.
Legearen arabera, katalana derrigorrezko hizkuntza da eta Oinarrizko Hezkuntza Orokorra bukatzean ikasle guztiek jakin behar dute katalana, irakurri, hitz egin eta idazteko moduan. 1986an 15 eta 19 urteko gazteen artean egindako inkesta baten arabera, % 96,8k katalana ulertzen zuen, % 68,2k hitz egin eta % 62,5k idatzi egiten zuen. Datu hauek gaur egun askoz handiagoak dira. Unibertsitateak ere ia bere osotasunean katalanez funtzionatzen du.
Hirugarren alor garrantzitsuena komunikabide publikoetan egindako lana da, TV-3 eta Canal 33ren agerpena funtsezkoak izan dira katalanarentzat, telebistarako 70.000tik gora filme bikoiztuta...
A. Legeak eragin eskasa izan duen eremurik ere bada.
M.R. Badira horrelako esparruak. Adibidez, hain zuzen ere eskubideekiko begirune handienak egon beharko lukeen justizia administrazioan oraindik ez dira herritarren eskubide linguistiko asko betetzen. Epaileen borondatea eskasa dela uste dut.
A. Baina zer gertatzen da, legeak ez dituela eremu horiek ondo arautzen ala bakarrik epaileen borondatea da?
M.R. Ez, legeak ondo arautzen du herritarrak Katalunian edozein administraziotara jotzen duenean katalana erabiltzeko eskubidea duela. Baina utzikeria eta beste arrazoi batzuengatik justizia adiministrazioa eta estatuko gainerako alor administratiboetan lehen hitza ez da katalanez. Udaletxeetan ere lehen hori gertatzen zen eta gaur egun denek katalanez funtzionatzen dute. Hemen dauden estatuko gainerako administrazioek ere beste horrenbeste egin beharko lukete.
A. Ez da zalantzarik administrazio mailan lan handia egin dela eta lorpen handiekin gainera, baina gizarte mailan zer nolako emaitzak izan dira?
M.R. Eremu publikoan asko aurreratu den moduan, eremu pribatuan ez horrenbeste, hots, ez dago bi esparru horien arteko orekarik. Horregatik uste dut legeak katalanaren aldeko neurri baikorrak bultzatu beharko lituzkeela. Hala ere, gure aurrikuspenen arabera, 2000. urterako Kataluniako biztanle guztiek gaztelera zein katalanez hitz egiteko gai izatea, eta populazio aktibo guztiak idaztea eta ezagutzea dira helburuak.
A. Dena den, katalanaren ezagutza handia bada ere, erabilera mailan oraindik arazoak daude, ez?
M.R. Katalanaren zabalkundea zen gure lehenbiziko helburua eta lortu egin dugu. Baina 1990. urtetik aurrera gure etorkizuna jadanik beste eremu batean jokatzen da, hots, eremu sozialean egiten den erabilera izango da gure erronka. Komunikabideetan erabiltzen da, baita argitalpenetan, zinema mailako bikoizketa, katalanez egindako rockari laguntzen diogu, enpresariei, auzoetan... Guzti hori da gure hurrengo helburua.
A. Hamar urte hauetan zeintzuk dira katalanizazioak izan dituen oztopo nagusiak?
M.R. Oztopo batzuk kanpotik datoz eta beste batzuk barrutik. Kanpokotik datozenen oinarria da oraindik ere badagoela Espainia autonomien estatu bat dela bereganatzen ez duen jendea, hots, Konstituzioan aipatzen den plurinazionaltasun hori ez da erdigunetik zabaltzen. Zentzu horretan oso jarrera itxiei egin behar diegu aurre. Mila datu daude; esaterako, ezin da ulertu Kataluniako Legebiltzarrean katalanez egitea bultzatzen zuen legea hura bost urtetan inpugnatuta egotea; edota Kataluniako Justizia Auzitegi Nagusiak zenbait epaitegitatik katalanaren hizkuntz laguntzaileak erretiratzea...
Baina uste dut horiek beti gaindi daitezkeela herritarren hizkuntz eta nazional kontzientzia garbia denean. Dena den, katalanek badaukagu guda hau irabaziko dugula kontzientzia argia, eta honek ere aurrera bultzatzen gaitu. Aurrera goaz, baina guda handi honetan batzuetan guda txiki batzuk gal daitezke. Orduan pentsatzen da kontzientzia kolektibo horrek gogortu egin behar duela eta ezin zaiola denbora luzez lotan utzi, are gehiago hemendik aurrera ditugun helburuak desberdinak direnean, hots, ezagutzatik erabilerara pasatzea.
A. Zenbait sektoreren aldetik erantzuna ere gogorragoa izango dela pentsa liteke.
M.R. Bai, hizkuntzaren ezagutza zabaltzean ez da ezer gertatu, baina ordezkatze linguistikoa egin behar denean... Gaztelaniak bigarren hizkuntza eta katalanak hizkuntz nagusi bihurtu behar dutenean, hor arazoak sortuko dira. Prozesu guzti hau lasaitasunez egin behar da, komunitate linguistikoen artean arazorik sor ez dadin, eta horregatik iratzarri behar dira kontzientziak, ditugun guda horiek irabazteko beharrezko dugun sendotasuna eta sentsibilitatea lortzeko. Katalanak Kataluniako hizkuntza nagusia izan behar du edozein hizkuntzaren azpian egon barik. Ez dugu pentsatu behar guztia egina dagoela, ezta gutxiago ere.
A. Madrilen biziki izutuko dira hizkuntz ordezkatze kontu horiekin.
M.R. Han ulertu behar dute Madrilen katalana ez dela gaztelaniaren pareko eta Katalunian ere gaztelania ezin dela katalanaren pareko izan. Duela 1.000 urte gaztelania jaio zen, eta baita katalana, beraz ez dago diferentziarik. Pertsonak berdinak gara duintasun eta eskubideetan baina desberdinak dira oro har. Hizkuntzekin berdin gertatzen da.
A. Nola ikusten duzu Kataluniako Komunitatetik kanpo katalanaren egoera?
M.R. Zenbaitzuek ez dute ikusi nahi Mallorca eta Valentziarekin batera hizkuntz nazio eta nazio kulturala osatzen dugula. Kontzeptu hau dagoeneko sustraitua dago, hots, Gandiara noanean hango jendeak eta nik elkarri ulertzen diogu eta gure erreferentzia kulturalak berberak dira. Hori horrela da, besterik gabe. Mallorcan eta Valentzian ere katalanaren garapena ere garrantzitsua da, batipat hezkuntzaren bultzadagatik. Katalana eta valentziarraren arteko diferentziak politikoak dira, linguistikoki ez baitu inolako zentzurik, eta Espainiako Errege-Akademiak ere horrela onartzen du. Ni oso valentziarra sentitzen naiz.
«Espainola ala gaztelera hitzegiten duzu?» galdetzea modukoa da hori.
A. Ba al da hiru komunitateen arteko hizkuntz erakunde bateraturik?
M.R. Ez, komunitateen arteko erakunderik ez baina harremanak oso zabal eta ugariak dira. Guztiona den erakunde garrantzitsuena gure akademia da, Katalan Ikerketen Institutoa.
A. Zenbait linguista katalanen arabera, katalanaren pobretze bat gertatzen ari da, ez akaso instituzioetan edota komunikabide mailan, baina bai kaleko hiztunen eremuan.
M.R. Behin ere ez da hitz egin katalana gaur egun baino hobeto. Hizkuntza irakasten ez denean eta zuzentzen ez denean, hemen Gerra Zibilaren garaian adibidez, kutsadura asko jasotzen ditu. Gaur egun erabat alderantziz da. Irakatsi eta komunikabideen bidez zabaltzen den unetik hobetzen ari da, gertatzen dena zabaltzen dena katalan batua dela, baina horrek ez du esan nahi txarragoa denik. Horrez gain, kontuan hartu behar da jende multzo handi bat ikasten ari dela, eta prozesu horretan nahasketa handiak egiten direla, berba, esalmode eta denekin, baina zuzenketa lana etengabea da. Hori esatea erabat sinplifikatzea iruditzen zait.
A. Katalanizazio prozesu honetan zer funtzio izan du herri ekimenak?
M.R. Oso garrantzitsua. Baina ezin da alboratu Administrazio Publikoaren garrantzia. Sarritan galdetzen diot neure buruari zer gertatu izango zen katalanarekin autonomi estatutoa eta Administrazio Publiko barik.
Xabier Letona
Xabier Letona
14-17

GaiezHizkuntzaKatalana
GaiezPolitikaNazioarteaEstatuak/NaKATALUNIA
PertsonaiazRENIU1
EgileezLETONA1Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Deigarria egiten zait euskal gatazkarekiko ikerketa mailan dagoen isiltasuna eta baliabide falta”

Danele Sarriugarte Mochales

Ezker abertzaleko baso hartatik, arbola bakarra zutik

Xabier Letona Biteri

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Xabier Letona Biteri

Efemeridea: Gamizko abadeak meza emateari uko egin zion agintariek zeramatzaten Espainiako banderengatik

ARGIA

Efemeridea: Lazkao Txiki jaio zen, bertsolari mitikoa

ARGIA

“Badirudi lagunarteko hizkera, Hegoaldean eta Iparraldean, ezin dela banandu gaztelaniatik eta frantsesetik”

Onintza Irureta Azkune

Azkenak

2024-09-15 | Basilika

Klub Kutun #07: Lasai eta dantzan

MULTIMEDIA - Basilika

2024-09-14 | Kanaldude

Euskara gal-bidean edo zabal-bidean?

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute, Palestinari keinu eta arrazakeriari aurre egiteko

Donostiako herri mugimenduak artikulatuta hainbat auzotan antolatzen den Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute (11 + 5, beraiek dioten bezala, eraitsitako Kortxoenea gaztetxeko bost urteei erreferentzia eginez). Aurten sei proiekzio egingo dituzte ondorengo... [+]

2024-09-13 | ARGIA

Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

Herritarrak eskatzen du seinaleak euskaraz jartzeko. Gobernuak erantzuten dio legeak ez duela horretara behartzen. Behatokiak erantzuten dio, legeak ez badu derrigortzen ere, euskaraz jartzeko debekurik ez duela. Gobernuak bereari eusten dio. Alabaina, herritarrak tematzen dira... [+]

2024-09-13 | Euskal Irratiak

Baionako zitadelako eraikuntza proiektuak arrangura piztu ditu ekologistengan

Baionako zitadelan proiektu berriak ditu armadak. Eraikin berriak egin nahi ditu eta horretarako oihanaren zati bat deseginen dute eta ura atxikitzeko bi gune ere sortu nahi dituzte.

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Aysenur Ezgi Eygi-ri zuzenean egin zioten tiro burura Israelgo soldaduek, autopsiaren arabera

Turkiar-estatubatuar aktibista irailaren 6an hil zuten Beiti herrian, Nablus hiriaren ondoan, Zisjordanian, Palestinako Lurralde Okupatuetan. Orain forentseen azterketek iradokitzen dutenez, Israelgo soldatuek zuzenean egin zioten tiro aktibistari.

2024-09-13 | Gorka Bilbao

Goiko: Aro baten bukaera

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Iturbide, Jiménez eta Azkona estatuaren biktima gisa aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.

2024-09-13 | Kanaldude

Teknologia berrien erabilpena indar polizialengandik

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Uxue Gutierrez Lorenzo

Gorputza bistan, zauria oholtzan

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Ostiral honetan betetzen dira 50 urte ETAk, 1974ko irailaren 13an, Madrilgo Rolando Kafetegian bonba bat lehertarazi eta hamahiru pertsona hil zituela. Ofizialki 2018an onartu zuen erakundeak ETAren egiletza, bere burua desagertze bidean jarri zuenean.

2024-09-13 | Gedar

Bi lizarratar epaitu dituzte, Voxen salaketa baten harira

Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]

2024-09-13 | Ahotsa.info

Urriaren 12an Tafallan eginen du manifestazioa Ernaik “españolismo eta faxismoaren aurka”

“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]

2024-09-13 | Euskalerria irratia | Bidane Beloki Ezker

Ezkabako iheslari Segundo Hernandez identifikatu dute Eguesibarreko Eliako hobian

Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.

2024-09-13 | Irutxuloko Hitza | Olatz Balda

Donostiako bi familia etxegabetze arriskuan daudela salatu du Kaleratzeak Stop plataformak

Zaurgarritasun ekonomikoaren baldintzak betetzen dituzten arren, Santander bankuak ordainketak epe batez etetea ukatu die bi familiei.

Eguneraketa berriak daude