Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2024ko irailaren 15ean

«Orri t"erdian jipoitu edo goraipatzea eguneroko ogia bihurtu da literaturan»

2021eko uztailaren 19an

Luis Mari Mujika, "Egan"en zuzendari berriari elkarrizketa
«Orri t'erdian jipoitu edo goraipatzea eguneroko ogia bihurtu da literaturan»
Luis Mari Mujika idazle eta ikertzaileak zuzenduko du «Egan» aldizkaria
Hiztegigintzan jardun du. Euskal Herriko toponimia linguistikoa arakatu du goitik behera. Poesia idatzi eta ikertu. EHUn irakasle da ogibidez. Luis Mari Mujika «Egan»en aro berria gidatzera dator, narratiba mailako Azkue saria irabazi duen honetan.
ARGIA. Gerra ostean sortua, hainbat urteren ondoren gainbeheran erori eta desagertua zen «Egan» aldizkaria. Nork bultzatu du berriro kaleratzera eta zergatik?
L.M. MUJIKA. Euskal Herriaren Adiskideen Elkartearena da jabegoa eta eurek eskatu zidaten ofizialki zuzendaritza hartuko al nuen, gainbehera batean zegoela eta nolabait atera nahi zelako. Nahikoa denbora zalantzan egon ondoren, Gillermo Etxeberriaren laguntzarekin animatu nintzen zuzendaritza hartzera.
A. Zer ikusi dauka oraingoak Mitxelena, Arrue eta Irigaraik eraikitakoarekin?
L.M.M. Honek sei sail izango ditu, garrantzi handiena azterketa literarioak jasoko duela, aldizkariaren erdia edo. 40 kolaboratzaileri lana eskatu diogu. Firmak ahalik eta gehien zabaltzen saiatuko gara. Sorkuntza literarioan berriz, lehengoari eusten diogu eta itzulpengintzan atal batzuk jorratu nahi ditugu.
A. Zer arrazoik eraman zaituzte literatura unibertsala jorratzera?
L.M.M. Euskarazko literaturaren egungo egoera eta beharrak kontuan harturik itzulpenen leihoa ireki nahi izan dugu.
A. Kritika literarioaren bitartez zerbait berria egin nahi duzue. Zer muga ikusten dituzue aldez aurretik?
L.M.M. Oraingoz nahiago dugu helburu handiegirik ez jartzea. Kritika egitea oso zaila da, herri txikia gara eta; objetiboak izaten ahaleginduko gara, posible bada bederen.
A. Azterketa literarioari aldizkari erdia ematea ez al da gehiegi?
L.M.M. Izan daiteke. Apropos jarri dugu maila hori. Sakonketa bat egin nahi genuke, «Egan» hau ez delako masiboa. Arlo zenbaitetan gidatzaile izan daitekeen kritika literarioa osatzea da gure hurbileko helburua.
A. Zeintzuk izan dira idazleak aukeratzeko baliatu dituzuen irizpideak?
L.M.M. Denetarik dago. Aldizkariak serietatea eta jarraipena eduki dezan saiatu gara; euskal literaturak halakoetan pott egiten du eta guk ziurtatzera jo dugu, horretarako diruz hornituz. Laguntzak jaso ditugu, eta horiei esker, orri bakoitza ordainduko da, arreta eta seriotasunean irabaziko dugulakoan. Nire lehen baldintza hori izan zen.
A. Diruaren bidez baldintza berriak sor al daitezke?
L.M.M. Autore batek ikusten duenean bere jatorrizko produkzioak ez duela ezer balio eta itzultzaileari bi eta hiru mila pezeta ordaintzen zaizkiola, izugarrizko konparazio iraingarria sortzen da. Noski baldintza berriak sor daitezkeela.
A. Martxan jarri duzuen adibidea beste esparruetara zabal daiteke?
L.M.M. Ona izango litzateke.
A. Eta posible?
L.M.M. Bai. EAEk kontzertu ekonomikoak ditu eta hori izugarrizko diru iturria da. Arduradunak lotsarazi behar ditugu kulturarako dirua behar dugula esanez.
A. Zer baldintza gehiago jarri dituzu aldizkariaren zuzendaritza hartzeko orduan?
L.M.M. Askatasun osoz lan egitea. Azterketa literarioaren garrantzia honela erabaki genuen, ez dadin aldizkaria bertsoak edo ipuinak sartzeko bakarrik izan.
A. Horrekin zer esan nahi duzu, bertsolaritzak ez duela lekurik izango?
L.M.M. Sorkuntza sailean behar luke izan, nahiz eta nahikoa kritikoa naizen.
A. Kritikoa zertan, daraman bidean?
L.M.M. Euskaldun ez direnei kultura abarkadun batekoak garen irudia ematen diegulako; bertsolaritzan enfasi eta euforia gehiegi jartzen ari gara eta beste alorrak itzaltzen. Ez zaigu komeni, besteen ikuspegitik begiratuta, herri asto bat garenik azaltzea.
Bertsolaritza onartzen dut, gustatzen zait, baina produkzio ez kultoa da. Pentsatzen dute, eta aurriritzia indartzeko arriskua dago, ahozkoa bakarrik saiatzen dugula. Horrek ez digu onik egiten, azken hogei urteotan Euskal Herriak izugarrizko hazkundea eduki duelako alde guztietatik.
A. Zein beste sail itzaltzen ari dira?
L.M.M. Poesia kultoa adibidez ez da ezagutzen, eta zazpigarren kategoriako bertsolariak bai aldiz. Arriskua horretan datza; oreka bilatu behar da.
A. Sorkuntza mailan zer lehentasun azpimarratuko duzue? Poesiarena?
L.M.M. Adibidez. Poesia moderno guztia hartuko dugu, nahiz eta betegarri pixka bat izango den. Hamar bat orri jarri dizkiogu aldizkari honetan, eta antzerkiari ere lekutxo berezia eskaini diogu.
A. Antzekia literaturaren azken muturrean dagoela esan ahal dugu.
L.M.M. Saio berezirik egin beharko genuke, baina ohardun naiz betiko ahizpa itsusia dela...
A. Izen berrientzako plaza izango al da aldizkaria?
L.M.M. Ekartzen badizkigute lanak, noski.
A. Gauza bat da ekartzea eta bestea jendearen atzetik ibiltzea.
L.M.M. Interesik ikusten badugu ibiliko gara. Hala ere gure produkzioa murritza izango da, urtean hiru ale, eta indarrak neurtu beharko ditugu.
A. Zer leku beteko du «Egan»ek aldizkari literarioen arten?
L.M.M. Batez ere aipamen eta kritikari dagokion esparruan leku berezia.
A. Kritika literarioaren osasuna ona, kaskarra ala txartzat joko zenuke?
L.M.M. Autoreak eta kritikak azalki, lan sakonik egin gabe, jorratzen dira. Monografikoak edo azterketa serioagoak egitera jo behar da. Bide bakarra hori ikusten dut, bestela elurrezko bolaren moduan gabiltza, batek hau esan duela eta beste guztiak atzetik...
A. Kritikaren seriotasuna aipatu didazu. Zerk egiten du kritika bat serioa?
L.M.M. 8-10 orriko kritika bati garantia gehiago ematen diot orri t'erdi batean egiten denari baino. Bat kritikari oso ona izan daiteke, zehatza; asma dezake, baina berdin erratu daiteke. Orri t'erdian jipoitu edo goraipatzea eguneroko ogia bihurtu da. Erreseinak egitea zilegizkoa da baina ez badira tremendismoaren kutsupean lantzen.
A. Mundu hori usteldu samarra antzematen al duzu?
L.M.M. Nahikoa hertsia. Taldekeriak funtzionatzen du eta ez bazara talde horietan sartzen marjinazioa paira dezakezu.
A. Aipatzen dituzun talde egitura itxi horiekin puskatzeko zer?
L.M.M. Ahalegindu.
A. Apustu serioa egin duzue unibertsitatearekiko loturak estutzen ere.
L.M.M. Euskaltzaindia egiten ari den bezala. Euskaltzaindiarekin gauden guztiok unibertsitatearekin lotura eginda gaude.
A. Unibertsitateak pentsatzen zena baino gutxiago eman duela diotenekin al zaude?
L.M.M. Ematen ari dela uste dut. Gurekin dabiltzan gehienak bertan dabiltza. Hori bai, orain izugarrizko konpromezua izango du, %40 euskarazko ikasketetan sartuko baita. Mende hau bukatzean 20.000 karreradun euskaraz egindakoak eduki ditzakegula esan nahi du, 1970ean, bi ere ez zeudenean. Izugarrizko iraultza da hori.
A. Hizkuntzaren ikerketen alorrean eta literaturgintzan aritu ostean isilean pasa dituzu hainbat urte.
L.M.M. Zortzi urteko isilunea izan dut, Gipuzkoako toponimiari loturik. Erraz har nezakeela uste nuen eta izugarrizko materiala biltzera iritsi naiz, 18 tomo, 120.000 toponimo guztira. Euskal Herri osokoa bildu ondoren uztea deliberatu dut azkenik, nekatuta.
A. Lizardi eta Mirande aztertu dituzu, lirika tradizionala jorratu. Sorkuntza eta azterketa poetikoan aritu zaren arren zure lanek begirune gutxi jaso dute. Zuzen ari al naiz?
L.M.M. Antologia guztietan azaldu naiz 1970eko belaunaldikoa bezala. Nire postura jartzeak eduki ditut, Arestiren kontra bere momentuan. Sinbolismoaren bidetik hasi nintzen, Mikel Lasarekin batera; beti kanpoko bidetik, barrukoa higuinegia iruditzen zitzaidan, baserrikeria.
Nik landutako sinbolismoaren bidea, surrealismo sinbolistarena hor geratu da. Kritikari batzuek ez dute irakurri, zer nahi duzu egitea? Adibide bakarra naiz, Gaindiaga eta Lekuonarekin, poesia neurtuan. Neurria nahiz errimari lotutako poesia ederrestu eta lehenesten dut, gure hizkuntzak izugarrizko erraztasunak dituelako neurtua egiteko. Bertsolaritzak egiten badu guk zergatik ez? Librea egitea erraza da, erosokeria.
A. Beraz, erresuminik ez duzu?
L.M.M. Ez, nirea eman dut; beste batzuena bezala ez dute aztertu, baina erresuminik ez dut.
A. Zer dela eta hasi zara narratibagintzan?
L.M.M. Nekatuta nengoen eta desafio moduan heldu diot.
A. Azkue sariak zer eman dizu?
L.M.M. Animatu egin nau.
A. Errekonozimendu ofizialerako behar zenuen berma lortu duzu?
L.M.M. Jendeak ez du poesia irakurtzen, eta narratibara etorri naizela jendeak gehiago leituko ote ditu nireak.
Nobela kritikaren ahulezia, gabezia, hain da gogorra Euskal Herrian ezen edozein gertaerek alda baitezakete atentzioa. Sari hau objetiboa iruditzen zait eta beste bi edo hiru nobela ateratzera animatuko nau. Poesia pilo bat dut etxean argitaratu gabe eta ez dut argitaratuko hiru nobela horiek egin arte.
A. Sail askotan aritutakoa izan zara; burua gauza askotan duena ez omen da ezertan tajuz aritzen, dio esaera zaharrak.
L.M.M. Hain zen ahula Euskal Herria ezen urduritasunean bizi baikinen, iritsiko ez ginelakoan. Horren pean gauza asko egin behar izan genituen. Hiztegigintza eta toponimia, kasu. Toponimiako lanei probisionaltasun bat eman diet. Halako multzoa topatu nuen! Argitaratzeari ekin nion, gero lan sakonagoak etorriko zirelakoan.
J.J. Petrikorena
J.J. Petrikorena
56-59

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaAldizkariak
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaBesteak
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakMUJIKA2
PertsonaiazMUJIKA2
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Deigarria egiten zait euskal gatazkarekiko ikerketa mailan dagoen isiltasuna eta baliabide falta”

Danele Sarriugarte Mochales

Ezker abertzaleko baso hartatik, arbola bakarra zutik

Xabier Letona Biteri

Lurraren erritmoan beharko luke gorputzak

Argiako erredaktoreak

Efemeridea: Gamizko abadeak meza emateari uko egin zion agintariek zeramatzaten Espainiako banderengatik

ARGIA

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Xabier Letona Biteri

Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

ARGIA

Azkenak

2024-09-15 | Basilika

Klub Kutun #07: Lasai eta dantzan

MULTIMEDIA - Basilika

2024-09-14 | Kanaldude

Euskara gal-bidean edo zabal-bidean?

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute, Palestinari keinu eta arrazakeriari aurre egiteko

Donostiako herri mugimenduak artikulatuta hainbat auzotan antolatzen den Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute (11 + 5, beraiek dioten bezala, eraitsitako Kortxoenea gaztetxeko bost urteei erreferentzia eginez). Aurten sei proiekzio egingo dituzte ondorengo... [+]

2024-09-13 | ARGIA

Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

Herritarrak eskatzen du seinaleak euskaraz jartzeko. Gobernuak erantzuten dio legeak ez duela horretara behartzen. Behatokiak erantzuten dio, legeak ez badu derrigortzen ere, euskaraz jartzeko debekurik ez duela. Gobernuak bereari eusten dio. Alabaina, herritarrak tematzen dira... [+]

2024-09-13 | Euskal Irratiak

Baionako zitadelako eraikuntza proiektuak arrangura piztu ditu ekologistengan

Baionako zitadelan proiektu berriak ditu armadak. Eraikin berriak egin nahi ditu eta horretarako oihanaren zati bat deseginen dute eta ura atxikitzeko bi gune ere sortu nahi dituzte.

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Aysenur Ezgi Eygi-ri zuzenean egin zioten tiro burura Israelgo soldaduek, autopsiaren arabera

Turkiar-estatubatuar aktibista irailaren 6an hil zuten Beiti herrian, Nablus hiriaren ondoan, Zisjordanian, Palestinako Lurralde Okupatuetan. Orain forentseen azterketek iradokitzen dutenez, Israelgo soldatuek zuzenean egin zioten tiro aktibistari.

2024-09-13 | Gorka Bilbao

Goiko: Aro baten bukaera

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Iturbide, Jiménez eta Azkona estatuaren biktima gisa aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.

2024-09-13 | Kanaldude

Teknologia berrien erabilpena indar polizialengandik

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Uxue Gutierrez Lorenzo

Gorputza bistan, zauria oholtzan

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Ostiral honetan betetzen dira 50 urte ETAk, 1974ko irailaren 13an, Madrilgo Rolando Kafetegian bonba bat lehertarazi eta hamahiru pertsona hil zituela. Ofizialki 2018an onartu zuen erakundeak ETAren egiletza, bere burua desagertze bidean jarri zuenean.

2024-09-13 | Gedar

Bi lizarratar epaitu dituzte, Voxen salaketa baten harira

Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]

2024-09-13 | Ahotsa.info

Urriaren 12an Tafallan eginen du manifestazioa Ernaik “españolismo eta faxismoaren aurka”

“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]

2024-09-13 | Euskalerria irratia | Bidane Beloki Ezker

Ezkabako iheslari Segundo Hernandez identifikatu dute Eguesibarreko Eliako hobian

Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.

2024-09-13 | Irutxuloko Hitza | Olatz Balda

Donostiako bi familia etxegabetze arriskuan daudela salatu du Kaleratzeak Stop plataformak

Zaurgarritasun ekonomikoaren baldintzak betetzen dituzten arren, Santander bankuak ordainketak epe batez etetea ukatu die bi familiei.

Eguneraketa berriak daude