«Herria da pastorala zer den esatelo epailerik onena»


2021eko uztailaren 23an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
PIER PAUL BERZAITZ
«Herria da pastorala zer den esatelo epailerik onena»
Pastoralak gora egin duela eta, ezagunak egin zaizkigu sujeta, errejenta, eta satanak hitzak. Baita pastoralgileak ere. Idazleetako bat Pier-Paul Berzaitz da. Baina orain hogei urte ere Hegoaldean izan zen Guk taldeko pianojole gisa. Donostian, urriaren 17an A. Oihenarten omenez Muskildi herriarekin izen bereko pastoralean oinarritutako ikuskizuna eskainiko dutela eta, berarekin solasaldi lasaia izateko parada aurkitu dugu.
ARGIA. Guk taldearekin hurbildu zinen euskal musikagintzara. Zein oroitzapen duzu garai hartaz?
P.P. BERZAITZ. Orain hogei bat urte hasi nintzen, baile soinuarekin, baina urte betera euskal musikaren bideari ekin nion, Beñat Sarasolaren bidez. Garai hartan Iparraldean ibiltzen ziren euskal kantariak ez ziren asko: Mikel Laboa, Benito Lertxundi, Jose Angel Irigarai eta Beñat Sarasola, Etxamendi eta Larralde eta Ospital eta Karrere. Bide horretatik jo beharraz jabetu nintzen Beñatek emaniko kantaldi batean eta berarekin hasi nintzen. Garai hartan idatzi genuen "Euskalduna naiz eta...". 1.969tik 1971ra bitartean kantaldi ugari eman genuen Hegoaldean. Eta orduan konturatu nintzen zein urrun zeuden Iparraldea eta Hegoaldea elkarrengandik.
A. Garai hartan euskal kantagintzak beste egoera bizi zuen.
P.P.B. Orduan kantaldiak txarrak izaten ziren eta jende asko hurbiltzen zen. Orain, aldiz, kantaldiak ederrak dira eta jende gutti hurbiltzen da. Garai hartako kantuak oso sinpleak ziren, sinbolismo errazekoak, baina jende asko hunkitzen zuten; ez ziren kanta landuak baina bai sentimendu handikoak.
A. Urte horiek igarota bakarrik hasi zinen kantari.
P.P.B. Ikasketak zirela eta, Guk taldea utzi behar izan nuen eta kanpora hiru urtez ikastera joan. Handik itzulirik. ez nuen gogorik izan berriro taldearekin aritzeko baina beraiekn ez dut arazorik izan eta beti gorde ditut harremanak.
A. Disko berriei bakarka ekin zenien.
P.P.B. "Han eta hor" diskoa izan zen neure lehen lana eta kantaldiak ematen hasi nintzen.Era berean besteentzat idazten ere aritu nintzen, Guk-entzat, kantarientzat... baina ez nion inoiz utzi euskal kantagintzari.
A. Nola hurbildu zinen pastoralaren mundura?
P.P.B. Hainbat ikusiak nituen: "Etxahun Barkoxe", "Iparragirre" "Pette Basaburu"... 1985ean Muskildin –ene herrian– "Oihenart" pastorala antzezteko lanak hasi behar genituen. Nik, garai hartan, zuberotar orok bezala, maite nuen pastorala, baina ez zuen enetzat erakarpen handirik. Kantu berriak egitea nahiago nuen. Baina pastoralaren mundua barrutik ezaguturik, horrelako herri ttipi batek horrenbesteko lana eginik, artzainak eta laborariak aktore ikusirik, herri batean ematea indar handia zuela sentitu nuen. Hortik aurrera oso beste begiz ikusi nuen pastorala eta ideia egin nuen haien idazteko: hortik sortu zen «Harizpe» izango zena.
A. Pastoralaren munduan sartzea erabaki zenuen, sorkuntzako sorkuntzako musikagintza utzirik?
P.P.B. Pastoraletan ere kantu herrien sorkuntzan aritu naiz. Orain pastoralean musika gehiago erabiltzen da. Gaurko gustuetara egokitu behar da. Gainera, pastoralean hitzek eta doinuek batasun bat osatzen dute eta, beraz, Iruriko Etxahunen moduan, pastoralgileak batzuk eta besteak sortu beharko lituzke, ez hitzetara mugatu.
A. Kontu jakina da pastoralgileen artean arazo ugari izan dela pastoralaren gaurkotzeaz. Zein da zure ikuspuntua?
P.P.B. Herriak kantuak atsegin ditu. Beraz, egungo ikuskizun bezala, gure antzerkiak joera herrietara egokitu beharra dauka: kantu ugari tartekatu, laburragoa egin... baina sustraitik urrundu gabe eta kalitateari ertsirik.
A. Baina "Harizpe" berrizaleegitzat joa izan da.
P.P.B. Ene ustez bi bide daude eta biak errespetagarri: lehena, musika guttikoa eta molde zaharrari loturik. Jendeak hori ere nahi du. Baina neure bidea bestelakoa da: kalitateari behatuta, ikuskizun osatua antolatzea, hots, funtsa errespetatuta, forma–espresionea, doinua...– egilearen esku gelditzen da. Sintetizadorea sartzea ez da aldaketa handia. Lehen txirulaz bakarrik jotzen zen eta egun jende orok onartzen du orkestra txikia. Azken mendeko funtsezko aldaketak, benetako iraultza, Iruriko Etxahune-k ekarri zuen: Liburu Saindu edo Bibliako sainduak utzi eta euskal pertsonaiak sujeta izateko hartuta batetik eta emakumeak sar erazita bestetik.
A. Ez ote dago mitologia gehiegi pastoralaren inguruan?
P.P.B. Bai, eta alde batetik ona bada ere, bestetik txarra da oso. Lehen aipatu bi bideentzat lekurik dagoela uste dut. Eta kritika mingarri asko egin izan da pastorala bere horretan utzi behar dela eta ukiezina dela aldarrikatzen dutenen aldetik. Baina mendeetan asko aldatu izan da. Gainera? antzezpena burutuko duen herriak onartu egin behar duenez gero, bera da pastorala zer den esateko epailerik onena; muskildiarrek arima sakona errespetatu dute eta funtsa gorde. Baina forma... hori da artistaren libertatea, bere sentimendua ezartzea; bere izpirituaz zipriztindurik gelditzen da, ez errejentarenaz. Herriaren arima da inportanteena, herriak izpiritu hori ontzat ematea.
A. Zein izan da, bada, gertatu den arazoa?
P.P.B. Gure "Harizpe" ez dela pastorala entzun izan da Zuberoan. Zer da pastorala? Ene ustez, lan artistiko bat, ikuskizun normal bat besteak bezalakoa. Berezitasuna herri batek ematean datza. Nik onartzen dut "Harizpe" ez zait gustatu, ez dut malte, baina ezin onartuko dut "Harizpe" ez da pastorala. Lehen bezala egin behar dela esaten duenak besterik egiteko gai ez delako dio.
A. Baina horren berri txikiak izanik, barregarria da horrelako borroka mendeak dituen ikuskirun bati buruz, legeak horren finkatuta dituenean.
P.P.B. Ni ez naiz egile heretikoa. Zergatik egingo du apaiz batek nik baino hobeki, nik ere betidanik ezagutu baldin badut pastoral mundua? Kritika bortitzak, mingarriak izan dira. Nork du pastoralaren legea eskuetan? Azken finean, azken iritzia ikusleak emanen du. Bestalde, kritikak ez dira aurrez-aurre egiten eta egitekotan, jendea minberatzen da oso, eta bere aurka zaudela pentsatzen du.
A. Zein begiz ikusten du jendeak pastorala?
P.P.B. Hi jarrera dira nagusi. Batetik, ohiturari jarraiki egunaren pasatzera joaten dira zuberotar zahar anitz. Giroak du garrantzia; beraz, egun osoko jaia da: orain trago baten hartzera, orain lagunekin eleztatzera, buelta antzezpena ikustera... Jokalariak ere bere martxan ibiltzen ziren garai batean. Hutsak arazorik gabe onartzen ziren. Bestetik, pastorala ikuskizun moduan ulertzen duen ikuslegoa: kalitatea exigitzen du eta kritikoa da. Bi ikusmoldeek dute lekurik eta biak dira aberasgarri.
A. Hala ere, pastoral mundua alde batera utzirik, herrien artean bada halako haserrerik.
P.P.B. Bekaizkeria handia dago Zuberoan. Muskildi ttipia ez da inoiz nabarmendu, baina egun euskal kulturgune nagusia da. Zuberoan tradizio aldetik, oihartizun handiko herriak izan dira, eta gaizki eramaten dute euskal kulturaren aitzindari egun, Muskildi Urdiñarbe ardatza izatea Zuberoan. Baina egoera hau urte gutxiren bueltan alda daitekeenez, umildade apur bat ere behar dugu bertakoek. Zer dela eta kulturgune nagusi bihurtzea? Pastorala eta beste ikuskizunak antolatzeke kontzientzia, lana eta jendearen arteko anaitasun handia.
A. Hegoaldeko euskaldunen partetik, ez ote da eman Iparraldearen eta batez ere Zuberoaren mitifikazioa?
P.P.B. Agian esnobismo apur bat ere eman da, artzain eta laborari "ezjakitunen" mundu bukolikoa ezagutzera etortzean. Dirudienez, bestalde, herri bazter basa horietan antzematen dituzte askok beren erroak. Baina Iparralde eta Hegoaldearen arteko harremanak bizteko ona baldin bada, ni konforme nago. Orain hogei urte Hegoaldera kantari joatean mugaz bi aldeetako euskaldunak elkartzearen beharraz jabetu nintzen eta orain, bigarrenez joatean –oraingoan pastoralarekin– behar hori inoiz baino nabarmenago sentitu dut.
A. Bestalde, jende asko hurbiltzen da, euskaraz mintzatzen ez delarik, Iparraldeko kultur berezitasunak ikustera. Ez al dago arriskurik pastorala eta maskarada ikuskizun turistiko edo folklorikoak bihurtzeko?
P.P.B. Horrelakorik bada, baina pastorala llaburtu eta espektakulu baldintzetan jartzen badugu, bizirik jarraituko du, egungo gizartearen beharretara egokiturik, baina errito aldetik duena errespetatuz. Azken finean, urtero dago berritasunik egiten diren ikusgarrietan.
A. Ez al da kontraesan nabaria Zuberoan, batez ere gazteen artean, euskarak beherantz egitea eta pastorala bezalako ikuskisun kulturalek gorantz egitea?
P. P. B. Gaxteak ostatuan direlarik, erdaraz mintzatzen dira, baina pastoral garaian euskaraz. Pastoralak euskara aitzin erazten du, euskal giroa indartzen; beraz, herriaren euskal nortasuna sendotzeko inportantea da horrelako kultur saioak antolatzea. Gainera, herri batean bide artistikoak jendea elkartu egiten du eta arazoak ahaztu egiten dira.

NORTASUN AGIRIA
Aita muskildar eta ama urdiñarbetarrekoa
Zazpi urte zituela elizako organoa ezkutuan jotzeagatik egurtzen zuen apaizak
Geroztik urte mordoa eman du herriko organojole moduan
Armadako korutik baztertua frantseseraz oso gaizki kantatzeagatik
«Aita seme laborari»rekin 200 kantaldi eman zituen Iparraldean
Ekonomia ikasketak Parisen egin zituen
Paben bizi da, eta astebururo Muskildira jaisten
Banketxe bateko langileak trebatzen, irakasle ari da lanean

Ritxi Lizartza
36-40


GaiezKulturaAntzerkiaAktoreak
GaiezKulturaAntzerkiaPastoralak
PertsonaiazBERZAITZ1
EgileezLIZARTZA2Kultura

Azkenak
Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


2024-11-22 | Julene Flamarique
Voxen aurka Bilbon protesta egiteagatik auzipetutako zortzik ituna egin dute Fiskaltzarekin eta bat epaiketara joango da

Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]


2024-11-22 | Ahotsa.info
Saskien bidez Nafarroako euskalgintzari inoizko ekarpenik handiena egingo dio Errigorak: 230.000 euro

 Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.


2024-11-22 | Sustatu
Euskarazko esamoldeak baloratzen lagundu online galdetegi honetan

Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.


Nazioarteko Zigor Auzitegiak Netanyahu eta Israelgo Defentsa ministro ohi Gallant atxilotzeko agindu du

Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".


Umandi izena eta izana

Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]


Memoriadun euskara

Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]


Etorkizuneko apustua

Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.

Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]


Gelditu dute emakume baten eta bere alaba adingabearen etxegabetzea Gasteizen

Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.


Eguneraketa berriak daude