«Gazteek ez daukate idazteko ilusiorik, lanpostua dute helburu»


2021eko uztailaren 19an
AUGUSTIN ZUBIKARAI
«Gazteek ez daukate idazteko ilusiorik, lanpostua dute helburu»
Euskal historiaren lekuko eta egile dugu Augustin Zubikarai."Eguna" euskarazko lehendabiziko egunkariaren erredaktore buru izan zen eta idazle ospetsua eta produkzio handikoa. Gaur egun, 78 urterekin, oraindik ere ezin ditu kazetaritza eta idazkuntza utzi. Atzoko eta gaur egungo kontuez hitz egitera abiatu gara Ondarroara.
ARGIA. "Eguna" egunkarian erredaktore buruta izan zinen.
A. ZUBIKARAI.- Zuzendaria " Abeletxe" Ziarsolo zen eta beste lau lagunek osatzen genuen erredakzioa. Eusebio Erkiaga, Jose Mari Arizmendiarrieta Alejandro Mendizabal eta neu erredaktore buru bezala. Dena den, gerra garaia zen eta. "Abeletxe'' ez zen gaueko 12ak arte agertzen. Kolaboratzaileak ere bazeuden, "Baserri"k adibidez maiz idazten zuen, baina erredakzioan gu laurak ibiltzen ginen, egunkariaren lau orrialdeak edo batzuetan zortziak egiteko, eta den dena euskaratu behar zen. Ajuriagerra etorri zitzaigun hasi eta laugarren egunean zorionak emanez eta nik esab nion: Hau aurrera eramatea ez da batere erraza», eta bere erantzuna izan zen: "Lau egunetan egin den gauza bat eurrerantzean ere egin liteke", eta horrela utzi ninduen. "Eguna" atera baino lehen, egunkari bat euskaraz egiteko asmoa zegoela zurrumurrua entzun nuen. Gezurra iruditu zitzaidan banekielako ZERUKO ARGIA aspalditik zebilela proiektu horren atzetik eta aurrera atera ezinean.
A. Zeintzuk ziren "Eguna"ren informazio iturriak?
A.Z. "Euzkadi" egunkaria eta irratiak batez ere. Bestalde, iturri fidagarriak ere bagenituen, Leizaolak berak azpiko informazio ematen zigun. Gerrako gauza gutxi idazten genituela leporatzen ziguten baina oso gutxi ginen erredakzioan eta ezin genuen mendira inor bidali. Eta horrela ibiltzen ginen. 1937ko Urteberri egunetik ia Bilbo jausi arte, ekainaren 15ean utzi genuen. l8.OOO ale botatzen genituen baina saldu baino, gehienak dohainik banatzen ziren. Gipuzkoarrak, bizkaitarrak... bakoitzak hitz egiten zekien bezala idazten zuen. Soldata kuarteletik jasotzen genuen, 350 pezeta (17 libera ) hilean "Euzkadi"tik gainsoldata jasotzen zuen bakarra neu nintzen, erredaktore burua izateagatik.
A. "Eguna" garaiko kontuak ere izango dituzu.
A.Z. Egun txarrak eta egun onak gogoratzen ditut, Aberri Egunarena edo Vuelta Ciclista a Mungia-ra joan ginenean erreportaia egitera. Egun txarrak ere izan ziren, Durangoko bonbardaketa adibidez. "Euzkadi"-ko kazetari batekin joan nintzen, eta hilerrira abiatu ginen. Han 24 pertsona hilik aurkitu eta gain-gainetik abioiak berriro zentozela. Hilobi batean sartu ginun harria jarri eta han ordu laurden bat egon ginen. Gauza biguina zegoen azpian baina nik oraindik ez dakit zer zen hura. Gernikara joan nahi genuen baina "Euzkadi"ko zuzendariak ez zigun utzi.
Beste gauza bat ere ba zegoen: zentsura. Abaitua zen gure zentsorea eta laguna genuen. Labe Garaien inguruan ere "Euzkadi"ri zentsuratutakoa guri eman ziguten itzultzeko eta argitaratzeko.
A. Gerra ostean hasi zinen liburuak idazten?
A.Z. Ez, Iparraldean egon nintzen beste zortzi kazetarirekin. Hendaian eta Ziburun egon ginen baina Euskal Herritik kanpo joan behar ginela esan ziguten frantziar agintariek eta hala egin genuen. Alemaniarrak ere heldu ziren. Ea euskaldunak ala espainiarrak ginen galdetzen ziguten. Euskalduna izanda bakean uzten gintuzten baina espainiarrak kontzentrazio eremuetara eramaten zituzten.
Ondarroara bueltatzeko baimena eskatu nuen eta Bartzelonatik etorri nintzen baina bidean harrapatu ninduten nahiz eta trukatutako bat izan eta berriro Reusera. Reusetik Madrilera eta Madriletik Algecirasera, ubideak egitera. Eta nik esaten nien: "Heriotz zigorra zuen beste bategatik trukatu zidaten!". "Bai, baina zure egoera azaldu arte hemen egongo zara" erantzuten zidaten, eta beste sei hilabetez bertan eduki nintuten. Bitartean, sargento batek irakurtzen eta idazten irakastea eskatu zidan, berak esaten zuenez, "hau laster amaituko da eta ea udaletxe bateasn funtzionari gisa hasten naizen". Eta hala egiten genuen, ubideak egitera joaten nintzenean, zuhaitz baten atzean ezkutatu eta sargentoaren zain egoten nintzen bertan aurkitutako perretxiku batzuk erre eta jaten nituen bitartean. 1942an Ondarroara heldu nintzen.
I.A. Antzerkia nobela eta herrietako kronikak idazten dituzu batez ere, sari eta idazlan asko dira...
A.Z Sariak ere irabazi ditut baina egia da lehiaketetara lauzpabost aurkezten ginela soilik Garai batean zentsurarekin ere jokatu behar genuen Dena gaztelerara itzuli behar nuen zentsoreak irakur zezan eta batzuetan atzera botatzen zuten, euskarazko lanak gaztelerazkoak baino orrialde bat gehiago zuelako Antzerkia antzezteko herri bakoitzean poliziari baimena eskatu behar genion eta azkenean Madrilera joan nintzen eta herri guztietan antzezteko baimena eman zidaten. Bigarren saio bat egin nuen beste lan batekin, baina ez nuen lortu Askotan, gauza asko ez nituen idazten banekielako zentsurak kenduko zizkidala. Behin Jokin eta Ane euskal izenak jartzeagatik zentsuratu ninduten eta azkenean Joaquin eta Ana jartzera behartu ninduten. Kresala antzerki taldearekin ibili nintzen 1961 eta 1965 tartean herriz-herri lanak antzezten baina poliziaren baimena estreinuaren bezpenan lortzen genuen eta ezin genuen aurretik antzezlanaren propagandarik egin.
A. Lehen aipatutako estiloetatik, zein duzu gustokoen?
A.Z. Antzerkia, dudarik gabe, baina gaur egun ez dut gehiegi idazten ez bait da antzezten. Herrietako kontu historikoak ere asko egin ditut, historia asko gustatzen zaidalako, gauzak ikertu... Nobelan libreago aritzen naiz baina antzerkian bereziki zaila da loturak aurkitzea. Kritikoek, adibidez, nere antzerkiaz elkarrizketa biziak egiten ditudala esaten dute. Uste dut esaldi laburrak erabiltzen ditudalako izango dela, euskara hobeto uler dadin esaera laburrak erabili behar direlako.
A. Itzulpen lanetan eta kazetaritzan ere gaur egun bazabiltza.
A.Z. Jainkoak zazpigarren egunean deskantsatzea erabaki zuen eta nik zazpi bikoitza pasatxo, 78 urterekin, oraindik lanean. Gaur egun idazteko lehen baino maila sakonago badago Hizkuntz zientifikorako adibidez, lehen baino erraztasun gehiago. Dena den, gerra aurretik Fisika eta Kimikako itzulpenak eginak daude. Eta jendeak euskaraz irakurtzeko gaitasuna ere badu baina gogo gutxi ere. Jende gazteak, adibidez, kazetaritza ikasi arren ez dauka idazteko ilusiorik, edozein lanpostu hartzea da euren helburua eta ez idaztea. Herrikortasun falta dago. Bestetik, udalek, Diputazioak eta Jaurlaritzak argitaratutako gauza asko erdara hutsez kaleratzen dira. Hizkuntza aurrera eramatea ez da gauza erraza... Agian urte batzuk pasatzen direnean...
A. Lehen aipatu duzun herrikortasuna, ez al da lortzen herriko aldizkariekin? Zu zeu "Arranondo" herri aldizkariaren zuzendaria zara.
A.Z Bai, baina "Arrasate Press", adibidez, kasu berezia da. Gernikako "Deiadar", Bergarakoek ere polita egiten dute, Tolosako "Galtzaundi"... kendu horiek eta besteak hartu. Herria irakurzaletu behar da. Gauza errazak eskaini, irakurgarriak.
A. Zein da zure iritzia "Euskaldunon Egunkaria"ri buruz?
A.Z. Egunero irakurtzen dut baina Bizkaian oso jende gutxik irakurtzen du eta hori da bere arazoa, jendeak ez du erosten zaila egiten zaiolako euskara hori irakurtzea.
A. Bizkaiko Biltzar Nagusietan ibili zinen lau urtez, nolakoa izan zen esperientzia?
A.Z. Sasoi txarrean ibili nintzen. Gazteago izan banintz, nonbait sartzeko aukera izango nukeen eta batzuek baino hobeto egingo. Planak bai, egiten genituen baina gero gutaz ahanzten ziren.
A. Zein da zure ilusiorik handiena?
A.Z. Ondarroan esaten den bezala, jada "kostera eginda daukat".

NORTASUN AGIRIA:
1914eko azaroeren 3an jaioa
Gaztetan beti gaixorik ibiltzen zela dio, gerra garaian sendatu omen zen
Sei seme-alaba ditu
Perretxiku batzaile ona baina jale txarra dela dio
«Motrico» liburua da gazteleraz idatzi duen bakarra, guztira 65 lan inguru ditu
40 urte eman ditu kontserba lantegi batean lanean
Eguna idazten eta irakurtzen igarotzen du


Xabier Letona Myriam Gartzia
43-47


GaiezKomunikabidKazetariak
GaiezKomunikabidPrentsaEgunkariakEguna
PertsonaiazUBIKARAI2
EgileezLETONA1Komunikabid
EgileezGARTZIA3Komunikabid

Azkenak
Su artifizialak

Bitxia egiten zait oso askok su artifizialei dieten miresmena. Ikuskizunak sortzen duen itsutasun eta gorreria aukeran nonahi. Ni uxatu egiten nau giro piroteknikoak. Baina onartzea besterik ez daukat gehiengo batek horretan murgilduta bizi nahi duela; besteak beste, sistema oso... [+]


Herrialde Katalanetako herririk turistikoenak, eskuin muturraren bozen biltoki

Kataluniako azken hauteskundeetako eta Europako hauteskundeetako emaitzetatik abiatuta, presio turistiko handiena bizi duten Herrialde Katalanetako herrietan eskuin muturraren botoak nola egin duen gora aztertuko dugu.


Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu
Puigdemontek nola egin zien iskin poliziei?

Carles Puigdemonten ihesaldiaren bertsio bat kontatu du La Vanguardiako kazetari Mayka Navarrok, "iturri ofizialetatik lortua". Lastozko txapelak, gurpildun aulki bat eta hiru ibilgailu erabili zituzten mossoak nahasteko. Puigdemontek “gaur edo bihar” hitz... [+]


2024-08-09 | Euskal Irratiak
Baionako Euskal Museoak ehun urte bete ditu aurten

Mende batean, Baionako Euskal Museoak izan duen bilakaeraz erakusketa berezia sortu dute. Argazki, tindu edo objektuak ikusgai dira. 1924an William Boissel Bordaleko militarrak bultzatu zuen museoaren sorrera, "euskal herri tradizionalaren" ondarea babesteko... [+]


Sustantziarik gabea

Egia esan, pena ematen dit kritika honi izenburu hau ipintzea. Bizeten Carmen oso opera ederra da, sentimendu unibertsalak jorratzen dituena, hala nola pasioa, jeloskortasuna, maitatuaren posesioa, independentzia... Eta hori guztia musika-lan bikaina oinarri hartuta. Baina... [+]


Gasteizko jaietan izandako bi bortxaketak salatu dituzte

Bi bortxaketa eta beste sei erasoren salaketa zuzenak jaso ditu Gasteizko Mugimendu Feministak. Elkarretaratzea egin du erasoak salatzeko txosna gunean, ostegunean. Gasteizko Udalak elkarretaratzea ostiralean 11:00etan egin du. Erasoen harira ez dute inor atzeman, momentuz.


Euskal Herriko ikurrak kendu dituzte Atarrabiako pilotalekuan, Nafarroakoa izan ezik

Martxoaren 5ean zabaldutako auto batek armarria “kentzea edo ezabatzea” agindu zuen, “jarrera politiko baten aldeko posizionamendua” dela eta “neutraltasun politikoaren aurka” egiten duelako. UPNk jarri zuen salaketa, eta Atarrabiako alkate... [+]


Lodifobia eta patologizazioa Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean

Bizkaiko e28 koordinadorak salatu du kide trans lodi batek eraso lodifoboa pairatu duela Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean.


2024-08-09 | ARGIA
Uda honetan irakurtzea merezi duten sei liburu

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.


2024-08-09 | Axier Lopez
UPNk eta PSNk ez dute lortu Raimundo el Canastero zentsuratzea Tafallan

UPNk mozioa aurkeztu du Tafallako udalbatzan gobernu taldeari eskatzeko bertan behera utz dezala Raimundo el Canastero musika taldearekin zuen kontratua jaietan kontzertu bat egiteko. Lizarrako jaietan izandako polemikaren ondoren etorri da zentsura eskaera. PSN batu zaio... [+]


2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


Eguneraketa berriak daude