«Kanpotik ez dugu ezer ekarri behar, bertan duguna hori bezain ona delako»


2021eko uztailaren 20an
Hilario Arbelaitz sukaldariarekin
HILARIO ARBELAITZ
«Kanpotik ez dugu ezer ekarri behar, bertan duguna hori bezain ona delako»
Aurtengo Espainiako Sari Nazionala jaso du Hilario Arbelaitzek, gastronomia alorrean. Oiartzungo Zuberoa jatetxeko sukaldariak negozio familiarra hartu zuenetik, Zuberoa baserriari eta euskal sukaldaritza zaharrari zenbait berrikuntza egin dizkio. Gastronomiako kritikoen iritziz, Zuberoa, Arzak eta Bulli dira Estatu espaniarrean jatetxerik onenak. Arbelaitzen ustez, 20 urteko lanaren emaitza litzateke.
ARGIA. Nola eta noiz hasi zinen sukaldari bezala?
H. ARBELAITZ. Horrek zerikusi handia du gure baserriaren historiarekin. Zuberoa baserria Oiartzungo zaharrena da, 600 urte inguru izango ditu. Ni jaio nintzenean baserriaren zati txiki bat taberna zen eta bertan lau bost mahai zeuden. Auzoko jendearen biltokia zen eta asteburuetan kazuelak eta bazkariak amak eta izebak prestatzen zituzten. Baserrian izaten genituen sagardoko bi bat kupel jendea animatzeko eta zentzu honetan 20 bat urtetan ekin genion. Ikasketak amaitu nituenean, anaia zaharrena nintzenez ama eta izebarekin sukaldean gelditu nintzen eta duela 20 urte erretegi bezala hasi ginen, egunero bazkariak ematen, jantokiak handitzen eta abar. Garai horretan, sukaldaritza zaharra ikasten hamar bat urte eman nituen, eta gero nere kontu liburuak begiratu eta euskal sukaldaritza berriaz arduratu nintzen. Horrela hasi nintzen gauza berriak egiten, beti ere, neretzat oinarrizkoa izan den sukaldaritza zaharra ahaztu eta utzi gabe. Gaur egun, nere kartan dauden platerek fonna edota itxura modernua izan arren, sukalde zaharrean oinarrituta daude.
A. Lanbide hau ikasteko modu asko daude baina, zein da zure ustez eman behar diren pausoak?
H.A. Dudarik gabe, mutil neska gazteak sukaldaritzako eskolara joan behar du. Ni ez nintzen joan baina gaur egun funtsezkoa da titulua izatea, bazter guztietan eskatzen bait dituzte. Gero, posible da, jatetxean asko ikastea baina merezi du behetik hasi eta eskolara joateak.
A. Eta atzerrira joatea?
H.A. Ikastera joateak merezi du baina, adibidez, ni hasi nintzenean ere kanpoko platerak ekartzea merezi zuela pentsatu nuen baina gaur egun atzerrira banoa, denbora gehiago emango dut platera nere sukaldaritzara nola moldatu pentsatzen. Ez du pena balio hemengo sukaldaritza nahasteak, adibidez, frantses sukaldaritzarekin. Posible da lagungarria izatea baina ez da inoiz plater berdina egin behar. Parisera joan, hona etorri eta berdina jatea izugarrizko huts egitea da. Joatea ondo dago, ikastea ere bai, baina gero guk daukagunari moldatu behar dugu.
A. Esan dezakegu, orduan, zure teknika kulinarioa sukaldaritza zaharra dela. Ez al duzu sukaldaritza berririk erabiltzen?
H.A. Bai. Oinarria sukaldaritza zaharra izan arren, leunketa edo akabatua gaur egungoa da, modernoa esan dezakegu. Teknikak balio du baina sukaldaritza zaharra ere errespetatzen badugu. Sukaldaritza berriaren teknika batzuek zaharra hobetzen dute. Adibidez, gauzak gutxiago egosten edo egiten dira, zaporea mantentzen bait da. Hau barazkien kasua da. Zaporea ez dute galtzen, kolorea ere ez eta bizitasun hori, gero, platerean nabarmentzen da. Dena ez da modu klasikoan egiten, teknika berriak balio du plateren presentziak garrantzia duetako, baina aintzineko zaporea galdu gabe ekin behar diogu horri.
A. Beti pentsatu dugu Euskal Herriak itsasoarekin duen gertutasanagatik, arraina zela euskal sukaldaritzaren ezaugarria. Horrek mito bat sorrerazi du, ez?
H.A. Bai, baina, zentzu honetan euskal sukaldaritza berriak bideak zabaldu ditu. Aukera berriak eman ditu, sukaldaritzatik gauza berriak eskaintzen direlako eta, jatetxeetan jendeak plater berriak dastatzeko aukera duelako, arrainetik aparte. Denok dakigu arraina oso ona dela eta zorte handia dugula guk hemen dugun arraina izateagatik, baina beti arraina jatea ez da posible. Barazkiak hor daude eta aukera asko eskaintzen dute. Haragiarekin berdin. Plater izugarriak egin litezke.
Euskal sukaldaritzak ate asko zabaldu ditu eta frogatu du bertako jeneroarekin ere, plater onak egin litezkeela. Arraina ez dugu baztertu baina gainditu bai behintzat.
A. Euskal produktuen inguruan ere eztabaidas sortu da, atzerritik datozen produktuak merkeagoak eta hobeak omen direlako. Euskal lehengaiak erabiltzearen alde zaude?
H.A. Nik erabiltzen ditudanak denak, bertakoak dira. Adibidez, barazkiak Oiartzungo baserrietatik hartzen ditugu. Kanpoan egiten diren gauza berdinak egitea posible dugu. Ez du merezi Frantziara joateak hemengo lehengaiak onak izanda.
A. Euskal Sukaldaritza berriaz ari zinela eztabaida sortu da kontzeptu horren inguruan. Ez al da sukaldaritza zaharraren garapena?
H.A. Eztabaida sortu da ona den edo ez den ingurnan. Sukaldaritza zaharra ondo egiten bada ona da, baina gaizki egiten bada hura ere ez da ona izango. Euskal sukaldaritza herriaren inguruan berbera gertatzen da. Ondo ez bada egiten, ez da sukaldaritza berriaren errua, ondo ez delako egin baizik. Bide horretatik eskertzekoa da euskal sukaldaritza berriak Euskal Herritik kanpo eman duen irudi ona. Orain arte, gure sukaldaritza atzerrian ezezaguna zen, gaur egun eta berritasun honegatik aukera onak zabaldu dira, sukaldaritzari eta bertan lanean ari garenei ere.
Esportazio hau onuragarria izan da denontzat. Sukaldaritza esportatzeaz aparte, bertan ikasten dutenei ere lan aukera gehiago zabaldu dizkie. Lan postuak sortzen baditu, ari den bezala, hemengo gauza on bat zabaldu badute, eta hemengo hori ondo zabaltzen badute, nik uste dut, hor oso lan handia egina dagoela.
A. Dena den, euskal sukaldaritza berria goi mailako sukaldaritza da, hau da, garestia.
H.A. Goi mailako sukaldaritza esaten denean ez da sukaldea bakarrik kontutan hartzen. Jatetxe horietan zerbitzua hobetzen da, bazterrak txukuntzen dira, harizko mantelak jarri, loreak artifizialak izan beharrean naturalak izaten dira, sukaldean lau izan beharrean zortzi daude... Guzti horrek produktua edo eskaintzén den jeneroa ez du garestitzen, jatetxea azpiegitura bezala garestitzen da. Zoritxarrez, prezio horregatik betidanik etorri zaizun jendeak ezingo du bueltatu, eta ez da zuk ez duzula nahi, baizik eta jatetxearen norabide berria eta zeren bila zabiltzan.
A. Gastronomian eman den beste berrikuntza gida-liburuek hartu duten garrantzia izan da.
H.A. Balio handia dute, batez ere, kanpoko jendearentzat. Inguruan eta Euskal Herrikoek badakite zer jatetxe dauden eta zer sukaldaritza mota egiten den. Horiek ez daukate gida beharrik baina gida hartu eta izarra duen edo ez duen garrantzi handia du kanpotarrentzat. Nik egia esan, ez dut begiratzen gida hau edo bestean zenbat izar ditudan, baina turismoari begira izugarrizko garrantzia hartzen ari da. Gidan agertzea urte askotako lanaren saria izan liteke, lan horren emaitza. Baina onuragarria den bezala kontrakoa ere gerta liteke. Negozioan eragingo du, eta egia da eragin handia dutela eta kolpe morala ere handia izan daitekeela. Beraz, arriskua ere bada.
A. Espainiako Gastronomiako Sari Nazional berria jaso duzu. Zer deritzozu horri?
H.A. Nik egiten ditudan plateren %80 euskal sukaldaritzakoak dira, gainontzekoak gauza berriak dira. Sari hori izaten da Estatu mailakoa eta sukaldaritza guztientzat. Nik sari hau jaso badut, lasaigarri esango nuke saria euskal sukaldaritza berriari eman diotela. Argi eta garbi. Nik egindakoa gustatu zaie eta nere sukaldea euskal sukaldaritza da.

NORTASUN AGIRIA
Oiartzunen jaio zen 1951 n
Normalean, ez da etxeko sukaldean ibiltzen; emaztea haserratu egiten da, dena zikintzen duelako
Batzuetan, plater berriek frogatzeko etxekoek dastatzen dituzte
Zuberoan bera da saltsa guztietako perrexila
Bere sukaldean emakumeak nahiago ditu, lana berdin egin eta garbiagoak direlako
Jatetxean ikatzezko sukaldea erabiltzen du

Myriam Gartzia
34-38

GaiezGizarteaIharduerakSukaldaritz
PertsonaiazARBELAITZ2
EgileezGARTZIA3Gizartea

Azkenak
2025-01-09 | Sustatu
Metaren irizpide berriak: bazterkeria libre Instagram eta Facebooken

Metak bere moderazio politikak eta irizpideak irauli ditu Donald Trump Etxe Zurira itzultzeko bezperatan. Fact checker edo egiaztatzaile zerbitzuak etengo dituzte, eta komunitatearen oharrak jarri horren ordez (X/Twitterren bezala), eta aldi berean "adierazpen... [+]


2025-01-09 | Leire Ibar
(H)ilbeltza, euskal nobela beltzaren astea izango da Baztanen

Hamaikagarrenez antolatu dute euskal nobela beltzaren astea, urtarrilaren 20tik 26ra. Ekitaldi ugari egingo dira Baztango bailarako hainbat herritan. Liburu aurkezpenak, mahai-inguruak, solasaldiak eta kultur ekitaldiak izango dira, eta ekintzetan parte hartzea doakoa izango da.


Jean-Marie Le Pen: nazismoa eta “arrazen mailakatzea” asumitzen zituen politikaria

96 urterekin hil da Jean-Marie Le Pen, eskuin-muturreko aurpegi ezaguna, Frantziako Estatuan urtez urte indartu egin den Fronte Nazionalaren sortzailea. Ahoan bilorik gabe aritu izan da beti eta beti bere ideia arrazistak zabaltzen. Ideia arrazistak ereiten, eta uztak jasotzen:... [+]


2025-01-08 | Julene Flamarique
Urteko lehen hilketa matxista salatzeko elkarretaratzeak egin dituzte Hego Euskal Herrian

2024an beste sei hilketa egon zirela gogoratu zuten. “Nazkatuta, nekatuta eta haserre” daudela adierazi du mugimendu feministak Barakaldoko Bide Onera plazan, eta biktimei arreta eskaintzeko sistemen eraginkortasun eza salatu dute. Barakaldoz gain, herri askotan izan... [+]


2025-01-08
IPUINA
Herrizoma

“Uste dugu distopien eta orokorrean errealitate indibidualista eta etsituaren ofentsiba kulturalaren aurrean utopiak irudikatu behar ditugula, mentalki eta emozionalki indartsuagoak izateko”, erranez banatu berri ditu ipuin eta itzulpen lehiaketako sariak Sukar Horia... [+]


2025-01-08 | Leire Ibar
Hazparneko Laborantza Lizeoan hiru irakasgai euskaraz irakatsiko dituzte datorren ikasturtetik aurrera

Hazparneko Armand David laborantza lizeo pribatuko ikasleek Agro-ekipamendua, Zientzia sozial eta ekonomikoak, eta Enpresa ekonomia irakasgaiak euskaraz ikasteko aukera izango dute. Horrek formakuntzaren ia erdia hartuko duela azaldu du Bertrand Gaufryau ikastetxeko zuzendariak.


2025-01-08 | Garazi Zabaleta
Aina Socies Fiol
“Balear Uharteetako irla bakoitzean besteetan ez dagoen landare barietate asko dago”

Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]


2025-01-08 | Leire Ibar
Israelgo Maccabi saskibaloi taldearen Gasteizko partida bertan behera uztea exijitu dute

Otsailaren 7an, Maccabi Tel Aviv taldeak Baskoniaren aurkako partida jokatzeko asmoa du Gasteizen. Palestinarekin Elkartasuna Plataformak salatu du Israelek kultur eta kirol ekimenak palestinarren aurkako krimenak estaltzeko erabiltzen dituela. Aurpegi zuriketaren aurka,... [+]


2025-01-08 | Nicolas Goñi
Nola bihurtu lurzoruak klimaren laguntzaile?

Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]


2025-01-08 | Julen Azpitarte
Harry Smith: AEBetako artea itxuraldatu zuen zinemagilea, folklorista eta magoa

Artista polifazetikoa izan zen Harry Smith (1923-1991). Inkonformista erradikala ere bai, bere biografia askotan nabarmentzen denez. Instituzio eta galeristetatik urrun, eskale baten itxura izan zuen urte luzez. Berari buruzko azken liburua, Cosmic Scholar: The Life and Times of... [+]


2025-01-08 | ARGIA
Buruko nahasmendua dutenentzako lan aukerak eskatu dituzte Nafarroako Parlamentuan

Arazo mentalak dituztenen kopurua haziz doa, oraindik ere estigma sozial handia dute atzean eta, horri aurre egiteko, buruko nahasmenduren bat dutenak lan mundura bideratzen saiatzen da Elkarkide, Nafarroako Parlamentuan azaldu duenez. Lan horretan jarraitzeko laguntza eskatu du.


2025-01-08 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Etxearen planetan

Gabonetan liburu berri bat utzi dute mesanotxean. Etxearen filosofia eta poztasunari buruzkoa, Emanuele Cocciak berriki idatzia. Coccia, filosofo italiarra, ezaguna egin da landareekin ditugun loturak ezagutarazten planeta osasungarri bat eraikitzeko bidean, eta esanguratsua da... [+]


Eguneraketa berriak daude