"Mendian, hobe hlru ekologista, hiru mila baino"
Sortzez baionarra, bere sustraiak Hego Ameriketan bilatu behar dira. Mendizale amorratua ttikitatik, mendiz mendi ibiltzen da Miguel Angulo, gure onerako, berari esker txoko zoragarriak ezagutzeko parada daukagulako, bere liburuak irakurriz, eta baitaere bere aholkuak segituz mendira ateratzen garelarik. Baionako kale batean elkartu gara hiria maite ez duen idazle honekin.
Gero, hirurogeigarren hamarkadaren hasieran, karta berri batzuk agertu ziren, 1/25.000koak, Geografiako Instituto Nazionalekoak. Horiekin aldaketa bat izan zen, ongi marrazkituak bait zeuden, mendi-zelaiak garbiki erakutsiak. Bultzada bat izan ziren niretzat, gehiago mendira joateko. Nire lagunekin edo bestela nire anaiekin, ni baino zaharragoak bait ziren. Eta autoa erabiltzeko karneta zutelarik mendira eramaten ninduten. Nere erreferentzia hasieran aipatutako liburua zen, baina mendira joaten nintzen aldiro notak hartzen nituen, eta liburu horrek ere erruak bazituela konturatzen hasi nintzen. Erran behar da 50ekoa zela liburua eta garai horretan muga benetazkoa zela, eta zailtasun guztiak bizi behar zirela Pirinioetako hego aldea ezagutzeko
Horrela joan zitzaidan denbora, eta 21 urte bete arte mendiz mendi ibili nintzen: notak hartuz eta bide berriak markatuz zuzenean kartengainean. 21urterekin idazten hasi nintzen.
Baionako Euskal Erakustokiko aldizkarian lehen artiklua argitaratu nuen, Artzamendiaz, itzuli berezi batzuk proposatuz, eta aipatzen nituen ibilaldietan ikusiak nituen leku politak deskribatzen nituen ere. Jadanik Baionatik aski hurbil dauden mendi gehienak ezagutzen nituen. Beraz horrela segitu dut eta Orda jaunak nere artikuluak publikatzen jarraitzen zuen arazorik gabe. Denborarekin, pittakan ohartu naiz nere artikuluek arrakasta bazutela eta hasi naiz tiratze gehiago egiten, eta ni haurrek liburutegietan artikuluak zabaltzen. 73 eta 74ean jende gutti ibiltzen zen mendian, baina garai hori izan zen mendira joateko modu berri baten hasiera. Jendea bide berri batzuk bilatzen hastear zegoen.
Margoek ere lan asko ematen dute, oso zehatzak nai izaten bait ditut. Garai hartan ikaslea nintzen Parisen eta hiru egun pasatzen nituen han goian eta beste lau hemen mendi zoko guzietan ibiliz.
Bestalde, erran behar dut Parisera trenez joaten nintzela. Garai hartan 7 oren behar ziren haraino iristeko. Denbora hori idazteko erabiltzen nuen. Momento horietan ez nuen inolako trabarik nahi bezala lan egiteko. Ondoren argitaletxe bat bilatu nuen. Lehenik Pabe aldean, han liburu erregionalistak argitaratzen zituen editore bat bait zegoen: Poye. Baina berak antolaketa guzia proposatu arren liburua finantzatzea eskatzen zidan. Eta horrela egin nuen nere lehen liburua: «Euskal Pireneetako gida», 1977an agertu zena.
Liburu horrek izan zuen arrakasta ikusirik, Donostiako Elkar argitaletxekoek nirekin zerbait egin behar zutela erabaki zuten. Hiru urtetik behin berriro argitaratzen zuten nire lehen lana. Eta orduan hasi ginen liburu ederrak egiten, koloreetan, eta hor benetan konturatu nintzen liburu on bat egiteak ematen duen lanaz.
Bide ezezagunetaz egin ditudan liburuarentzat, adibidez, nere lan guztia otsailean utzi nien, eta liburua azaroan bukatu zuten, sei hilabeteko lanaren ondoren.
Bestalde erran behar dut ahal dudan denbora guzia mendian pasatzen dutala eta gurutzatzen naizen jendearekin hitz egiten dudala. Artzainek, arrantzaleek, etabarrek xehetasun batzuk ematen dituzte beti. Bide zaharrak ezagutzen dituzte. Nondik pasatzen ziren gehienetan gogoratzen dira, eta hori oso importantea da. Baita ere erran behar da gero eta materiale gehiago dagoela lan horietan aritzeko. Hegazkinetik ateratako argazkiei esker, adibidez, detaile guziak garbi azaltzen dira. Xehetasun gehiago ematen dute: nik bilatzen dudan bide erromanoa, edo urzuta, edo leku arkeologikoa.
Askotan erabiltzen dudan beste materialea Madrileko Instituto Katastralekoa da. Mendi zelaiak emateko oso txarrak dira, baina bide zahar asko ematen dituzte, eta horiek ez dira berriro hartuak izan karta berrietan. Egia da bide horiek batzutan desagertu egin direla, sasiak zabaldu bait dira etabar. Askotan horiek proposatzen dizkiot jendeari, eta horri esker bide zaharrek bizi berri bat hasten dute, ibilkari horiek zaintzen bait dituzte.
Bestalde, nere arbasoak konkistadoreak ziren, nire aitatxi Paraguaykoa zen. Beharbada, leku berriak atzemateko dudan dohain hori hortik etorriko zait.
Nere azken bi liburuak ere pixka bat desberdinak dira, bizikletaz egiteko ibilaldiak proposatzen bait ditut. Jende askok erosi ditu azken urteetan eta horregatik lehen liburuan ibilaldi errazak proposatzen nituen, baina orain agertuko den liburuan zailtasun handiagoko batzuk aipatzen ditut... Oraingoan ere denak neuk egin ditut, eta aipatu berri ditudan horiek aski interesgarriak direla erran daiteke.
NORTASUN AGIRIA:
Marrazkilaritza eta musika irakasten ditu. Vietnamdar janaria oso gustokoa du. Hiru haur ditu, Emmanuel, Sebastien eta Elodie. Italiako Dolomita mendi katea ederrenetariko da bere ustez. Irakaslea ez balitz ibiltari profesionala izatea nahiko luke.
Ostegun arratsaldean hasiko dira baraualdiak, eta bost gune antolatu dituzte ekimenari lotuta: Bilbon, Altsasun, Donostian, Gasteizen eta Iruñean. Larunbat eguerdian, berriz, manifestazio handi bat egingo dute Bilbon, palestinar erresistentziarekin elkartasunez eta... [+]
Miguel Angel Blanco PPko zinegotzia bahitu eta hiltzearen ardura politikoa egotzi nahi zioten, baina auzia preskribatuta dagoela iritzi dute epaileek.
Azken egun hauetan, "Faxistak kanpora!" lelopean EHUko Zuzenbide fakultatean eramandako borroka antifaxistaz hitz egin dugu anonimotasuna atxiki nahi izan duen ikasle batekin. Sare sozialetan frankismoa goraipatzen eta mezu xenofobo, matxista eta homofoboak zabaltzen... [+]
Honakoa dio Arartekoak argitaratu duen ikerlanak. Jarrera matxisten inguruko azterketak Euskadiko nerabe eta gazteetan jarri du fokua. Diskriminazio gehien gertatzen diren espazioak kalea eta sare sozialak dira.
Iruñeko Arrosadia auzotik pasatzen naizen aldiro sartzen dut burua Santa Marta kaleko tailerrean. Hor da Montse normalean: potetxoan pintzela sartu, trapu batean ia pintura dena kendu eta pintzela mihisean igurzten, begiztan. Bere espazio-denboran sartu naiz gaur eta... [+]
Iruñerriko Laneko Autodefentsa Sareak The Champions Burger jardunaldian langileek pairatzen dituzten lan-baldintza kaxkarrak salatu zituen aurreko astean The Champions Bugerrek langileak esplotatzen ditu lelopean.
Aldarri eta kanpaina, lege, arau, plan eta aurrekontu, babes-mekanismo eta zigor-makinaria oro gorabehera, etenik gabe jarraitzen dute kasu gogorrek eta jokabide zitalek betetzen albistegiak, tantaka zein zaparradan, eta gizon-desmasiak salatzeko protesta-ekintzek,... [+]
Ikasi berri dugu Earl Tupper jaunak Floridako Orlandon, 1947an, sortu zuen mila koloretako ontzi enpresa peko errekara doala, desagertzeko zorian dela, preseski. Badirudi plastikoak konkurrente larriak dituela, adibidez, linean egiten diren salerosketena edo erabilpen bakarreko... [+]
Gisèle Pélicot-en kasuak bortxaketetatik haratago dagoen arazo bat erakusten du: gizonezkoon konplizitatea indarkeria matxistaren aurrean. Kezkagarria ez da soilik erasoa, baizik eta, gertatutakoa jakinda, egoera ez salatzea erabaki zuten gizonen isiltasuna... [+]
Gaur egun, gure munduan eraiki diren hierarkia guztiak mundu mailako kolonizazio prozesu baten emaitza dira. Menderatze-hierarkia global horiek elkarren artean txirikordaturiko beste hierarkia zehatzagoek osatzen dituzte, hau da, klasekoek, etnikoek, estetikoek, eta baita... [+]
Directa-ren ikerketa batetik abiatuta ezagutu dugu iruzurra. Bartzelonan egiten ari den belako Amerika Koparen antolatzaileek argitaratutako audientzia eta bisitari kopuruak faltsuak dira. Gaia garrantzi sozial eta politiko nabarmena izaten ari da, faltsututako datu horiek izan... [+]
Irailaren 17ko astean, Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk erabaki zuen Hezbollah-rekin Libanon zuen misil trukea beste maila batera eskalatzea, eta erabateko gerra hastea.
Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]