Bidaiarik luzeena


2021eko uztailaren 23an
Martin Ugalde idazleari elkarrizketa.

Martin Ugalderen nobela berria: "Itzulera baten historia"
Bidaiarik luzeena
Martin Ugalde idazle oparoaren estraineko euskal nobela kaleratzeko prest dute jadanik Elkar-ekoek. Okasio honetarako hogeitabost urtetan bizi izan zuen exilioa hartu du gaitzat, gurasoen hitzetatik soilik Euskal Herria ezagutu eta Venezuelatik bueltan datorren hamar urteko neskatxa baten gertaeretan funtsatu duela kontakizuna.
"Zumaian gela bat eman ziguten lo egiteko. Hurrengo egunean dendora izan zen jarraitzeko. Mundakan bi hilabete egon eta zas!"
exilioa, present beti. Gogoetak burrunban datozkio Martin Ugalderi, ahazten ez den arrangura hori, burmuinean korapiloa, eteten ez den irudia...
"Venezuelan erdal liburuak egin nituen asko, oso gordinak, exilioko jendearen kasu gogorrak gehienak. Zergatih ez nituen euskaraz egin atzerriko gauza gogor horiek? Zergatik ez nituen han bizi-bizian ezagutzen nituen kontuak, nere lagunenak, exiliokoak, nola izan ziren kontatu? Horren ordez kanpokoak hartu nituen beti. Euskaraz ez nuen ardurarik izan honelako gauzak, tristeak eta gogorrak, esateko. Nahigabe jo nuen beste hizkuntza batera, landuago eta errezago zena neretzat. Orain konturatzen naiz euskaraz euskal arazoak bakarrik egin behar ditudala. Hona etorri naizenean euskaraz egin ditut euskal arazoak".
Euskadi ezezagunera itzulia
Kanpora begira jartzen ditut begiak. Hondarribiko itsas-adarraren baretasuna oinpean ikusten dudala Martin Ugalderen hitzak itsasoaz bestaldera naramate, Venezuelara. Bere azken nobela, "Itzulera baten historia", oraindik orain Elkar-en labeetan aurkitzen dena, euskaraz idazten duen lehena, hastera doa:
"Orain dela bi urte Iruñeako Ateneo Saria irabazi nuen, exiliatuen ipuin batez, tankera honetan idazten nuen aurrenekoa bera. Halaxe, saria jasotzera joan eta bazkal ostean geundela esan zidan batek: zergatik ez duzu exilioari buruz nobela idazten? Momentu horretan etorri zitzaidan, eta lehengo kapitulua osatzen du liburu honetan ipuin hark, hasiera da".
Rosa Chacón, Venezuelara joandako exiliatuei herriratzen lagundu zien neskame zahar eta andre sakonaren errealitatea isladatzen du liburuaren lehen ipuin-kapitulu honek, garai bateko militarren golpe sasoiak gogoratuz hainbat euskaldunek hezur-mamitan bizitako gertaera garratzen inguruan tajuturik dagoena.
"Batek asmatzen ditu gauza asko batez ere gertatzen direnak. Neskame hori esaterako egitazkoa da, eta nobelan babesten duen familia horretako gizona ere bai. Pertsonaiak kohesio bat izan dezan hau da biderik errazena. Benetako pertsonai asko daude hor sartuak. Beraiek ez dira konturatzen, e! Sortze lanetan sortu baino gehiago gauzak aldatu egiten dira, idazleari komeni zaion modura, eta hor sentitzen naiz askatasunarekin. Beti ere etikaz jokatuz noski ze nik ere gauzak gogortasunez idazten baditut ere etikaz".
Lehen egunak beraz, Euskal Herriko estanpa buruan eta eremu ezezagun bati aurre egin behar horretan kokatzen du Martin Ugaldek Santurtziko euskaldun familia bat, zeinaren baitan gauzatuko duen kontakizun osoa.
"Zer gauza dira exiliatu baten buruan errepikatzen direnak hango bizimoduan? Hara doana ez da sekula konforme, beti pentsatzen du egun batzuk izango direla, eta hain urruti izaki hilabete batzu, eta asko jota bi urte. Hori denak. Ilusio horrekin joaten dira. Horrek esan nahi du bat geratzen dela bere herriaren argazki batekin, lagunak, etxea, eliza, tabernak... hor geratzen da, eta argazki hori horitzen joaten da, eta askotan ez datiru gero zer. Gauza faltsua da batek gordetzen duena. Ez da gauza bera gertatzen seme alabekin. Han jaioak dira, edo oso txikitan joan dira. Ailagatzen da momentu bat ez dutela ulertzen gurasoek erakusten dien Euskal Herria, faltsua hori ere. Ondorioz batzuk hangoak egiten dira. Beste batzuk, nobelan bezala, semeak hona bidaltzen dituzte gurasoak han geratzen direla dirua egin bitartean".
Gurasoen asmoei jarraikiz seme-alaba zaharrenak Euskal Herrira itzuliko dira "Itzulera baten Historia" honetako segidako pasartean, alabak hartzen duela aurrerantzean gertaeren haria Hari tristea, mingarria. Normalean exilioa tratatu izan den heroikotasun horretatik urruntzen bait da gure protagonista gaztea, hamar-hamaika urtetako neskatxa gaztea –Martin Ugaldek bere semea hona ekarri zuen adinekoa–, Venezuelako giroa, kultura, hizkuntza. jendea ezagutzen hasten den momentuan erabat harrotza zaion beste eremu batetara joan etorrian.
"Berriro bidaltzen dituzte ez dakiten toki batetara. Izugarria da! Familiakoen arteto liskarrak ezagutuko dituzte: aitaren aldeko familia batetik, amaren aldekoa bestetik, frankista bata, abertzalea bestea. Familia guztia munduan zehar zatituta dagoela ezagutuko du gure protagonistak izebak erakusten dizkion fotoak medio. Bestaldera pasako da osaba bat ezagutzera, han beste lehengusu batzuk, haiek frantsesez hitzegiten dute..." haurra hor doa, ulertzen ez duen gauza askoren zurrunbiloan, mundu nahaspilduan. "Hau zer da!" batez adierazten du bere ezinegona gure neskatxak halako batean: "Lehen Eusko Etxean Gora eta Gora Euskadi, Venezuelako eskolan Viva el Bravo Pueblo, Frantzian Marsellesa...",
eta hementxe justu egiten du alto gure Martinek. Ez digu gehiago kontatu nahi nobela,
"ez dut gehiago esango familia horren buelta ze bestela dena galduko du eta argitaratzen denean. Mundu izugarria da, tristea. Batzutan gauzak konpontzen dira:, baina bestetan ezin dira konpondu, ezin dira konpondu! Espero ez diren gauzak ere gertatzen dira: gurasoak azkenez bueltatzen dira... baina isil nadin!".
Ipuinez osatutako nobela
Botza altxatzen du:
"Nik pasa ditut ederrak bai!",
nobelako itzuleraren pare-pareko hainbat istorio bere buruan kolpatzen direla. Orrialdetxo hauetan baino bere historia handia idazten denerako gordetzea nahiago dituenak. Jarrai dezagun liburuarekin beraz.
"Kapitulu bakoitza ipuinak direla iruditzen zait. Hobe dela uste dut, kapitulu osoak, beren dinamika dutenak, eta gero lotura onak, nik hori oso ondo begiratzen dut. Hurrengo nobela ez dut honela idatziko hala ere. Hau lehengoa izan bait da. Buruan daukadan bestea ez da kronologikoa izango, nobela bizia egin nahi nuke, ipuinetan egiten dudan bezala, mugimenduaz, euskara biziaz, esaldi laburrez baliatuz, oraingoan ere honelaxe egin dut".
Hara hemen horren esplikazioa:
"Neri gramatika ez zait sekulan gustatu. Hizkuntza jakin behar da, baina puskatzeko! Eta nik puskatu egiten dut. Estiloa ere latinoamerikanoen eragin handikoa dela uste dut. Puntuatzea da klabea: askotan koma batekin ere borrokatu egiten dut, e! Nik dena han ikasi dut, hogeita bost urtez egon naiz eta. Borroka bizian idazten dut, eta eskerrak aingeru guardakoa dudan nere gauzei azken errepasoa emateko. Ez al dakizu zein den? Xalbador Garmendia".
Itsas-adar bare-barea begi aurrean. Luzez agurtu dugu Martin Ugalde. Aszensorean sartu eta "agur" batez bagoazela besoa luzatu digu: "Etor zaitezte, etor zaitezte! Aitaren kuadroa erakutsi behar dizuet". Etxean sartu gara berriro...
J.J. Petrikorena
Martin Ugaldek ez du exilioaren alde heroikoa kontatu nahi izan, alde tristea baino.
"Orain konturatzen naiz euskaraz euskal arazoak bakarrik idatzi behar ditudala".
44-46

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakUGALDE2
PertsonaiazUGALDE2
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Eguneraketa berriak daude