Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2024ko irailaren 15ean

"Hegoeldean gauzak konpondu ez artean Iparraldean errefuxiatuak izangogara"

2021eko uztailaren 23an

Izaskun Rekalderi elkarrizketa.

Izaskun Rekalde, Iparraldean errefuxiatua
"Hegoeldean gauzak konpondu ez artean Iparraldean errefuxiatuak izango gara"
Izaskun Rekalde Baionan errefuxiaturik dagoen emakumea da. Orain gutxi bere senarra, Santi Arrospide, epaitua izan da Parisen eta hamar urtetako gartzela zigorra ezarri diote. Epaiketaren gain eta errefuxiatuen egoerari buruz mintzatu gara
ARGIA.–Zure senarra, Santi Arrospide, epaitu berria izan da. Zer gogoeta duzu epaiketaz?
Izaskun Rekalde.–Ez zen lehen aldia ez Santiren ez eta beste errefuxiatu baten epaiketara joaten ginela. Ohituak gaude. Pariseko Justizi Jauregian polizia eta izugarrizko jurnalista asko zela ikusi genuen. Normala baino espektazio gehiago. Epaiketa niretzat garrantzitsua zen, noski, senarragatik, baina baita ere berekin batera epaituak izan direnengatik ere. Bere etxean mantendu zuten Iparraldeko biztanleak bait dira.
Niretzat une garrantzitsuena Santik bere militantzia onartu zuenekoa izan zen. Jendea pozik agertu zen ETAko kide zela onartu zuenean. ETAren borroka nondik zetorren azaldu eta guk ezin batugu, gure semeek jarraituko dutela esplikatu zuen. Borroka amaitzeko era bakarra negoziaketaren bidea da. Horixe da Santik epaian esan zuena. ETAko militantzia harro onartu zuenean, une hartan, erdi lokarturik zeuden jurnalista guztiak bapatean jeiki eta telefonoz deitzera abiatu ziren.
A.–Epaia, bere garapenean, nola ikusi duzu?
I.R..–Bo, fiskalak aurkeztu zituen frogak, asko ilegalak ziren. Eta hori ez dut nik bakarrik esaten. Legez kanpoko telefono entzuteak egotea eta gainera gero hauek froga bezala aurkeztea, adibide bat da. Mota honetako irregularitateak ikusita, defentsa zeramaten abokatuek, epaia bertan behera uztea eskatu zuten eta epaileak eztabaidatzera joan ziren. Gerora, legez kanpokoak diren neurri hoiek izan arren, epaiketarekin aurrera jarraitzea erabaki zuten. Legaltasuna zapaldua izan da. Auzi hau ez da benetakoa izan, auzi politikoa bilakatu dute, aldez aurretik erabakia hartua zen. Muntaia bat izan da.
Kontradizio nabariena, fiskalek une oro, ETA zer den eta ETAk egiten dituen ekintza armatuak zein diren frogatzen saiatu direla da. Ez dute, epaituak zirenen aurkako froga bat bera ere azaldu, ez dira ahalegindu ere egin. Epaituen aulkian zirenek egin dutena edo egin ez dutena ez da aztertu ere egin, fiskalak Euskadi Ta Askatasuna beraientzat zer den frogatzen saiatu dira.
A.–Epaiketan zehar zu eta Santi ikusten al zineten?
I.R..–Une bakarra utzi ziguten, ez bakarka, jende guztiaren aurrean baizik. Ni eta haurrak joan eta musu bat eman ahal izateko denbora.
A.–Alabek zer esaten zuten epaiketan?
I.R..–Bo, oso gazteak dira. Lau urte dituzte biek, bikiak dira eta. Aita urrun, hainbat poliziren artean ikustean beldurra sentitzen zuten, jende pilo batek pistola zeramala ikusten zuten gainera. Behin eta berriro errepikatzen zidaten, zergatik beste aitak kalean ziren eta beraiena aldiz han barruan. Etxean noiz izanen den eskatzen dute.
A.–Nola jaso duzu estradizioaren erabakia?
I.R..–Erabakia egin zen egun berean han ginen. Erantzuna emateko testua oso luzea zen, luzeegia. Garbi utzi behar da erabakia azaltzean, ez dutela estradizioa talde armatuko kide izateagatik dela esan. Frantziako legediaren arabera, talde armatuko kide izatea, kontu politiko dela onartzen da, eta jakina! ezin zuten hori onartu. Egin dutena, ETAk burututako ekintza armatuengatik estradizioa ematea izan da. Baina hori izugarrizko kontradizioa da, talde armatuko kide dela onartzen badute bi aldeek, argi dago talde armatu batek egindako ekintzak, politikoak direla era berean. Baina bata bai eta bestea ez dute onartu. Epaiketan ETAz besterik ez da hitzegin, ez da epaituen aurkako frogarik eman eta gero amaieran ez dute ETAren izaera epaitu duten ala ez agertu nahi izan, taldearen ekintzak baizik.
Santi oso lasai zegoen. Argi dauka bera beste askotariko bat dela. Esan ohi dit, bera beste guztiekin batera aterako dela. Konponketa orokorra dela dakusa eta konponketa bakar hori lortuko dugunaren itxaropen guztiak ditu.
A.–Baina estradizioa onartu badute ere 1994 baino lehen Estatu espainolera bidali ezina da...
I.R..–Bai, legez Estatu frantseseko zigorra amaitu baino lehen Espainiara eramatea ezinezkoa delako, legedi frantsesak dioenez. Egia da Estatu espainolean Frantziak kolaboratu nahi ez duela diotela, baina kontu egin behar da, Frantziak egiten duen bakarra, bere legeek diotena betetzea dela. Santi, Mamarru edo beste edonor bestaldera eramateko, legea hautsi beharko lukete, beraiek dioten horrexeri jaramonik ez egin alegia. Baina Frantziak Espainiarekin kolaboratzen ez duela ezin esan, inola ere ez.
A.–Lehen esan duzu izugarrizko espektazioa zegoela Santiren auzian, hainbeste izan diren arren, giro berezia zegoela.
I.R..–Bai. Orain gutxi amaitu den Pariseko epaiketa hau, duela hiru urte ari izan dira prestatzen. 1987an, Iparraldean errefusiatuen atxiloketa masiboak eman zirenean, orduan hasi zen giroa eta eritzia berotzen. Lehen unetik Santiren imajina konkretu bat zabaldu zuten. Une hartan bazekiten estradizioa ezin zutela lortu, Santik errefuxiatuaren karta zeukan eta. Baina orduan hasi ziren epaiketaren ataria prestatzen. Espainiako Gobernuak Frantziak gehiago kolabora zezan bultza nahi zuen. Hortik bideratu da dena. Geroztit, imajina batzuk sortu, aurreiritzi batzuk eman dituzte jokoa garatzerakoan. Lortu nahi zutena, "ETA hori da" esatea izan da. Epaituko zena ETA zela agertu nahi izan dute.
A. - 'Baina nola ulertu hori estradizioa ematearen arrazoia ez ETAko kide izatea ' baizik ekintza armatuen erantzule izatea omen dela esan dutenean?
I.R..–Hor dago ba kontradizioa. Kutsu legala, beraien legea errespetatzen dutela agertu nahi izan dute. Nola defendatuko zuten ba bestela estradizioa, egun batetik bestera errefuziatu estatutoa eman eta gero kentzen badiote? Ezin zuten bapatean gauza bat legez onartu eta gero aurkakoa.
A.–Orduan zare ustez oraindik Santiri errefuxiatu politiko izaera onartzen diotela uste al duzu?
I.R..–Nik, formalki baietz uste dut, nahiz eta gero praktikan ahantzi egin nahi duten. Epaiketa nola egiten duten ikustea besterik ez dago. Duela urte bete ez dutela estradiziorik eman eta orain bapatean hau. Eta ez da egoera aldatu. Hor azpian dagoena, bi estatuen arteko akordioak dira, baina hala ere ezin dituzte legeak nahi bezala saltatu.
A.–Akordio hoietaz mintza zarela, nola ikusten dituzu zeuk, errefuxiatu bezala akordio hauek, epe ezberdinak?
I.R..–Norbaitek Frantziak bere kolaboratzea makaldu duela pentsa dezake. Une batean Frantziak, eskaini zuen kolaborazioa beregain erori dela ikusi du. Egun kolaborazioak berdin darrai, baina forma piskabat gehiago zaintzen dute eta ez lehen bezala, urjentziazko kanporatzeak e.a. martxan jarri zituztenean.
Errefuxatuok badakigu Frantziako Estatuak negoziaketa politikoa ematea nahi duela. Iparraldean zenbait errefuxiatu atxilotu dituztenean, "hau konpondu behar duzue, Gobernu frantsesak negoziazioa eman dadin egiten du apostu".
A.–Bi Estatuetako Gobernuen artean itun antzekorik eman delakoan al zara?
I.R..–Gobernu espainolak, negoziatzeko prest dela esanaz jokatu du eta hala agertu izan dio Frantziari, kolaborazioa mantentzea lortuz. Beraiek badakite gu negoziatzeko prest gaudela. Nire ustez itun bat egon zitekeela litekeena da.
A.–Nola ikusten da Frantziako Estatuan Espainiako Gobernuaren jarrera?
I.R..–Frantzian, Madrilek hitza betetzen ez duela dakusate, bere legaltasuna betetzen ez duela ikusteak, pisu handia du frantsesengan. GALekoekin zer egin duten, Hegoaldera entregatu dituztenekin zer gertatu den, tortura... begibistan dute. Azken finean arazoak hor jarraitzen duela. Bestaldean gero eta preso gehiago daudela, kalean arazoak berdin dirautela dakite, Europari begira konpondu gabeko arazo bat dagoela.
A.- Baina Gobernu frantsesaren kolaborazioak berdina izaten jarraitzen dela uste al duzu, Santiren kasuan gogorkiago joka zezaketela ez al duzu pentsatzen?
I.R..–Bai. Santiren inguruko epaiketan, lege aldetik ezin zuten gogorrago joka. Hori hala da. Berez, epaiketa nola gertatu den ikustean, legea hautsi dutela ukaezina da, baina forma aldetik behintzat, askoz ere gehiago puska zezaketen.
A.–Paesa, Mendaille eta azken aferekin Gobernu espainola nahiko gaizki geratu da...
I.R..–Bai, hala da, baina Parisek ez du erantzun edo salaketa bat kaleratu. Ofizialki ez du ezer egin.
A.–Eta errefuxiatua izan eta Estatu frantsesean bizi zarenez gero, Frantziak Madrili negoziaketara hurbil dadin presiorik egin dioela uste al duzu?
I.R..–Bo, baietz dirudi. Baina bere interesak handiak dira eta...
A.–Egoera politiko honetan, nola aurkitzen da errefuxiatuen taldea?
I.R–Argi utzi behar da, errefuxiatuontzat ez dela hemen lasaitasunik. Tentsioa gero eta handiagoa da, errefuxatuek hemen jarraitzen bait dute eta gero eta denbora gehiago daramate kalera atera ere egin gabe. Zenbait jenderentzat, 1987a geroztik errefuxiatuak ez dira esistitzen, desagertuak daudela pentsatzen dute, lehen bezala kalean, kultura eta beste zenbait arlotan lanean agertzen ez direlako. Baina ez da hala, Iparraldeko biztanleen etxeetan daude. Alde honetan errefuxiatuak oraindik bagara, eta gero eta gehiago garela esan behar. Hegoaldean arazoak konpontzen diren arte.
Errefuxiatuek ezkutuan, ixilpean egon behar dutenez, ezin dute beraien egoera zein latza den azaldu. Duela hiru urte errefuxiatuek ikasketak, lana, kuadrila, familia... zeukaten. Orain dena galdu arazi diete.
A.–Eta nola irauten duzue?
I.R..–Elkartasunari esker. Erabat. Bestela, etxerik, lanik eta familiatik urrun bizitzera beharturik nola iraungo genuke? Jendeak etxean hartzen gaitu, eta gainera elkartasuna batipat Iparraldean bada ere, Frantziako Estatu guztian aurkitu dugu. Hala izan ez balitz, akabo errefuxiatuak! Baina horretxek iraun arazi gaitu.
A.–Errefaxiatuek orain arte eragin handia izan dute Iparraldeko abertzale mugimenduan, orain alditz ezkutaturik daudenean, orduantxe eman da abertzaletasunaren zuzpertzea.
I.R..–Gauza asko izan direla eduki behar da kontutan. Lehen errefuxiatuek egiten zuten lana, orain Iparraldeko biztanleek hartu dute beregain. Alde honetan errepresioa oso handia da eta honela jendearen erantzuna indartsua da.
A.–Nola jokatzen du Parisek Iparraldearekiko?
I.R..–Ez du gauza handirik egiten. Alde batetik kontu handia du Iparraldean gauzak erabat kontrolpean eduki ditzan, eta bestalde errepresioa ezartzen du. Ez du inoiz ezer oparitzen, baina presio handia egiten denean, eskua zabaltzen du, baina arazoa larriagoa bihur ez dadin. Seaskaren kasuan ikusi ahal izan dugu, jendea bildu, elkartu dezakeela somatu duenean, Seaska lotu egin du akordio baten bitartez.
A.–Iparraldean bizi zareten errefuxiatuek nola ikusten duzue Hegoaldea, bere prozesoa?
I.R..–Niretzat Hegoaldeko prozesoaz konfidantza handitzen doa. Iparraldean Hegoaldera begira gaude. 1992ko merkatu bakarra dela eta, loturak estutzen hasi beharra antzeman dute denek. Aberri bakar bat garela sentitzen dugunok, muga hoiek gainditzen direnean, gauza asko aldatuko direla pentsatzen dugu. Lotura ekonomikoak, kulturalak... gauzatzen hasi behar da.
A.–Errefuxiatu batek, duela gutxi Espainiako polizi batzuk bere etxean egon eta beraiekin kolaboratzeko mehatxatu dutela salatu du. Zer gertanu da?
I.R..–Bixenterekin egin dutena, errefuxiatu talde osoaren aurka egin duten ekintza bat da, talde osoa beldurtu nahi izan dute. GAL hasi zenean ere, halako gauzak gertatu ziren. Gainera Frantzia eta Espainiaren artean erlazioa hain ona ez dela eta, Madrilek ere presio egin nahi du. Berriz GAL bezelakoren bat muntatzeko inolako arazorik ez dagoela garbi agertu da, lehen egin bait izan dute, ondorinak ere denok ikusi ditugu...
Presio egingo dute, presoekin, familiarrekin, errefuxiatuekin eta abar, baina gu beldurtu eta atzera botatzeko denok hil beharko gaituzte.
B. ARTOLA
Izaskun Rekalde, Santi Arrospideren emaztea.
"Elkartasunagatik ez balitz errefaxiatuok akabo egin genuen honez gero".
Bere senarraren epaia aldez aurretik prestatua zegoela pentsatzen du Izaskunek.
Izaskunek gero eta errefaxiatu politiko gehiago dela dio.
8-11

GaiezPolitikaEuskal HerrPresoakErbesteaErrefuxiatu
PertsonaiazREKALDE3
EgileezARTOLA3Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Deigarria egiten zait euskal gatazkarekiko ikerketa mailan dagoen isiltasuna eta baliabide falta”

Danele Sarriugarte Mochales

Ezker abertzaleko baso hartatik, arbola bakarra zutik

Xabier Letona Biteri

Lurraren erritmoan beharko luke gorputzak

Argiako erredaktoreak

Efemeridea: Gamizko abadeak meza emateari uko egin zion agintariek zeramatzaten Espainiako banderengatik

ARGIA

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Xabier Letona Biteri

Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

ARGIA

Azkenak

2024-09-15 | Basilika

Klub Kutun #07: Lasai eta dantzan

MULTIMEDIA - Basilika

2024-09-14 | Kanaldude

Euskara gal-bidean edo zabal-bidean?

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute, Palestinari keinu eta arrazakeriari aurre egiteko

Donostiako herri mugimenduak artikulatuta hainbat auzotan antolatzen den Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute (11 + 5, beraiek dioten bezala, eraitsitako Kortxoenea gaztetxeko bost urteei erreferentzia eginez). Aurten sei proiekzio egingo dituzte ondorengo... [+]

2024-09-13 | ARGIA

Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

Herritarrak eskatzen du seinaleak euskaraz jartzeko. Gobernuak erantzuten dio legeak ez duela horretara behartzen. Behatokiak erantzuten dio, legeak ez badu derrigortzen ere, euskaraz jartzeko debekurik ez duela. Gobernuak bereari eusten dio. Alabaina, herritarrak tematzen dira... [+]

2024-09-13 | Euskal Irratiak

Baionako zitadelako eraikuntza proiektuak arrangura piztu ditu ekologistengan

Baionako zitadelan proiektu berriak ditu armadak. Eraikin berriak egin nahi ditu eta horretarako oihanaren zati bat deseginen dute eta ura atxikitzeko bi gune ere sortu nahi dituzte.

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Aysenur Ezgi Eygi-ri zuzenean egin zioten tiro burura Israelgo soldaduek, autopsiaren arabera

Turkiar-estatubatuar aktibista irailaren 6an hil zuten Beiti herrian, Nablus hiriaren ondoan, Zisjordanian, Palestinako Lurralde Okupatuetan. Orain forentseen azterketek iradokitzen dutenez, Israelgo soldatuek zuzenean egin zioten tiro aktibistari.

2024-09-13 | Gorka Bilbao

Goiko: Aro baten bukaera

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Iturbide, Jiménez eta Azkona estatuaren biktima gisa aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.

2024-09-13 | Kanaldude

Teknologia berrien erabilpena indar polizialengandik

MULTIMEDIA - solasaldia

2024-09-13 | Uxue Gutierrez Lorenzo

Gorputza bistan, zauria oholtzan

2024-09-13 | Xabier Letona Biteri

Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Ostiral honetan betetzen dira 50 urte ETAk, 1974ko irailaren 13an, Madrilgo Rolando Kafetegian bonba bat lehertarazi eta hamahiru pertsona hil zituela. Ofizialki 2018an onartu zuen erakundeak ETAren egiletza, bere burua desagertze bidean jarri zuenean.

2024-09-13 | Gedar

Bi lizarratar epaitu dituzte, Voxen salaketa baten harira

Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]

2024-09-13 | Ahotsa.info

Urriaren 12an Tafallan eginen du manifestazioa Ernaik “españolismo eta faxismoaren aurka”

“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]

2024-09-13 | Euskalerria irratia | Bidane Beloki Ezker

Ezkabako iheslari Segundo Hernandez identifikatu dute Eguesibarreko Eliako hobian

Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.

2024-09-13 | Irutxuloko Hitza | Olatz Balda

Donostiako bi familia etxegabetze arriskuan daudela salatu du Kaleratzeak Stop plataformak

Zaurgarritasun ekonomikoaren baldintzak betetzen dituzten arren, Santander bankuak ordainketak epe batez etetea ukatu die bi familiei.

Eguneraketa berriak daude