Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2025eko urtarrilaren 04an
"Azken urte hauetan dantza munduak behera egin du"
"Hauetik hurbil dagoen Argeles-en jaioa, Ipar Euskal Herriko kultur mailako erreferentzia garrantzitsu bat dugu ezbairik gabe Felipe Oyhamburu. Oldarra eta Etorki dantza talde haundien zuzendari hainbat urtetan, irratigizon bestalde Radio France Pays Basque-n lau urtez, Pizkundea kultur erakundeko lehendakari orde, orain jubilatu delarik hiztegi baten prestatzen ari da, zeinak 25.000 deitura bilduko dituen Miarritzen hartu gaitu".
Hemen kokatu ginen, Miarritzen genuen etxe batean, eta orduan, 39an, baziren Sota, Villalonga, Aldazabal, Urbieta... sekulako desterratuak, eta orduan hasi nintzen abertzaletzen jo ta kea; gainetik, baziren hemengo batzuk abertzaleak, gutti baina baziren; bazen bat, Saseta, euskal armadako kapitanaren anaia, dantzaria, euskara zekiena, eta halaxe, jende honen berotan, abertzaletu nintzen errotik.
42a arte ondo geunden, ez nuen problemarik izan; baina 42an Miarritzen nintzelarik galdetu zidaten alemaniarrek euren alde lan egiteko, eta ez nuen onartu. Etxetik ihes egin eta Parisen kokatu nintzen, pentsatuz hobeto gordetuko nintzela; han gaizki pasatu nuen, osasuna galdu, beti ezkutatzen... baina segitu nuen beti euskadunen gauzekin. Bazen han dantza talde bat, eta kantu talde bat, ezagutu nuen Alberro, Landaburu,.Epaltza ere, errefuxiatu haundiak...
Halere, hemen izan zen korapilo bat gutxi aipatzen dena, baina hemen izan ziren abertzale batzuk Alemanen aldeloak, guti baino aski ezagunak. Zorionez Laffite apeza eta Legasse bereziki alemaniarren kontraloak ziren, ze besteek nahi gintuzten eraman Alemanen alde.
Hori oso inportantea izan da, eta biziki gaizki atxeman dut bestaldelo berriketari batzuetan ikusiz "Eugenio Goienetxe ha salvado mucha gente, muchos abertzales, mucha resistencia", Alemanen alde zen ziurki, eta harekin beste batzuk.
Ni adiskidea nintzen Alberrorekin, Aldabururekin ere, eta bistan da, sotatarrek eta villalongatarrek erraten zutelarik "Alberro eta Landaburu podridos, con los Alemanes..." ez zirela batere Goienetxe bezala; horiek zuten Agirrek eman mandua. Hori erran behar da.
45ean hasi nintzen, ja hemen nintzelarik, Oldarra talderekin, 8 urtez. Gero Oldarrako batzurekin haserretu eta Etorki sortu nuen 54ean, eta Etorkirekin ibilia naiz mundu guztian baina laguntzarik gabe. Frantsesek ez gaituzte lagundu, euskaldunek ez gaituzte lagundu, eta pentsatzen dut honelako lanak premiazkoa dela, mundu guztian erakustea euskaraz kantatzearekin euskara ez dela espainola bezala, ez dela frantsesa bezala; jendek ez dakite hori, munduko leku anitzetan ez dakite zer den Euskadi. Euskadi ezaguna izan da Gernikan denboran, gero berriz ahaztuta, orain berriz ezaguna ETAri esker... baina oraindik askok ez dakite zer den Euskadi.
Guk eramaten genuen espektakulo bat oso euskalduna, oso autentikoa, baina teatrokoa egina, profesionala piskat: dantzari batek ez zuen bere txapela galtzen edo... eta honelako gauzak, eta hori Euskadirentzat sekulako lana da, sekulakoa, nik hamaika aldiz erran dut nola oraingo gobernuak ez duen pentsatu honelako bat behar zela, ez orkestra bat, Guridi bat noizean behinka ematen duena, eta gero Brams, eta gero ez dakit nor. 37ko Jaurlaritzak berehala Eresoinka egin zuen, korua oso ona zen, bazen orkestra... Euskadirentzat sekulako propaganda. Orain nola ez dute gauza bera egiten? Dantza talde bat sortu, han Hegoan badira dantzariak izigarri onak, talde onak dira...
Hegoaldean klasikoa edo modernca egiten dute, ez besterik; badakit Urbeltz hasten dela piskat teatroko gauzak egiten baina ez dut ikusi. Pentsatzen dut nere ejenploa jarraitu bebar dutela absolutoki, horrek erran nahi du, funtsean egiten dena autentikoa izaki formari dagokionean fokoak, makilajea, eta antzekoak erabili behar direla.
Talde onak badira herrikoi mailan, oso onak, baina bi dantzaren artean joaten dira, pausatzen dute ikurrina, hartzen dute makila, gero esplikazionik ez... ez dakite. Bada lan bat egiteko, eta nik ez dut esaten neregatik, nik esaten dut Euskadirentzat. Hori da nere betiko esperantza eta ez dut egin.
Oldarra bezala saiatu ginen bizpabiru aldiz profesional bezala bizitzen eta ezin, oso zaila izan zen, ez zen aski irabazten jendea pagatzeko eta bazen sobera lana afizionatu batentzat, eta afizionatu batek badu bere lana.
Nere beharra zuten Hegoan; nik sekulan ez dut konprenitu nola Hegoan duzuen diruarekin nola ez nauzuen deitu: "zatoz Bilbora, zatoz Donostiara, eta hemen dauden elementu onekin, eta zuk dakizunarekin eginen dugu zerbait", eta ez da ezer egin.
Pentsatzen dut Hegoa eta Iparra ez direla aski ezagutzen; dena den nik erraiten dut behar litakeela Euskadiren propagandarentzat talde on bat edo batzuk, ongi ordaindua, mundu guztian ibiltzen eta gauza herrikoiak erakusten baina behar den bezala, pena da, pena da, etorriko da e! Ze Euskadik behar du bere burua ezagutarazi, politika mailan ezaguna da, baina beste mailan ere balitz zerbait...
Ni penaz joan naiz ikusiz nahi nuena ez dudala lortu. Nahi nuen talde profesional bat, lan izugarri on bat ersiesteko, eta hori ez dut lortu.
Oldarra bezala saiatu ginen bizpahiru aldiz profesional bezala bizitzen eta ezin, oso zaila izan zen, ez zen aski irabazten jendea pagatzeko eta bazen sobera lana afizionatu batentzat, eta afizionatu batek badu bere lana.
Gero, teatro mailan ez dugu ikusten aitzinamendurik, aurrerapenik. Musika sailan zenbat kanbiamendu eta zenbat gauza berri sortu diren! Imanol, Urko... eta dantzan ez. Nola hori? Ez dakit ba.
Nere kasuan dantzak ez ditut inoiz sobera luze egin. Badakizu tradizionalistak nola diren; erraten dute "Has cortado el Baile de la Era", baina nik erraten diedana "eso dura 11 minutos, tres veces esto, cuatro veces esto...", Bizkaiko dantzak moztu behar dira, bospasei herrietako dantzak bildu elkarrekin, esplikatuz bistan da; espektakuloak 'a la americana' egin behar dira, azkarrak.
Gero, herrietako taldeetan beti badira akats batzuk, batek galtzen du bere txapela, edo sobera denbora pasatzen da pieza batetik bestera, eta behar da ondorioz demostrazio mailako talde bat, talde profesionala, eta profesional horiek emanen diete gustoa txikiei segitzeko. Guk ez dugu hori. Errusian badituzte 20ren bat talde profesionalak, Ukranian, Georgian, etab, han ikusiak ditut bertako dantza batzuk izugarri ederrak! eta ez dakizu ze propaganda egiten den honelako dantza talde bat ikusten dela.
Hemen jendeak irratia entzuten du, eta are gehiago, abertzalea ez den baserriko jendea hasten da Irulegiko irratia entzuten, eta hori asko da. Ni ere entzuten ninduten, nik anitz entzule banuen. Berdin neri esker baserritar horiek, abertzale ez direnak, gureganat etorri dira.
Gauza batzuk gertatu dira bide ezberdinetan; konparazione batean iduri du orain abertzaletasunaren kontrakoek nahi dutela ere euskara salbatu. Iruditzen zait beti eskuinaren alde botza ematen zutenak, Inchauspe eta hola, azken finean baserritarrak, horiek ere nahi dutela ere euskara salbatu. Nik uste izango da aski fite elkartasun bat.
Nik erraten dut bederen salba dezagun euskara. Gero beste mailetan ikusiko dugu. Euskarari buruz ez da bakarrik gure etsaiaren eskuetan, gure eskuetan da.
Iduritzen zait orain ez garela behetik joango, goitik joango gara nik uste. Badakizu Nafarroan nola pasatu den e! galdu dute, galdu dute, eta orain ja ez dute gehiago galduko.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Jenofa Berhokoirigoin
#2
Euskalerria irratia
#3
#5
Uxue Gutierrez Lorenzo
Azkenak
2025-01-04
iametza
22. Txikipedia, umeentzako euskarazko entziklopedia txiki eta askea
MULTIMEDIA - Hodeia ez da existitzen
2025-01-03
Xabier Letona Biteri
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
2025-01-03
Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
2025-01-03
Urko Apaolaza Avila
Analisia
2025ean etxebizitza zer?
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
2025-01-03
Xabier Letona Biteri
Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
2025-01-03
Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
2025-01-03
Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
2025-01-03
ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
2025-01-03
Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
2025-01-03
Lander Arbelaitz Mitxelena
Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
2025-01-03
Uxue Gutierrez Lorenzo
Segi dezala akelarre antifaxistak
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).
Eguneraketa berriak daude