"Azken urte hauetan dantza munduak behera egin du"
"Hauetik hurbil dagoen Argeles-en jaioa, Ipar Euskal Herriko kultur mailako erreferentzia garrantzitsu bat dugu ezbairik gabe Felipe Oyhamburu. Oldarra eta Etorki dantza talde haundien zuzendari hainbat urtetan, irratigizon bestalde Radio France Pays Basque-n lau urtez, Pizkundea kultur erakundeko lehendakari orde, orain jubilatu delarik hiztegi baten prestatzen ari da, zeinak 25.000 deitura bilduko dituen Miarritzen hartu gaitu".
Hemen kokatu ginen, Miarritzen genuen etxe batean, eta orduan, 39an, baziren Sota, Villalonga, Aldazabal, Urbieta... sekulako desterratuak, eta orduan hasi nintzen abertzaletzen jo ta kea; gainetik, baziren hemengo batzuk abertzaleak, gutti baina baziren; bazen bat, Saseta, euskal armadako kapitanaren anaia, dantzaria, euskara zekiena, eta halaxe, jende honen berotan, abertzaletu nintzen errotik.
42a arte ondo geunden, ez nuen problemarik izan; baina 42an Miarritzen nintzelarik galdetu zidaten alemaniarrek euren alde lan egiteko, eta ez nuen onartu. Etxetik ihes egin eta Parisen kokatu nintzen, pentsatuz hobeto gordetuko nintzela; han gaizki pasatu nuen, osasuna galdu, beti ezkutatzen... baina segitu nuen beti euskadunen gauzekin. Bazen han dantza talde bat, eta kantu talde bat, ezagutu nuen Alberro, Landaburu,.Epaltza ere, errefuxiatu haundiak...
Halere, hemen izan zen korapilo bat gutxi aipatzen dena, baina hemen izan ziren abertzale batzuk Alemanen aldeloak, guti baino aski ezagunak. Zorionez Laffite apeza eta Legasse bereziki alemaniarren kontraloak ziren, ze besteek nahi gintuzten eraman Alemanen alde.
Hori oso inportantea izan da, eta biziki gaizki atxeman dut bestaldelo berriketari batzuetan ikusiz "Eugenio Goienetxe ha salvado mucha gente, muchos abertzales, mucha resistencia", Alemanen alde zen ziurki, eta harekin beste batzuk.
Ni adiskidea nintzen Alberrorekin, Aldabururekin ere, eta bistan da, sotatarrek eta villalongatarrek erraten zutelarik "Alberro eta Landaburu podridos, con los Alemanes..." ez zirela batere Goienetxe bezala; horiek zuten Agirrek eman mandua. Hori erran behar da.
45ean hasi nintzen, ja hemen nintzelarik, Oldarra talderekin, 8 urtez. Gero Oldarrako batzurekin haserretu eta Etorki sortu nuen 54ean, eta Etorkirekin ibilia naiz mundu guztian baina laguntzarik gabe. Frantsesek ez gaituzte lagundu, euskaldunek ez gaituzte lagundu, eta pentsatzen dut honelako lanak premiazkoa dela, mundu guztian erakustea euskaraz kantatzearekin euskara ez dela espainola bezala, ez dela frantsesa bezala; jendek ez dakite hori, munduko leku anitzetan ez dakite zer den Euskadi. Euskadi ezaguna izan da Gernikan denboran, gero berriz ahaztuta, orain berriz ezaguna ETAri esker... baina oraindik askok ez dakite zer den Euskadi.
Guk eramaten genuen espektakulo bat oso euskalduna, oso autentikoa, baina teatrokoa egina, profesionala piskat: dantzari batek ez zuen bere txapela galtzen edo... eta honelako gauzak, eta hori Euskadirentzat sekulako lana da, sekulakoa, nik hamaika aldiz erran dut nola oraingo gobernuak ez duen pentsatu honelako bat behar zela, ez orkestra bat, Guridi bat noizean behinka ematen duena, eta gero Brams, eta gero ez dakit nor. 37ko Jaurlaritzak berehala Eresoinka egin zuen, korua oso ona zen, bazen orkestra... Euskadirentzat sekulako propaganda. Orain nola ez dute gauza bera egiten? Dantza talde bat sortu, han Hegoan badira dantzariak izigarri onak, talde onak dira...
Hegoaldean klasikoa edo modernca egiten dute, ez besterik; badakit Urbeltz hasten dela piskat teatroko gauzak egiten baina ez dut ikusi. Pentsatzen dut nere ejenploa jarraitu bebar dutela absolutoki, horrek erran nahi du, funtsean egiten dena autentikoa izaki formari dagokionean fokoak, makilajea, eta antzekoak erabili behar direla.
Talde onak badira herrikoi mailan, oso onak, baina bi dantzaren artean joaten dira, pausatzen dute ikurrina, hartzen dute makila, gero esplikazionik ez... ez dakite. Bada lan bat egiteko, eta nik ez dut esaten neregatik, nik esaten dut Euskadirentzat. Hori da nere betiko esperantza eta ez dut egin.
Oldarra bezala saiatu ginen bizpabiru aldiz profesional bezala bizitzen eta ezin, oso zaila izan zen, ez zen aski irabazten jendea pagatzeko eta bazen sobera lana afizionatu batentzat, eta afizionatu batek badu bere lana.
Nere beharra zuten Hegoan; nik sekulan ez dut konprenitu nola Hegoan duzuen diruarekin nola ez nauzuen deitu: "zatoz Bilbora, zatoz Donostiara, eta hemen dauden elementu onekin, eta zuk dakizunarekin eginen dugu zerbait", eta ez da ezer egin.
Pentsatzen dut Hegoa eta Iparra ez direla aski ezagutzen; dena den nik erraiten dut behar litakeela Euskadiren propagandarentzat talde on bat edo batzuk, ongi ordaindua, mundu guztian ibiltzen eta gauza herrikoiak erakusten baina behar den bezala, pena da, pena da, etorriko da e! Ze Euskadik behar du bere burua ezagutarazi, politika mailan ezaguna da, baina beste mailan ere balitz zerbait...
Ni penaz joan naiz ikusiz nahi nuena ez dudala lortu. Nahi nuen talde profesional bat, lan izugarri on bat ersiesteko, eta hori ez dut lortu.
Oldarra bezala saiatu ginen bizpahiru aldiz profesional bezala bizitzen eta ezin, oso zaila izan zen, ez zen aski irabazten jendea pagatzeko eta bazen sobera lana afizionatu batentzat, eta afizionatu batek badu bere lana.
Gero, teatro mailan ez dugu ikusten aitzinamendurik, aurrerapenik. Musika sailan zenbat kanbiamendu eta zenbat gauza berri sortu diren! Imanol, Urko... eta dantzan ez. Nola hori? Ez dakit ba.
Nere kasuan dantzak ez ditut inoiz sobera luze egin. Badakizu tradizionalistak nola diren; erraten dute "Has cortado el Baile de la Era", baina nik erraten diedana "eso dura 11 minutos, tres veces esto, cuatro veces esto...", Bizkaiko dantzak moztu behar dira, bospasei herrietako dantzak bildu elkarrekin, esplikatuz bistan da; espektakuloak 'a la americana' egin behar dira, azkarrak.
Gero, herrietako taldeetan beti badira akats batzuk, batek galtzen du bere txapela, edo sobera denbora pasatzen da pieza batetik bestera, eta behar da ondorioz demostrazio mailako talde bat, talde profesionala, eta profesional horiek emanen diete gustoa txikiei segitzeko. Guk ez dugu hori. Errusian badituzte 20ren bat talde profesionalak, Ukranian, Georgian, etab, han ikusiak ditut bertako dantza batzuk izugarri ederrak! eta ez dakizu ze propaganda egiten den honelako dantza talde bat ikusten dela.
Hemen jendeak irratia entzuten du, eta are gehiago, abertzalea ez den baserriko jendea hasten da Irulegiko irratia entzuten, eta hori asko da. Ni ere entzuten ninduten, nik anitz entzule banuen. Berdin neri esker baserritar horiek, abertzale ez direnak, gureganat etorri dira.
Gauza batzuk gertatu dira bide ezberdinetan; konparazione batean iduri du orain abertzaletasunaren kontrakoek nahi dutela ere euskara salbatu. Iruditzen zait beti eskuinaren alde botza ematen zutenak, Inchauspe eta hola, azken finean baserritarrak, horiek ere nahi dutela ere euskara salbatu. Nik uste izango da aski fite elkartasun bat.
Nik erraten dut bederen salba dezagun euskara. Gero beste mailetan ikusiko dugu. Euskarari buruz ez da bakarrik gure etsaiaren eskuetan, gure eskuetan da.
Iduritzen zait orain ez garela behetik joango, goitik joango gara nik uste. Badakizu Nafarroan nola pasatu den e! galdu dute, galdu dute, eta orain ja ez dute gehiago galduko.
Gobernuak aberriratu ondoren, ia urtebetez bizi behar izan dute aterpetxeetan eta ostatu pribatuetan, eta etengabe lekualdatu dituzte. Gaur egun erabiltzen duten aterpetxea urriaren 31n utzi beharko zutela esan zieten azkenekoz, nahiz eta badirudien beste luzapen bat ezarriko... [+]
Hainbat emakume-langile esplotatu eta horiei sexualki eraso egin dieten jabeen taberna pinturaz margotu zuten ezezagunek domeka gauean Getxoko Areeta auzoan. Pinturaz gainera, aldarri bat ere margotu zuten ondoko horman: "Erasoen aurrean klase batasuna".
Gaur gauean, urriak 17, 88 urte faxistek Jose Ariztimuño, Aitzol, hil zutena. Fusilamendu pelotoiaren aurrean ez zuela isilik gelditu nahi irakurri berri dut. Soldaduei tiro egitea kosta egin omen zitzaien, behin eta berriz agindu behar izan omen zieten su egiteko. Hala... [+]
Espainiako Lan ministro Yolanda Diazen proiektuaren aurka agertu da Banaketa Enpresa Handien Elkartea (Anged): "Joko-arauen aldaketa" ez du onartzen.
"Erraldoiei buruzko ipuina nahi dugu, haur txiki nahiz koskortuagoentzat". ARGIAk enkargua egin zien etxekoak ditugun Gorka Bereziartua kazetariari eta Adur Larrea ilustratzaileari. Emaitza: Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira. "Gauza berriak probatzeko... [+]
TikTok enpresaren barne-dokumentuen filtrazio batek adierazi duenez, enpresa jakitun zen 15 urteko hainbat neska zuzenekoetan biluzten zirela gizonezko helduek bidalitako txanpon birtualen truke. Sare sozialeko hainbat dokumentutarako sarbidea ahalbidetu zuen akats bati esker... [+]
Kritiken artean deportatu ditu Italiak hamasei errefuxiatu Albanian eraiki duen "harrera-zentro" batera. Proiektua 2023. urtean erabaki zen Meloniren Italiaren eta Albaniako Ramaren arteko akordio bat izan zela eta, eta "migrazio-kudeaketak bizkortzea" du... [+]
Goiburu hori soilik irakurri eta ezinezkoa nor den edo nor zen asmatzea, baina bazen nor!
Ángel González Olvera, Mexikon ezagutu genuen duela 11 urte bertsolariok hango inprobisatzaileekin jardunaldi batzuetara gonbidatu gintuztenean. Mendi gain batean bizi zen,... [+]
Mexiko Hiria, 1968ko urriaren 2a. Hilabete batzuk lehenago, ekainaren 22an abiatutako ikasle mugimenduak mitin bat antolatu zuen Hiru Kulturen Plazan, hiriko Nonoalco-Tlatelolco unitatean. Mexikoko ejertzitoak eta Batallón Olimpia talde paramilitarrak bildutako ikasleei... [+]
Erdi Aroan Jaungoikoa jaun eta jabe zen bezala, garai modernotan merkatuaren eta bere lege zurrunen menpe bizi gara. Goi mailako soldata erraldoiak merkatuak zehazten omen ditu; izan ere, Iberdrola edo BBVAko CEO-en sariak beraien arloko merkatuek finkatzen omen dituzte, nahiz... [+]
Tomas Mororen Utopia liburuko utopiarrek leitzea maite omen zuten. Hizkien bueltako hezkuntza onaren ondorioz, haurtzaroan hasi eta helduaroan ere aritzen ei ziren, inork manatu beharrik gabe, leitzen eta ikasten eta gehiago leitzen. Pentsa, aisialdia horretara emanak bizi zuten... [+]
Sandra Cisnerosek idatzitako The House on Mango Street mugaldeko liburuan pertsonaia baten txakurrak bi izen ditu: bat, espainolez; bat, ingelesez. Beharbada kontu harrigarria gerta liteke lehen begiratuan, baita liburu baterako ere, baina lasaiago pentsatuz gero ohartuko gara... [+]
Iraileko igandeetan ohitura da gure inguruetan Erniora igotzea, Zelatunen dantzan aritzea eta txorizo muturra, edo, jatea. Eguraldi txarrenaz ere ez da jenderik falta izaten. Aurten lagunak goizago abiatu eta ni berandututa, bakarrik nindoan estratan gora, beherantz zetozen... [+]
Berrogei urte eginen du urriaren 24an Georges Ibrahim Abdallah libanoarra atxilotu eta preso sartu zuela Frantziako Estatuak, eta horrenbestez Europako preso politiko zaharrena da. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea... [+]