Jon Kortazar: "Ez naiz ausartzen Arestiri buruz zerbait esaten"


2021eko uztailaren 23an
Jon Kortazarri elkarrizketa.

"OROIMENAREN LABERINTOAN GURE GARAIKO OLERKIAZ SAIAKERA ARGITARATU BERRI DU BAROJA-REN ESKUTIK
Jon Kortazar: "Ez naiz ausartzen Arestiri buruz zerbait esaten"
Euskal filologian lizentziatua eta gaur egun arlo berdineko irakasle dugu mundakarra. Bere tesia eta 'lan garrantzitsuena ' Lauaxetaren inguruan egina du. Bere burua kritikotzat baino irakurletzat dauka: kritiko jubilatua dela diosku, beste aitorpen batzu direla tartean.
Lehendik ere ezagutzen genizkion artikuluen bilduma osatu eta argitaratu berri du Jon Kortazarrek Donostiako Baroja argitaldariarekin. Bilduma honetabo gaiak ukitu asmoz lotu genuen solasaldia berarekin.
ARGIA.–"Oroimenaren laberintoa" liburuan hiru artikulo luze eskeintzen dizkiezu Jon Mirande, Juan Mari Leknona eta Atxagaren "Etiopia"ri. Nolaz ez duzu, adibidez, Gabriel Aresti sartu?
J.KORTAZAR.–Lehenengo esplikatu beharko nizuke, zergatik jarri ditudan hiru hauek. Nahiko erraz esplikatzen da. Liburuak ez du hipotesi bakarra defendatu nahi; ez du defendatu nahi Atxaga dela alfa eta omega. Euskal poesirako bideak ugariak direla. Hauetan badira tentsio indarrak, bada dialektikarik. Dialektika horietariko bat, nahiz ni ez egon oso ados honekin, nahiko sinplea iruditzen bait zait, esan daiteke Mirande eta Arestiren artean, bi atrakzio polo daudela, banandu eta elkartu egiten diren bi iman bezela direla; 60. hamarkadan jendea mogimentuan jartzeko pertsonai eta lan bi ziren.
Iruditzen zait momentu honetan beste horrenbeste gertatzen ari dela, Mirande, Lekuona Atxaga eta bestetik literatura konprometitu horrekin, nik politikoa deitu izan diodana. Badaude atrakzio desberdinak.
Arestirekin gertatu da, artikulua idatzi nuen unean Karmelo Landak bere tesia aurkeztu zuela. Gainera susmoa daukat nire Arestirekiko eritzia ez dela erabat nirea, besteek esandakoarekin egindako eritzia dela. Ez nintzen ausartzen Arestiri buruz zerbait esaten. Ez daukat hipotesi bat heldua bere inguruan.
A.–Atxagaren produkzio literarioak zein berrikuntza ekarri du? Eten bat suposatu al du benetan?
J.K.–Aurrera pausu bat ekarri du. Gai izan da tradizio batzuekin apurtzeko eta era berean, apurtutako tradizio horiekin jolasteko. Sintesi hitzaz ez dakit hitzegin dezakedan, edo kontzientzia literarioaz Beste era batetara esanda, ofizio beraz hitzegin daiteke.
Sarrionandiaren teoriari jarraikiz, Atxagaren "Etiopia" ez da ulertzen, Arestiren harria ulertu barik. Atxaga gai da harria are bihurtzeko eta era berean gai Arestiri buruz ikaragarri ondo hitzegiteko; horregatik esaten dizut ez dela eten bat, ofizioaren kontzientziaren fenomeno bat da. Honez gain, gai izan da kontzientzia horri espresio bide artistiko bat emateko eta gainera ulergarri egiteko, bai hizkuntza aldetik eta gai aldetik.
A.–Atxaga bera, 'Pott' taldeko kide izana dugu beste hainbesteren artean. Iada nik dozena bat urte pasa da sasoi haietatik. Esan ahal daiteke belaunaldi bat osatzen zutela? Zertan da gaur egun 'Pott'en izpiritua?
J.K.–Nik uste dut eragin izan duela bai poesian eta baita narratiban ere. Hor belaunaldi bat badago; beno, gehiago sinisten dut talde literarioetan. Badago talde literario bat, eta pauso desberdinak eman ditu. Lehena poesia sozialetik urrundu direla da. Bestetik ilusio nagusien kritika bat egin da; ilusioekin jolastu eta borrokatu, eta gero dezepzioa dator. Eta badago hirugarren bat Atxagak egiten duena beste inork baino hobetoago; susmatzen dut badagoela sistemari egiten zaion kritika, bai sistima bati eta bai besteari ere. Hiru puntu hauetan esango nuke dagoela gakoa.
A.–Zure azken liburuaren 4. atalean literatura gazteari botatzen diozu begirada bat. Zein erizpide erabili dituzu autoreak aukeratzerakoan?
J.K.–Ez dut uste halako selekzio bat egon denik. Azken batetan artikulua ez da idazlei buruz egina. Onartzen dut artikulurik irristakorrena dela. Garai bati buruzko artikulu bat. Garai batetan agertu izan diren sinboloen irakurketa bat da. Epe bat jartzekotan, ez da bakarrik 77tik aurrera egiten dena beharbada gehiago da 83rainokoa.
Ez da 'a priori' bat egon, saiatu nintzen ahalik eta zabalena izaten eta produkziorik iraunkorrenak hartzen. Hau da ene memorian, badakit ene memoria ez dela dena, oroimenean geratu izan diren gazterik poesia egindako jendea eta bere lehen poesia liburua argitaratu duten jendea dago. Tituluak dioen bezala ez da begirada bakarra, begirada bat baizik.
A.–Euskal literaturan izan dira eta badira, hainbat eta hainbat aldizkari; hala nola Kandela, Ttu-ttua, Literatur Gazeta, Korrok, Susa, Maiatz...
J.K.–Edozein aldizkari literarioak badu funtzio bat, hots ensaioak egiteko balio duela. Baduela egunerokotasun literarioa harrapatzeko ahalmen bat. Nire azken liburuko artikulu asko lehenik aldizkarietan izan dira argitaratuak. Ez dakit balorazio bat den baina honelaxe ikusiko nuke.
A.–Azpiegitura editoriala nahiko erren, pobre dabil. Poesia marginalitatera dago mugatua. Hainbatetan poeta berak bere literatur produkzioaz gain argitaratze prozesu osoa egin behar izan du, bere lanek argia ikusiko bazuten...
J.K.–Nik uste dut XIX. mendeko malditismoaren ostean geratu zaigula poesia bai poeta marginalak, bai madarikatuak eta ez madarikatuak; denak geratu dira komertziotik kanpo. Orduan nik ez dakit azpiegitura batetaz hitz egin behar den ze printzipioz azpiegitura hor berdina da nobela edo poesiarentzat. Gertatzen dena da nobela sartzen dela zirkulu batzuetan eta poesia ez. Esan ohi da poeten irakurleak poetak direla. Irtenbidea litzateke kolekzio espezifikoak sortzea poesiarako. Ertzetan dagoen literaturaren funtzinamendua da poesiarena. Bestalde komertzioan sartuz gero ikusi beharko genuke zer gertatzen den.
A.–Badago joera bat abanguardia museo bihurtzeko, instituzionalizatzeko alegia.
J.K.–Gu ez gara bizi abanguadia aroan, baizik post-abanguardian, eta honen ezaugarrietariko bat instituzionalizazio hori da. Gertatzen dena da –hau nahi den eran ulertu–, badirudiela instituzionalizatze honez gain, abanguardia hori aldizkari guztietan agertzen dela, badago masetara hurbiltzeko joera bat. Masak 'katekizatzeko' joera bat. Intelektualak berriro bueltatu dira aldizkarietara. Egia da orain urte batzu autonomia martxan jarri zenean izan zela ahaleginik autonomiaren botere politikoaren aldetik euskal literatura erabiltzeko, euskal litaratura bat bazela adierazteko, nolabait ere izaera justifikatzeko. Momentu honetan bada horrelako joerarik ere, norberaren esistentzia adierazteko literatura baten esistentzia behar dela baieztatu.
LOREA AGIRRE
Literatura gazteaz dakarren artikulua irristakorrena dela onartzen du Kortazarrek.
Jon Kortazarrek ez du bereizten narratibak eta poesiak azpiegitura editorial desberdina dutenik.
50, 51


GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakKORTAZAR1
PertsonaiazKORTAZAR1
EgileezAGIRRE9Kultura

Azkenak
Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute, Palestinari keinu eta arrazakeriari aurre egiteko

Donostiako herri mugimenduak artikulatuta hainbat auzotan antolatzen den Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute (11 + 5, beraiek dioten bezala, eraitsitako Kortxoenea gaztetxeko bost urteei erreferentzia eginez). Aurten sei proiekzio egingo dituzte ondorengo... [+]


2024-09-13 | ARGIA
Tematzearen emaitza: errepide seinaleak euskaraz

Herritarrak eskatzen du seinaleak euskaraz jartzeko. Gobernuak erantzuten dio legeak ez duela horretara behartzen. Behatokiak erantzuten dio, legeak ez badu derrigortzen ere, euskaraz jartzeko debekurik ez duela. Gobernuak bereari eusten dio. Alabaina, herritarrak tematzen dira... [+]


2024-09-13 | Euskal Irratiak
Baionako zitadelako eraikuntza proiektuak arrangura piztu ditu ekologistengan

Baionako zitadelan proiektu berriak ditu armadak. Eraikin berriak egin nahi ditu eta horretarako oihanaren zati bat deseginen dute eta ura atxikitzeko bi gune ere sortu nahi dituzte.


Aysenur Ezgi Eygi-ri zuzenean egin zioten tiro burura Israelgo soldaduek, autopsiaren arabera

Turkiar-estatubatuar aktibista irailaren 6an hil zuten Beiti herrian, Nablus hiriaren ondoan, Zisjordanian, Palestinako Lurralde Okupatuetan. Orain forentseen azterketek iradokitzen dutenez, Israelgo soldatuek zuzenean egin zioten tiro aktibistari.


Iturbide, Jiménez eta Azkona estatuaren biktima gisa aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.


Madrilgo Rolando kafetegiko hamahiru hildako haiek ETAm-ren eta ETApm-ren zatiketaren erdian

Ostiral honetan betetzen dira 50 urte ETAk, 1974ko irailaren 13an, Madrilgo Rolando Kafetegian bonba bat lehertarazi eta hamahiru pertsona hil zituela. Ofizialki 2018an onartu zuen erakundeak ETAren egiletza, bere burua desagertze bidean jarri zuenean.


2024-09-13 | Gedar
Bi lizarratar epaitu dituzte, Voxen salaketa baten harira

Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]


2024-09-13 | Ahotsa.info
Urriaren 12an Tafallan eginen du manifestazioa Ernaik “españolismo eta faxismoaren aurka”

“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]


Ezkabako iheslari Segundo Hernandez identifikatu dute Eguesibarreko Eliako hobian

Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.


Donostiako bi familia etxegabetze arriskuan daudela salatu du Kaleratzeak Stop plataformak

Zaurgarritasun ekonomikoaren baldintzak betetzen dituzten arren, Santander bankuak ordainketak epe batez etetea ukatu die bi familiei.


Eguneraketa berriak daude