Jon Kortazar: "Ez naiz ausartzen Arestiri buruz zerbait esaten"


2021eko uztailaren 23an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Jon Kortazarri elkarrizketa.

"OROIMENAREN LABERINTOAN GURE GARAIKO OLERKIAZ SAIAKERA ARGITARATU BERRI DU BAROJA-REN ESKUTIK
Jon Kortazar: "Ez naiz ausartzen Arestiri buruz zerbait esaten"
Euskal filologian lizentziatua eta gaur egun arlo berdineko irakasle dugu mundakarra. Bere tesia eta 'lan garrantzitsuena ' Lauaxetaren inguruan egina du. Bere burua kritikotzat baino irakurletzat dauka: kritiko jubilatua dela diosku, beste aitorpen batzu direla tartean.
Lehendik ere ezagutzen genizkion artikuluen bilduma osatu eta argitaratu berri du Jon Kortazarrek Donostiako Baroja argitaldariarekin. Bilduma honetabo gaiak ukitu asmoz lotu genuen solasaldia berarekin.
ARGIA.–"Oroimenaren laberintoa" liburuan hiru artikulo luze eskeintzen dizkiezu Jon Mirande, Juan Mari Leknona eta Atxagaren "Etiopia"ri. Nolaz ez duzu, adibidez, Gabriel Aresti sartu?
J.KORTAZAR.–Lehenengo esplikatu beharko nizuke, zergatik jarri ditudan hiru hauek. Nahiko erraz esplikatzen da. Liburuak ez du hipotesi bakarra defendatu nahi; ez du defendatu nahi Atxaga dela alfa eta omega. Euskal poesirako bideak ugariak direla. Hauetan badira tentsio indarrak, bada dialektikarik. Dialektika horietariko bat, nahiz ni ez egon oso ados honekin, nahiko sinplea iruditzen bait zait, esan daiteke Mirande eta Arestiren artean, bi atrakzio polo daudela, banandu eta elkartu egiten diren bi iman bezela direla; 60. hamarkadan jendea mogimentuan jartzeko pertsonai eta lan bi ziren.
Iruditzen zait momentu honetan beste horrenbeste gertatzen ari dela, Mirande, Lekuona Atxaga eta bestetik literatura konprometitu horrekin, nik politikoa deitu izan diodana. Badaude atrakzio desberdinak.
Arestirekin gertatu da, artikulua idatzi nuen unean Karmelo Landak bere tesia aurkeztu zuela. Gainera susmoa daukat nire Arestirekiko eritzia ez dela erabat nirea, besteek esandakoarekin egindako eritzia dela. Ez nintzen ausartzen Arestiri buruz zerbait esaten. Ez daukat hipotesi bat heldua bere inguruan.
A.–Atxagaren produkzio literarioak zein berrikuntza ekarri du? Eten bat suposatu al du benetan?
J.K.–Aurrera pausu bat ekarri du. Gai izan da tradizio batzuekin apurtzeko eta era berean, apurtutako tradizio horiekin jolasteko. Sintesi hitzaz ez dakit hitzegin dezakedan, edo kontzientzia literarioaz Beste era batetara esanda, ofizio beraz hitzegin daiteke.
Sarrionandiaren teoriari jarraikiz, Atxagaren "Etiopia" ez da ulertzen, Arestiren harria ulertu barik. Atxaga gai da harria are bihurtzeko eta era berean gai Arestiri buruz ikaragarri ondo hitzegiteko; horregatik esaten dizut ez dela eten bat, ofizioaren kontzientziaren fenomeno bat da. Honez gain, gai izan da kontzientzia horri espresio bide artistiko bat emateko eta gainera ulergarri egiteko, bai hizkuntza aldetik eta gai aldetik.
A.–Atxaga bera, 'Pott' taldeko kide izana dugu beste hainbesteren artean. Iada nik dozena bat urte pasa da sasoi haietatik. Esan ahal daiteke belaunaldi bat osatzen zutela? Zertan da gaur egun 'Pott'en izpiritua?
J.K.–Nik uste dut eragin izan duela bai poesian eta baita narratiban ere. Hor belaunaldi bat badago; beno, gehiago sinisten dut talde literarioetan. Badago talde literario bat, eta pauso desberdinak eman ditu. Lehena poesia sozialetik urrundu direla da. Bestetik ilusio nagusien kritika bat egin da; ilusioekin jolastu eta borrokatu, eta gero dezepzioa dator. Eta badago hirugarren bat Atxagak egiten duena beste inork baino hobetoago; susmatzen dut badagoela sistemari egiten zaion kritika, bai sistima bati eta bai besteari ere. Hiru puntu hauetan esango nuke dagoela gakoa.
A.–Zure azken liburuaren 4. atalean literatura gazteari botatzen diozu begirada bat. Zein erizpide erabili dituzu autoreak aukeratzerakoan?
J.K.–Ez dut uste halako selekzio bat egon denik. Azken batetan artikulua ez da idazlei buruz egina. Onartzen dut artikulurik irristakorrena dela. Garai bati buruzko artikulu bat. Garai batetan agertu izan diren sinboloen irakurketa bat da. Epe bat jartzekotan, ez da bakarrik 77tik aurrera egiten dena beharbada gehiago da 83rainokoa.
Ez da 'a priori' bat egon, saiatu nintzen ahalik eta zabalena izaten eta produkziorik iraunkorrenak hartzen. Hau da ene memorian, badakit ene memoria ez dela dena, oroimenean geratu izan diren gazterik poesia egindako jendea eta bere lehen poesia liburua argitaratu duten jendea dago. Tituluak dioen bezala ez da begirada bakarra, begirada bat baizik.
A.–Euskal literaturan izan dira eta badira, hainbat eta hainbat aldizkari; hala nola Kandela, Ttu-ttua, Literatur Gazeta, Korrok, Susa, Maiatz...
J.K.–Edozein aldizkari literarioak badu funtzio bat, hots ensaioak egiteko balio duela. Baduela egunerokotasun literarioa harrapatzeko ahalmen bat. Nire azken liburuko artikulu asko lehenik aldizkarietan izan dira argitaratuak. Ez dakit balorazio bat den baina honelaxe ikusiko nuke.
A.–Azpiegitura editoriala nahiko erren, pobre dabil. Poesia marginalitatera dago mugatua. Hainbatetan poeta berak bere literatur produkzioaz gain argitaratze prozesu osoa egin behar izan du, bere lanek argia ikusiko bazuten...
J.K.–Nik uste dut XIX. mendeko malditismoaren ostean geratu zaigula poesia bai poeta marginalak, bai madarikatuak eta ez madarikatuak; denak geratu dira komertziotik kanpo. Orduan nik ez dakit azpiegitura batetaz hitz egin behar den ze printzipioz azpiegitura hor berdina da nobela edo poesiarentzat. Gertatzen dena da nobela sartzen dela zirkulu batzuetan eta poesia ez. Esan ohi da poeten irakurleak poetak direla. Irtenbidea litzateke kolekzio espezifikoak sortzea poesiarako. Ertzetan dagoen literaturaren funtzinamendua da poesiarena. Bestalde komertzioan sartuz gero ikusi beharko genuke zer gertatzen den.
A.–Badago joera bat abanguardia museo bihurtzeko, instituzionalizatzeko alegia.
J.K.–Gu ez gara bizi abanguadia aroan, baizik post-abanguardian, eta honen ezaugarrietariko bat instituzionalizazio hori da. Gertatzen dena da –hau nahi den eran ulertu–, badirudiela instituzionalizatze honez gain, abanguardia hori aldizkari guztietan agertzen dela, badago masetara hurbiltzeko joera bat. Masak 'katekizatzeko' joera bat. Intelektualak berriro bueltatu dira aldizkarietara. Egia da orain urte batzu autonomia martxan jarri zenean izan zela ahaleginik autonomiaren botere politikoaren aldetik euskal literatura erabiltzeko, euskal litaratura bat bazela adierazteko, nolabait ere izaera justifikatzeko. Momentu honetan bada horrelako joerarik ere, norberaren esistentzia adierazteko literatura baten esistentzia behar dela baieztatu.
LOREA AGIRRE
Literatura gazteaz dakarren artikulua irristakorrena dela onartzen du Kortazarrek.
Jon Kortazarrek ez du bereizten narratibak eta poesiak azpiegitura editorial desberdina dutenik.
50, 51


GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakKORTAZAR1
PertsonaiazKORTAZAR1
EgileezAGIRRE9Kultura

Azkenak
2025-03-21 | Iñaki Lasa Nuin
Ezegonkortasuna eta desoreka

Goizean jaiki orduko hasten dira desegokitasunak. Beharbada lotarako erabili duzun lastaira ere ez zen egokiena. Baina, ezin ba idatzi desegoki sentiarazten nauten guztiez. Horregatik, udaberriko ekinozioa –egunaren eta gauaren arteko oreka– dela eta, oraindik ere,... [+]


2025-03-21 | Axier Lopez
‘Pikoletoak’ ere Euskal Herrian euskaraz

Guardia Zibilaren historia bat - Hemendik alde egiteko arrazoiak izenburupean, datorren astean argitaratuko dugun 305. LARRUN aldizkariaren pasarte batzuk dira ondorengoak, erakunde armatuaren sorrera garaietan girotutakoak.


Rosa Zarra Ertzaintzaren pilotakadak hil zuen

Rosa Zarra Ertzaintzaren pilotakada baten ondorioz hil zela da Eusko Jaurlaritzako Poliziaren Biktimen Balorazio Batzordeak atera duen ondorioa, Berria-k jakinarazi duenez. Orain arte, Ertzaintzak beti egin dio uko bertsio horri, eta Rosa Zarra berak zuen gaixotasunaren ondorioz... [+]


Oier Sanjurjo
“D eredua bultzatzen eta ikastolen nortasuna zabaltzen ahaleginduko naiz”

Nafarroako Ikastolen Elkarteak lehendakari berria du. Oier Sanjurjok hartu dio lekukoa Elena Zabaleta Andresenari.  Beste zazpi kide izanen ditu alboan Sanjurjok.


2025-03-21 | ARGIA
Ertzainen %20ak eta udaltzainen %30ak ez dute euskara-eskakizunik azken deialdian

ELA sindikatuak azaldu duenez, azken Lan Eskaintza Publikoaren oinarrien arabera, Ertzaintzarako eskainitako lanpostuen %20ak eta Udaltzaingoaren %30ak ez daukate euskara-eskakizunik. Gasteizen, adibidez, udaltzain-lanpostuen erdietan, 24tan, ez dago euskara-eskakizunik.


Donostiako Birunda gune autogestionatua “ilegalki” hustu dute

Ustez, lokalaren jabetza eskuratu dutenek bidali dituzte sarrailagileak sarraila aldatzera; Ertzaintzak babestuta aritu dira hori egiten. Birundak epaiketa bat irabazi du duela gutxi.


Inoren Ero Ni + Lisabö
Eta eromenaren lorratzetan dantzatu ginen

Inoren Ero Ni + Lisabö
Noiz: martxoaren 14an.
Non: Gasteizko Jimmy Jazz aretoan.

----------------------------------------------------

Izotz-arriskuaren seinalea autoko pantailatxoan. Urkiola, bere mendilerro eta baso. Kontzertuetara bideko ohiko errituala: Inoren... [+]


2025-03-21 | Euskal Irratiak
Iparraldeko euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea galduko du

Euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea faltan botako du. Uda gabe, Bertsularien lagunak, bertan gelditzen den azken elkarteak, lekuz aldatuko du eta etxea hetsiko dute. Euskararen, euskal kulturaren eta arteen ohantzea izan da Larraldea, urte luzetan Andoni Iturrioz mezenasak... [+]


2025-03-21 | Elhuyar
Autismoak: normaltasuna zabaltzeko aukera bat

Berrogei urte dira Euskal Herrian autismoaren inguruko lehen azterketak eta zerbitzuak hasi zirela. Urte hauetan asko aldatu da autismoaz dakiguna. Uste baino heterogeneoagoa da. Uste baino ohikoagoa. Normalagoa.


Euskal Herriko Filosofia Zaleen Sarea eratzeko prozesua abian da

Txinparta izeneko prozesua Martxoaren 21ean hasiko da eta urte bete iraungo du. "Udaberriaren hasierarekin batera proiektu herritar berri bat" aurkeztu nahi dutela adierazi dute. 


Duero ibaitik gora otsoa berriz ehizatzea onartu du Espainiako Kongresuak

PP, Vox, Junts eta EAJren botoekin Espainiako Kongresuak onartu du otsoa espezie babestuen zerrendatik ateratzea eta, horren ondorioz, berriz ehizatu ahal izango dute Duero ibaitik iparrera.


Burlatako gaztetxearen aldeko protesta amaitutzat eman dute Gazte Asanbladako kideek

Protestak 24 ordu bete dituenean, suhiltzaileak bertaratu dira udaletxera eta kateak moztu dizkiete bi gazteei. Bi kateatuek gaua bertan igarotzea "udaletxearen hautua" izan dela adierazi du Gazte Asanbladak, eta udalaren ordezkariek "ekintza deslegitimatzeko eta bi... [+]


Eguneraketa berriak daude