Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara,
jarrai dezagun txikitik eragiten.
Kontxu Uzkuduni elkarrizketa.
Kontxu Uzkudun: "Moda esparruan ezin daiteke euskal izaera defenditu"
Bozeolari odola bazuen ere, txikitandik somatua zuen modarekiko grina Kontxu Uzkudunek, 1943. urtean Lasarten jaiotako euskal diseinadore/jostun erpinenetakoa. Donostian ikasi eta sorterrira itzuli tailer batean 5 urtez jostorratza astintzeko. 25 urterekin Donostian dendatxo bat jarriko ahizparekin batera. Egun, Mary Quant, minigona eta 60etako pretaporterra boom-aren txanpa ederki profitatua, Donostiako denda itxurosoenetako eta seriezko arropagintza lantegi baten jabea dugu. Moda, zapiak, pasarela, eta glamurra darien hainbat gaiez mintzo gara berarekin. "Of the records" botatakoak ahaztu gabe (Uda honetan: gona oso luzeak edota oso motzak, soineko estuak gorputza markatuz eta kolore gordinak, beigeak, marroiak eta ekologikoak), hona hemen jasotako elkarrizketa.
GALDERA: Modaz hitzegiterakoan 3 atal desberdintzen dira, goi mailako kostura, prèt a portera eta jostunena. Nola antolatzen dira hiru maila hauek?
ERANTZUNA: Borobil bat da, ez dakizu non dagoen goiko kostura, non pretaporterra (jostun maila kenduko dugu). Goi mailako kosturaren mundua, Espainian ez dago apenas, Italia eta Frantzian gauzatzen da, jostun handiak han daude. Une honetan Lacroix dugu inportanteena, luxu hutsa da, zifrarik gabeko soinekoak, neurrian egindakoak eta oso jende gutxiri zuzendutakoa. Hemen pretaporterra edo diseinadore maila genuke, oso onak daude, baita erdikoak eta txarragoak ere.
GALDERA: Valentino, Lacroix-eta alde batera utziaz, goazen zu mugitzen zaren esparrura, seriezko konfekzio mailara edo pretaporter sailera. Zein litzateke pretaporterraren definizioa?
ERANTZUNA: Masari zuzendutako soinekoak, trajeak. Gero badago mailakatzerik: erdiko masa, behekoa eta goikoa. Gure lana ertain goikoan legoke. PAPk esan nahi du soineko bat egin eta 500 saldu litezkeela horren berdinak, ez dago esklusibidaderik. Goiko kosturak berriz, esklusibitatea du ezaugarri nagusiena, erosleak badaki berarentzat bakarrik egingo dela modelo hori. PAPek aurrerapauso bat da funtzionalitatean, soineko bat funtzionala dela bat egiterakoan 500 lagun ulertzen dutenean kontsideratuz. Bat bakarrentzat jantzi bat egitea, neurritan ibiltzea besterik ez da.
GALDERA: Goi mailako kosturaren neurriak aipatzen dituzu, baina Instituto Nacional de la moda delakoak markatutako aldi bakoitzeto joera estuak edota zeharo ezaugarrituriko tendentziak ikusita, moda joku horretan sartzea ez litzateke mugatze bat?
ERANTZUNA: Joku horretan sartzen gara, baina norberak bere moduan egiten ditu gauzak. Zer kolore eramaten diren-eta, nik pertsonalki ez ditut kontutan hartzen. Arauz kanpo ibili daitekeela uste dut, ze bestela oso erraza litzateke moda egitea: hartu kolore marroia, berde eta gorria, egin jazkiak eta kitto!, dena salduta. Baina ez, gauzak ez dira horrela. Diseino mundu hau misterio bat da, tendentzia kontu hori oso erlatiboa da, noiznahi agertu daiteke kolore arraro bat eta berealdiko arrakasta izan.
GALDERA: Beraz koloreekin ez, baina forma mailan? Minigona eraman behar dela norbaiti bururatu, eta kolekzio guztiak minigonaz josita agertu?
ERANTZUNA: Ez, formekin gauza bera gertatzen da, ze minifalda kasu, inork ez du agintzen zer eraman behar den. Udara honetan alegia, minigona, maxigona, gona erdiraino ikusiko da. Gero, zer eramango den gehiago? Ez dakit. Bakoitzak esango du. Nik nere modan berriz, nere jendeak zer nahiko ote duen asmatu behar dut, ez dut beste batek agindutakoa egiten, ez da horren erraza.
GALDERA: Nola aukeratzen du beraz, diseinadore bakoitzak nahi duen kolorea alegia?
ERANTZUNA: Ba feria bat egiten da Parisen, premier édition delakoa, non kolore proposamen bat egiten den. 30 koloreren bat aurkezten dira baina zuk 2-3 besterik ez dituzu aukeratzen, batzutan asmatzen duzu eta bestetan ez. Ez dago proposamen finkorik, ze bestela ez bait litzake moda izango. Moda 500 edo 20.000 lagunek arropa berdina eramatea da, baina inork ez die esaten zer soineratu behar duten. Koordenada batzu daude baina besterik ez, artean bezala oso zaila da tendentzien zergatiak azaltzea. Giroan dagoen gauza bat da, jendeari modu batez jaztera okurritzen zaio eta hala gertatzen da. Horixe gertatu da 3 urtetik honuntza beltzarekin alegia, ez dakit mugimendu filosofiko bat den, talde baten eragina, edo zer izan den. Kointzidentzi pilaketa besterik ez beharbada.
ERANTZUNA: Behetik gora dudarik gabe, are gehiago oso modan jertzen diren gauzak, beti horrela datozkigu. Beno, baliteke halako batek beheko jendeak, mugimendu batek edota kantari batek darabilen efektu arrakastatsu bat hartzea eta hori modarako erabili. Esaterako Madonnarekin gertatu dena, honek barne arropa nabarmentzen zuen eta orain barneko arropen modak gora jo du. Baino ez daude lau tipo esaten dutena "hau jantzi" eta hau modan.
GALDERA: Ezin daiteke moda aipatu revival fenomenoa kontutan hartu gabe. Zer nolako pisua dauka errepikatze eta itzultze fenomeno honek?
ERANTZUNA: Bai revivalak pisu handia du mundu honetan, badaude 3 aldiz bueltatutako estilo edo joerak. Kointzidentziak ematen dira, (artea, musika edo ez dakit zer), eta horrela gertatzen da. Modan ez daude kreazio bakarrak beti orain dela 20 urtetako gauzak dira, baina berrituak. Orain adibidez, 50 hamarkadakoa eramaten da: gonak, alkandorak, mutilen jazkerak, James Dean mitoa itzuli da, zinema,... Mezu batzu jesotzen ari dira, orduan diseinatzaileok, ideia eta ezaugarri hauek handik hemenka hartzen ditugu ateratzen dena gero plazaratuz.
GALDERA: Zer deritzozu moda eskolei buruz? Frustrazioa sumatzen ote da ikasleen artean, pasarelara ezin ailega, laguntza gutxi....
ERANTZUNA: Hor gertatzen da beste guztitan bezala, karrera bat ikasten duzu eta gero praktikatu egin behar duzu. Baina nola? Ze orain eskolatik atera den batek pasarelan bakarrik egin behar dituela gauzak, modeloak erakutsi eta abar pentsatzen du. Praktikatzen hasi behar duzu behetik, izan ere pasarelara igotzeko 20 urte egon behar duzu lanean, ez bapatean igo. Nik uste eskolak ondo daudela, baita frofesional txar asko dagoela ere, baina ikasi ikasten da eta jendeari gustatzen zaio, horregatik daude hainbeste. Prolema da 20-21 urterekin 'berde', heldugabe zaudela oraindik. Gero jendeak ere, uste du mundu hau alaigarri, denborapasa eta pozgarri bat dela eta ez da horrela: diseino eta moda mundua lan gogorrenetariko bat dela esango nuke. Honetaz ezagugabetasun handia dago.
GALDERA: Baina moda inguruak darabilen parafernaliak eta muntaitzarrek zer ikusirik izango dute ikuskera faltsu horrekiko, ezta?
ERANTZUNA: Izan ere moda parafernalia da, diseinoa parafernalia da, baina muntaia horren azpian lan handia dago. Gertatzen dena da gauza polita dela... begira artistekin zer gertatzen den, ba jendeak uste duela kokaina pixka bat hartu eta beti hankaz gora daudela, ba gauza bera modarekin. Aitzitik, oso lan zaila da, asmatu behar duzu zer jantziko den hemendik 6 hilabetera, urtebeteko aurrerapenaz ihardutea. Arrisku asko daude, denderekiko erlazioa ez baita beti erraza, saltzaileak oso profesional txarrak dira. Oso konplexua da moda mundua.
GALDERA: Nolakoa da zu bizi zaren Donostiako moda giroa? Ze tendentzietatik edosten duzue? Badago beste diseino gunerik Euskadin?
ERANTZUNA: Oso jende gutxi gaude moda egiten, 3 edo 4 egongo gara, eta bakoitzak egiten du bere gudua. Ezin da hitzegin tendentziez. Gainera moda indibidualitatea da, besteengandik ezberdina izan nahi du. Egiten duzunak harrera ona badu ba zorte ona, baina ez zaude inongo arau edo tendentzien menpe. Bestalde, Bilbon diharduen diseinadore pare bat ez ezik ez dago beste moda fokorik Euskadin. Oso diseinadore gutxi dago hemen, Bartzelona eta Madrilaldean ditugu zentroak, lehenengoa bigarrena baino askoz ere indartsuagoa delarik (ohialgintza gune handi bat betidanik, irakaskuntza azpiegitura ona dauka...).
GALDERA: Azpiegitura aipatzerakoan, gogora datorkit diseinadore gazteen aldarrikapenak: subentzio, beka eta bitartekoak alegia. Zein da zure ustea honi buruz?
ERANTZUNA: Hori da diseinadore berrien seta: "ze lagundu behar digute eta", baina laguntza zertarako?, izan ere diru publiko bat erabili nahi baduzu demostratu beharko duzu zure balioa, ze ez dut nahi Haziendari pagatzen diodana oso ideia diztirante dituen (baina demostratu gabekoak) andereño bati ematea. Diru publikoarekin ezin liteke hain erraz joka, bestela iturginari edota zakur denda jarri nahi duenari eman beharko litzaioke subentzio bat. Nire ustez, ikasketak bete dituen jostun berri batek enpresa baten barruan egin beharko luke lana dinamika hau ezagutzeko. Hori da zailena, baina ez dezatela pentsa eskolatik atera eta kolekzioak egiten hasi behar dutela.
GALDERA: Ba al dago euskal estilorik?
ERANTZUNA: Ez, ez dago euskal estilorik, ez Bartzelonako estilorik, ezta.Orenseko estilorik ere. Badago Adolfo Domínguez galizarra dena edo neu hemengoa naizela.
GALDERA: Beraz, ezta "la moda de España" sarri askotan aditzen den hori ere?
ERANTZUNA: Bada "moda de España" bat, baina nik ikusten dut hori dela batez ere espainiar kontsumitzaile berak Espainiako produktuetan sinis ditzala sortuteko esaldia. Ze kontua da ez dugula espaniar produktoan sinisten, eta Espainian arropa ona egiten da.
GALNERA: Pasarela ez ote da gehiegi sofistikatu, teatralizatu?
ERANTZUNA: Produktoa zenbat eta txukunen aurkeztu orduan eta hobeto ez? Eskenografiak gainera, errexten du tendentzia desberdinak erakustea, misterioa eta alaitasuna aportatzen. Merkatu librearen mundu materialean apain azaltzen dena saltzen da. Ilusioa, emozioa saltzen dugu.
GALDERA: Aipatu ohi da, eskuarki, modak dakarren azalkeria, pertsonalitatearen mozorrotzea. Zer derizkiozu horri?
ERANTZUNA: Erropari ez bota errurik, superfluo dela, fiktizio dela esanez. Superfluo eta fiktizioa zerorri zara, azaleko eta fiktizio zaren neurrian. Zuk zer nahi eta zer komunikatu nahi duzun baldin badakizu, arropa komunikazio gai gisa erabiliko duzu, besterik ez. Arropa ez da soina estaltzeko, arropa mezu bat, animo egoeraren islada, aro baten hizkuntza da. Gero jendeak ez badu horrela erabiltzen, hori bere prolema da, bere espiritu eta jakite pobreziaren kultur arazo bat. Ni nere produktoak ahalik eta hoberen egiten, eta ahalik eta jende gehiagori ailega daitezen saiatuko naiz, nik dirua irabaztearren egiten dut lan, ez besteak pozik senti daitezen. Soinekoa finean, daramanak nahi duena izango da eta gauza ez bada ezer ez sentitzeko, hori ere igarriko da nahiz eta lumaz jantzi.
GALDERA: Ezin al daiteke planteia Euskal Herriko moda mugimenduaren bultzada, Frantzia eta Espainiatik bereiztuta?
ERANTZUNA: Ez, Europara ezin zaitezke irten gipuzkoarra edota euskalduna zarela esanez, berdin zaie. Estatu baten modako itzala behar duzu. Ez dut uste moda esparruan euskal izaera defenditu daitekenik. Moda mundua da, ez iezaiozu euskal estiloaz mintza, izen propioek besterik ez dute interesik.
GALDERA Azken finean zure ustez, nolakoa izan behar du jantziak, soinekoak?
ERANTZUNA: Funtzionala, zalantzarik gabe. Zer den funtzionalitate hori? Ba ondo sentitzea jantzi horren barruan, trajeak esan dezala zuk esan nahi duzuna. Halere, jendea ez da horretaz konsziente arropa erosterakoan, nahita edo nahi gabe, jendea erabilia izaten da, telebista anuntzioetan bezala. Baina hori jendearen kultur arazo bat da, ze nik onartzen baitut erreparorik gabe masa maneiatzen dudala.
JOXAN OIZ
38-41
GaiezGizarteaModa
PertsonaiazUZKUDUN2
EgileezOIZ1Gizartea
.jpg)
