Jose Luis Zumeta margolariari elkarrizketa.
Jose Luis Zumeta: "Orain ez du inork bidea zehazten; ez dago arte abangoardiarik"
José Luis Zumeta Usurbilen jaio zen duela 50 urte. 18 urte zituelarik, Parisa joan zen pintatzera, eta han, abangoardiarekin topo egin zuen. Gerora, hamaika sari irabazi du, eta mundu osoa korritu dute bere koadroek. Uztailean San Telmon egingo duen erakusketa antalogikoa prestatzen ari da orain Donostiako Artelekun, eta hantxe harrapatu dugu aspaldiko partez, nola ez, pintura artean. Umila bere hitzetan, sasoi berri baten esperimentatzen ari dela aitortu digu, garai bateko lan azkarrak, anekdota zehatzen ispilu zirenak utzita, lan haundi eta sakonen prestatzen. Berak dioen bezala 'ez bait da inoiz pintatzen ikasten'.
GALDERA: Zenbat urterekin hasi zinen pintatzen?
ERANTZUNA: 18 urterekin hasi nintzen serio, duela 31 ja. Parisa joan nintzen sasoian hain zuzen. Han Rafa Balerdirekin, Sistiaga eta horrelako jendearekin elkartu nintzen, eta egian esan asko ikasi nuen. Rafak, pinturaren zentzu etikoa, seriotasuna, sakonketa... piskanaka-piskanaka ikasten diren kontzeptuotan asko lagundu zidan. Behin ere ez da ikasten halere! Ez dago jakiterik zer den pintura; hori da bere misterioa, eta horrek mantentzen du ilusioa, beti pentsatzeak noizbait ikasiko dugula, abentura horrek...
GALDERA: Zertan zabiltza orain?
ERANTZUNA: Duela bi hilabetetik hona Artelekun utzi didaten gela batean lanean. Lehendik ere kurtso batetan aritu nintzen hemen, eta horrela... uztailean erakusketa haundi bat egingo dut San Telmon, eta azaroa eta abenduan antologiko bat Bilboko Arte Ederretan.
GALDERA: Ze urrats berri eman duzu zure lanetan, ze eboluzio?
ERANTZUNA: Beno, lehen materiale ezberdinekin lan egiten nuen, kartoia eta tenperarekin, eta orduan, lana askoz ere azkarragoa eta freskoagoa zen; orain oleoarekin nabil, eta ez dakit, zailagoa da, luzeagoa, eta erreflexiboagoa. Lehen, egin, roiloan sartu eta gehiago ez nuen ikusten. Orain bestaldera egin dut piskat, balore plastikoez gehiago arduratzen naiz, materiale aldetik, forma aldetik, estruktura sendoagoak baliatuz, hor nabil piskat lanean, abstraktua eta figuratiboaren artean.
Lehen asko lantzen nituen anekdotak, historiak, ametsak egun bigarren planoan ditu; orain, zaila egiten da anekdota asko sartzea, eta gehiago jotzen dut plastika aldetik, kontzeptu bezala balore gehiago sortzera, eta noski, koadroak azkar moduan egitearen bizitasun hori galdu egiten da, txispa hori akabo! Beste prozesu batean nago.
GALDERA: Kontaiguzu nola osatzen duzun koadro bat.
ERANTZUNA: Ez dut problema berez planteatzen. Koadroa berari egiten diot kasu, nahiago dut posibilitate haundiak edukitzea, eta hori piskat estiloaren kontra joatea bezala da, estilo markatu baten aurka joatea. Nik nahiago dut jarrera bezala planteatzea koadroa, berak erakuts diezadala, nere borondatez estilo bat markatu beharrean, posibilitateak ireki eta ikusi ea noraino eramaten nauen lan bakoitzak.
Halere, lehen irekia nengoen oso (tenporak, kartoia...), eta orain aldiz, ezin dut horretan segi, ze galdu egiten naiz nolabait, eta hau dela-ta piskat kontrolatu nahian nabil, nahiz eta lan bakoitzari bere bidea utzi nahi nuke sendotasun bat, edo etzekiat ba...
GALDERA: Zer eragin du egungo egoera sozialak zure lanean?
ERANTZUNA: Nik, duela 10 urte, egoera soziala azalduz aritu nintzen, zentzu kritiko batean edo, kronika soziala bezala, eta nahiko betea geratu nintzen, eta geroztik, honelako joera sozialik zuzenki behinik behin ez dut erabiltzen, nik uste dut behar hori horrekin bete nuela, eta pinturak bere eskaerak ditut eta hortik kanpo ez naiz ateratzen.
GALDERA: Beste puntu bat ukituko dugu: zer berri dakarkio 'Artelekuk' arteari?
ERANTZUNA: Aztertzen zaila da hori, bi urte bakarrik daramatza martxan eta; irteera bat da, ze Donostia batean, orain 25 urtez geroztik ez dago ezer ez, lehen 'artes y oficios' delakoa zegoen, tradizionala, akademikoa eta nahiko motza, baina geroztik ez da ezer egon. Leku honek zenbait jenderi posibilitate bat ematen dio, erreztasun asko, ze hemen zahar eta berri igoal dira, hemen ez dago akademiko titulurik. Alde batetik Bilboko Arte Ederren antzekoa da, baina beste era batera antolatuta. Nik uste dut ideia oso ona dela, eta orain finkatzea, sendotzea falta zaiola.
Nere kasuan adibidez, erreferantzia bat da, nolabait ere hobeto zentratzen laguntzen nauena, beharbada gutxiago 'despistatzeko' oso baliagarri zaidana, ze nigan inguru honek influentzia bat badu...
GALDERA: Zertan dira hemengo korronte berriak?
ERANTZUNA: Nik ere ez dakit gehiegi ni ez naiz joaten Parisa, Alemaniara, Londresa, New York-a... garai batean gehiago mugitzen nintzen informazio aldetik baina orain nere lana jarraitzen dut eta hala, kanpo aldera ez dut gehiego begiratzen, ez daukat kuriosidade izugarririk. Zaila da ja nere kasuan kanpoko gauzak influentzia haundirik edukitzea. Bestalde, hemen denetarik dago, espresionismo aleman aldetik eta influentzia haundia, denetarik, jendea beti libertade haundiarekin, material askorekin...
Orain pintura era askotakoa egiten da eta asumitzen da, mantentzen da, saltzen da eta denetik, ez? ez du inork bide bat markatzen, ez dago bide bat markatua, ezin du inork aurrea markatu, etorkizuna ez du inork markatzen. kultura demokratizatu bezala egin da, ez da lehenago bezala: Picasso etortzen zen eta harek egiten zuena balio zuen, eta hari jarraitu behar; orain berriz bakoitzak berea egiten du eta bale! hala behar du gainera, abangoardia eta horiek bukatu dira, momentu honetan behinik behin, ez dago abangoardiarik, guztiak balio du ona izanez gero.
GALDERA: Baina zeinek erabakitzen du gero pintura bat ona ala txarra den?
ERANTZUNA: Ona dena ona da eta kitto! Karo, zirkuitoek eta kristoren bultzadizoa ematen dizute, askatasuna, lana egiteko leku oso onak, martxa haundia ez? Baina hemen, bakoitzak egiten duenak balio du, bere inguruan, bere neurrian, baina bakoitzak egindakoa. Marketing-ak funtzionatzen du, badakigu, multinazionalek mugitzen dute artea, horiek agintzen dute, horiek saltzen dute, eta hor ez baldin bazaude hemen geratzen haiz, Alde Zaharrean basoerdi batzuk edaten; hontatik bizi zara baina horrek ze inportantzia du? Ez du inportantziarik.
GALDERA: Nola ikusten duzu bestalde galerien mundua?
ERANTZUNA: Pinturatik bizitzea mirari bat bezala da; jende gazteak, gizarteak zertxobait aldatzen ez badu oso gaitza dauka! Espainia mailan Madrilek funtzionatzen du, eta hemen, Euskadin, ez dago horrela martxa bat mantentzerik, pintorea ez dago mantentzerik hemengo giroan, asko dira eta ez dago eskaririk, jendeak oraindik ez dauka ohiturarik koadroak jartzeko etxean, oso gutxi behinik behin... oso desorekatua dago. Proiektu bat falta da. Arteleku iniziatiba bat da adibidez, betetzen du piska bat, baina gehiago egin beharko litzateke, eta zentzu honetan.
GALDERA: Eta Euskaditik kanpo mogitzen al zarete edo?
ERANTZUNA: Jendeak gaurko egunean Madrilera joan behar du, ze Madriletik hona ez da inor etortzen. Lotuak gaude nolabait hemen, orain arte ere holaxe egon gara, eta nik egia esan ez dut aldatu nahi; zergatik aldatu behar dut, ba?
Hemendik atera? Proiektu bat izanez gero edo bai, baina bestela ez dut nahi, nik ez daukat loturarik galerien bidez edo, lehen ere ez, eta gainera ez dut nahi, ze nagoen bezala ondo bait nabil, gustora, nere lana jarraitu eta besterik gabe; sortuko balitz posiblitatea, joan eta etorri, edo erlazioa beste galeria batekin bai, zergatik ez, baina ez dago ibiltzerik karpeta batekin herriz herri...
GALDERA: Zer diozu euskal pinturaz?
ERANTZUNA: Garai batean egon zen gogoa markatzeko, finkatzeko pintura bat; neri ez zait iruditzen beharrezkoa denik, denboraren poderioz urteek esango dute den ala ez den, edo zer ezaugarri izan zituen, baina aurretik finkatzea moztea da, nolabait ere limitatzea.
Pintura Euskadin nahiko berria da, mende honetakoa da, ezaugarri batzuk badauzka: gerra aurrekoetan, Arteta... horiek denek, badute, baina gaurko egunean zailagoa da, egongo da nortasun bat beharbada, baina ez diot ematen inportantzia haundirik gauza horri, ez dago planteatzerik halakoa behar duen izan, halako koloreak, halako formak... limitazio bat izango litzateke.
Orain 30 urte esaten zuten: 'hemengo pintura grisak eta lainuak...', baina horretan geratzen bazara ez da posible, bakoitzak askatasun osoa behar du, bakoitzak bere mundua osatu, ez dago geratzerik ezaugarri batzurekin, ezaugarri horiek aldatzen bait doaz, herri bat aldatzen den bezala, segun ze garaitan desberdina da zeharo, eboluzio bat dago.
GALDERA: Hitzegingo al dugu kritika munduaz?
ERANTZUNA: Hau oso mundu itxia da; hemengo kritikak arraroa da zeozer laguntzea edo zeozer irekitzea, argitzea. Ez dut kritikoen kontra ez alde hitzegin nahi, ez dago kritikorik hemen, ez dago ezer...
GALDERA: Herri iniziatibetan parte hartu izan duzu. Nola ikusten duzu artista eta herriaren arteko harremana?
ERANTZUNA: Oso gauza pertsonala da, obligaziorik ez dauka inork postura bat hartzeko. Nere kasuan, nolabait ideia batzurekin parte hartzen dut, baina pertsona bezala, ez du zer ikusirik zuzenki pinturarekin, hori kolaborazio bat da ideia batzutara elkartzen naizelako, besterik ez.
GALDERA: Ze beste fazeta duzu gustoko?
ERANTZUNA: Literatura edo... Bernardo Atxaga dut gustoko, nik uste dut hori dela gizon berria, literatura berria Euskadin, errealitatea eta magia erabiltzen maisua, eta nik pinturan ere hori erabili nahi dut, mundu erreal bat baina mundu onirikora eramana.
J.J.PETRIKORENA
44-47
GaiezKulturaArteaPinturaErakusketak
GaiezKulturaArteaPinturaPintoreakUMETA1
PertsonaiazUMETA1
EgileezPETRIKOREN1Kultura