J.A. Ormazabal: "Haurrentzat idazteko haur haundi bat behar barrenean sartua"


2021eko uztailaren 28an
Joxe Antonio Ormazabali elkarrizketa.

EZAGUNAK DIRA BERAK IDATZI, MOLDATU ETA IDATZI LIBURUAK, ETA UGARI ELKAR ARGITALETXEAN BERE ESKUTATIK IGAROAK
J.A. Ormazabal: "Haurrentzat idazteko haur haundi bat behar barrenean sartua"
Garai batean ikastolako irakasle izana, badaramatza makina bat urte Elkar argitaletxean haur literaturaren alorraren arduradun. Ugari dira bere eskutatik igarotako liburuak, eta beste mordoxka bat ere bai bere lumatik sortuak:"Patxibusa", "Maripertxenta", "Kittano"...
Irakasle, bost urte egin zituen Zarauzko ikastolan, eta beste hainbeste gero Beasaingoan.
"Seguru asko nik ez nian ezer idatziko eta ezer argitaratuko ikastolan hasi izan ez banintz. Haurrei ipuinak asko gustatzen zaizkiela konturatu, eta bertan ipuinak inprobisatzen hasi ninduan: fantasiaren mundutik eramaten nizkian piska bat".
Orduan ekingo zion idazteari:
"ikastolan bertan, multikopian aterata..."
Beasainen zegoela deitu zuten Elkar argitaletxetik haur literaturako bilduma sail batzu martxan jartzeko. Eta urte beterako hartu zuen ikastolatikako eszedentzia bederatzi urtetan barrena luzatu zaio dagoeneko.
"Elkar-en sartu aurretik itzulpen bat banian moldatua: 'Ketxusen zooa' liburua baina neuk ezer idatzi gabe. Horrela, Joseba Jakak burua berotzen zidaan esanaz, mundu guztiak Pernando Amezketarraren kontuak eskatzen zituela eta halaxe egin nian hura: ordurako zeuden hiru liburuak hartu, moldatu eta txukundu. Hori izan huen nere lehendebiziko liburua. Grazia piska bat ematea besterik ez nere meritoa".
Segidakoak izango dira "Kaxkarintxo" (Mariasun Landaren ipuin batetan oinarritutakoa), "Kotti", "Patxibusa", "Margolin", "Maripertxenta", "Kittano"... dozenatik gora erraz.
"Oso gustora egin nuen bestea, testu liburu bat duk: 'Zipristin'. Irakurgai liburu bat, bertan hogei bat ipuin biltzen direla, denak sortutakoak".
Orotara laupabost liburu itzuli ditu, eta moldatu ikaragarri mordoa:
"nere izena aurkituko duk edozein liburutako edozein txokotan, baina oso errazak eta laburrak dituk horiek, marrazkiak testuak baino garrantzia handiago hartzen duela gainera".
Fikzioa eta errealitatea
Joxe Antonio Ormazabal haur literaturan buru belarri sartu zelarik, antza denez bazuen bere literaturaren nondik norakoaren bidea zirriborratua.
"Idazten dudanean haurrak dizkiat gogoan. Pretenditzen diat horrelako mezurik eta ez ematea. Kontua gauza politak egitea duk, jolasteko modukoak, barre egiteko".
Ormazabalen istorioetako pertsonaiek fantasia darabilte borborka.
"Pertsonaia fantasioso samarrak asmatzen dizkiat, bai. Baina ez nauk ausartzen ehunetik ehun fantasia erabiltzen ere. Orduan ez diat nahi izaten errealitatatetik gehiegi urruntzea, fantastikoaren eta errealitatearen nahaspila eta jokuaz piztuko balira bezala. Eguneroko bizitzan gertatzen diren eta ikusten ditugun gauzetatik abiatzen nauk hortik sortarazten diat istorio baten interesa".
Beren liluragarritasunagatik jendearengana irits daitezkeen pertsonaiak dira sortu Joxe Antonioren lumatik,
"bizi garen mundu honetan badiren pertsonaiak gordetzen dizkiat hala ere".
Istorioen hariak bizkor eta biziak dira beti, gertakari batetik hurrengo abenturara tarte gutxi kausitzen dutenak.
"Aktibo antzekoa izan dadila, eta ez sekula aspertu. Jendeak egiten didan kritikatxo bat duk, bada, nere pertsonaiak ia beti ondo bukatzen dutela, mundu zoriontsuko amaieradunak istorioak. Onartzen diat, nere lanak ikusita ez dela deskalabro handirik gertatzen. Pasatzen dituk anekdotak, estuasunak, larritasunak, baina azkenean itsasoa berriz baretu egiten duk. Hori maite diat".
Ez horregatik, ez zituen aipatzeke utzi beste idazleren obra 'mingotsagoak' ere, errealitatetik abiatu eta errealitateko hariari fidelki jarraikitzen zaizkionak.
Itzulpenetik sorkuntzara
Euskal literaturaren historiari errepaso emanez gero, konturatuko gara haur literaturaren esparruan gauzak dexente aldatu direla urteen poderioz. Hasiera batean itzulpenen nagusitasuna nabarmena suertatzen baldin bazen ere, azken bolada honetan euskal idazleen eskutikako izenburuen argitalpenak ugaritzen ari dira atzerrikoen aldean.
"Bazen garai batean haur literaturako esparruan eskaria, baina produkzioa falta. Argitaletxeen lehen joera itzulpenaz baliatzen izan huen, eta hortik delako boom hori, bere garaian bere funtzio inportantea bete zuena. Horren parean hasiko huen jendea piskanaba sorkuntzan, nahiz eta buelta eman ez zaion; horretan dihardugu".
Ormazabalen ustez, euskal liburugintzak haur literatura kopuru handi samarra kalera eman duen arren, zati ttiki bat baino ezin sartu ahalko genuke beste literaturen pareko multzoan.
"Polili polibi ari dituk gure liburuak beste hizkuntza batzutan agertzen, baina gure produktoa oraindik ezezaguna duk beste literaturatan, argitaratua izan denak duintasuna gordetzen duelarik".
Helduentzako idatzi izan duten zenbait idazle ere haur literaturan entsaiatzen hasi dira makina bat.
"Bai, eta arrisku ttiki bat ere somatzen diat batzutan. Idazle konsakratu batzuk, haurrentzat idazten dutenean, uste diat pentsatzen dutela ez dagoela zertan desberdintasunik egin beharrik haurrentzat, gazteentzat ala helduentzat idatzi; literatura bakarra dela eta ez dagoela zergatik mugak ipintzen aritu beharrik. Teorian interesantea duk, eta kontutan hartzekoa. Baina gero praktikan klabe asko galtzen dituk haurrengana iristea lortu gabe. Batzutan somatzen duk haurrekin komunikatzea kostatzen zaiela. Eta horretarako haur haundi bat behar duk eduki barrenean sartua, berrenean bizi dena".
Haurrekin ikastoletan barrena
Ikastetxetatik barrena ibili ohi da Joxe Antonio literaturaz solastatzeko.
"Batzutan deitzen gaituzte haurrekin hitz egitera hurbiltzeko. Orduan jasotzen dizkiat inpresioak, zer gustoko zaien eta zerk hainbeste arrakasta izan ez duen. Uste diat piska bat harritu egiten direla ikustean hor aurrean daukatela berek irakurritako istorioak asmatu dituena. Eta galdetzen dute: 'aizu, eta Patxibusa, hori benetazkoa al da?' Asko kezkatzen dituk horretaz, fikzioa eta errealitatearen arteko muga horretaz, kontatutakoa egia ala gezurra ote den".
Idazleak ez ezik, marrazkilariak ere eraman izan ditu Joxe Antoniok berarekin batera. Kontatzen zigun zenbaterainoko liluraz aritu ohi diran marrazkilariekin, nola egiten duten lan, zenbat tardatzen duten dibujo baten margoketan... eta baita eskatu ere arbelean pertsonaiaren bat marrazteko.
"Haurrak literaturaz goza dezaten esfortzua egin behar diagu, alde batetik idazleek, eta bestetik, noski, ikastola eta eskoletako irakasleek. Behar gabe, literaturaren alde ludikoa eta gozagarria azpimarratuz. Saio politak egin litezke honi dagokionez: ez bakarrik haurrekin hitz egitera ikastolara hurbiltzea, bai eta kontatzera joatea. Koldo Amestoi kontari ikusi izan diat, eta miresgarria duk. Halako saioak egin beharko genituzke, kondalaritzakoak. Idaztea eta kondatzea ez dituk gauza bera ordea. Nik idazten diat, eta idatziko niake norbaitek konda ditzan. Baina ez diat uste ausartuko nintzatekeenik kondatzera".
Hona bitarteko hitzak Joxe Antonio Ormazabalekin luzaro mintzatu ondoko pasarteak besterik ez dira izan –marrazkilariez solastatu ginen, literatura eta hizkuntzaz, argitaletxeetako haur literatur plangintzaz–, baina orrialdeetatik kanpo geratu zaizkigun horiek beste norbaitek jasotzea merezi duelakoan, hemen amaiera. Zoriontsu eta esperantzagarriegia agian?
GORKA ARRESE
Ormazabalen ipuinetan badira estuasun eta larritasunak, baina itsasoak bare amaitzea du gustoko.
46-47


GaiezKulturaLiteraturaIdazleakORMAZABAL2
PertsonaiazORMAZABAL2
EgileezARRESE1Kultura

Azkenak
Hamaseko buru politikoa hil dute Iranen, eta Israelek eskualde mailako gerra elikatzen jarraitzen du

Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]


Pistola faltsu batekin Donostian atxilotu duten pertsona migratzaile talde bat mehatxatzen ari zen, Irutxuloko Hitzaren arabera

“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.


Frantziak babestu du Marokok Mendebaldeko Sahararen soberania izatea

Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.


Terrorismoaren Biktimen Oroimenerako zentroari Gasteizko Urrezko Domina ematearen aurka mobilizatuko dira oroimenaren aldeko elkarteak

Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]


2024-08-01 | Sustatu
Zer egin Elon Musken Grok adimen artifiziala ez elikatzeko (aukeran)

Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]


2024-08-01 | Gedar
Ehunka kolono sionista oldarka sartu dira presondegi batera, hainbat torturatzaile babesteko

Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]


Eraso matxistak eta LGTBI+fobikoak salatzeko telefonoak aurkeztu dituzte Gasteizko jaietarako

Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]


Netanyahuren bisita AEB-etara
Palestinako auzia erabakigarria izan daiteke demokratentzat AEBetako hauteskunde presidentzialetan

AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.


Indusen ibaibideak

Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]


2024-07-30 | Xabier Iaben
Aragoiko Asabón errekan barna bizikletaz
Pardina eta makien arrastoan

Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]


2024-07-30 | ARGIA
Uda honetan irakurtzea merezi duten sei liburu

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.


“Musikak erroreari zor dio ondo emandako notari bezainbat”

Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]


Eguneraketa berriak daude