Andres Urrutia: "Zuzenbidearen munduan, euskarari dagokionean, boluntarismoa da nagusi"
Andres Urrutia Ondarruko notarioa dugu, notaritza lanak euskaraz egiten hasi zen lehenengoa bera. Zuzenbide Hiztegiaren sortzaileetarikoa izaki, Deustun ematen ditu klaseak egun, Justizi Administrazioaren arlo garrantzitsu honetan buru-belarri sartuta dabilelarik. Bere eguneroko lanetik abiatuta, euskarak hainbat premia nozitzen dituen gizarte esparru honek bizi duen egoera, egin dena, egin daitekeena, eta egin beharrekoak aztertzen saiatu gara segidako lerrootan, aurrera begirako zenbait hipotesi landuz bidenabar. Ondarruko bulegoan hartu gaitu eskuzabalik.
Gobernutik datozkigun itzulpenak kasu, oso zailak dira, euskarazko mundu juridikoa sortzeko oso gaitzak. Diputaziotik datozenak biguinagoak dira, baina erdal mundutik datorren jurista batentzat horrek testuok gogorrak dira ere. Ze horien irensteko behar da formazio bat guk ez daukaguna, guk beti erdaraz jorratu bait ditugu gure ezagutzak.
Euskara juridikoaren aldetik, lehenengo normalizazioa, hizkuntza berarena da. Ez dakit nork bultzatu behar duen hori, komisio batek, jurista elkarte batek... Hor dago UZEIren eskema, zeinaren arabera osatu genuen Zuzenbide Hiztegia, batetik, juristak, eta bestetik, linguistak elkarrekin lanean.
Hor dago katalunyarren eredua bestalde. Zentralizazio bat lortu dute bertan, ereduak oro finkatuta. Honek galdera bat sortarazten dit: zer da sistimarik hoberena, zentralismoa (katalunyarrena) hala aniztasuna(keria), gurearen modura? Nere iritziz argi dago erantzuna.
Dena dela eman dira pausuak. Erregistro zibiletaraho zabaldu zen lege bat bere garaian zera ziona: "los documentos que se otorgen enpleando lenguas autonómicas deberán ir acompañados de traducción para tener entrada en el registro civil". Konstituzioaren aurka doana erabat, ze euskera hizkuntza ofiziala bada, euskara hutsez egin bait daitezke paperak. Aldatu beharrean aurkitu ziren legea. Halere, hainbat erregistrotan, ez da deusik aldatu oraindik. Batzutan ez da onartzen aurkezteko eskubidea bera, eta onartzen denetan ere, normalean, erdaraz inskribatzen dira dokumentuak.
Mundu juridiko publikoaren aurrean badago mundu juridiko pribatu bat (gurea), eta mundu juridiko pribatu horretan euskerak zeozer esan behar du, gure esku dago, eta horretan behintzat ahelegin bat egin beharko litzateke. Begira, milaka eta milaka kontratu burutzen dira Euskal Herrian urtean zehar. Neri gustatuko litzaidake jakitea zenbat egiten diren euskaraz. Hor ez dago legislasio berezi baten beharra, Espainiako kode merkantilak aspalditik esaten du "las obligaciones son válidas cualquiera que sea el idioma en el que se concluyen". Badaude harremanak euskara hutsez burutzeko gauza direnak eta bere horretan uzten direnak hain zuzen. Administrazioak badu Hizkuntz plangintza bat gauzatzeko boterea, edo ardura motorra izateko, baina horretaz aparte bada iniziatiba bat horrek gauzak ere euskaraz egin daitezen, eta oso kuriosoa da, ez da sekula holakorik planteatzen. Neri, notaritza honetan, tipo batek bakarrik eskatu dit testamentua euskeraz egitea. Eta Ondarruan gaude, %80a euskalduna dela. Eta ostera, ahozko kontsulta gehienak, euskaraz egiten ditut.
Hori da kontua, jendeak ez du eskatzen, presio sozialik ez dago. Zenbat elkarte antolatzen dira gure herri txikietan? Horietarik zenbatek egiten dituzte estatutuak euskara hutsez? Eusko Jaurlaritzaren esku dauden erregistroetan euskara hutsez inskribatu daiteke aizu!.
Momentu honetan bestalde, marko politiko-juridito famatu honetan, ez dago gure zuzenbide propioa sortzeko posibilitaterik, ez dago, ze zuzenbide autonomikoa deritzoten hori autonomikoa izango da, eta Nafarroakoa ere autonomikoa izango da, baina kontzeptualizazioaren aldetik, zuzenbide hori espainiarra da. Eta beste gauza bat esango dizuet: probableki ez dauka beste erremediorik. Gaurko munduan, zuzenbidea, batasun bidean doa. Itzulpena egitea baino ez da geratzen beraz, baina itzulpenak baliagarriak izan behar dute. Gaur eta orain, zenbat abokatu, juez eta notariok erabiltzen dute euskarazko testua? Gutxik oso.
Hor badugu eskuartean beste projektu bat, garai batean E.K.B. desarroilatzen jardun zena, euskarekiko eskubideen gida-liburua hain zuzen. Gertatzen dena da, hori egiteko momentuan, topa dugula, zoritxarrea hela zorionez, Euskal Herri saindu edo madarikatu hau zatituta dagoela hiruzpalau legislaziotan: batetik, Iparraldekoa; bestetik, Nafarroakoa, eta azkenez Komunitate Autonomoarena, eta ondorioz, galdera bera hiru edo lau modu desberdinetan erantzun daiteke.
Azken batean, zuzenbide munduan, euskararen aldetik, boluntarismo hutsean gabiltza. Euskal kulturan ja orokorki bolurantismo moduan bagabiltza zuzenbide munduan are gehiago. Eta boluntarismo hortik irtetzeko giltza unibertsitatea litzateke ezbairik gabe. Nahi badugu euskera normalizatu, egingo da erabileraren erabileraz, ekinaren ekinean. Guk ez badugu posibilitaterik tresna hori erabiltzeko, beti itzulpenaren bidetik jarduten bagara... Saiatu al da inor Parlamentuan lege projektu bat euskera hutsez egiten? Hori batzuentzat utopia hutsa litzateke, eta probableki hala da, ze guk ezin dugu eskatu, esate baterako, %24a soilik euskalduna izaki, gauzak orain eta gaur horrela izatea, baina inork egin al du ahalegintxo hori?
Atxuriko irakasle eta ekintzaile batek uko egin dio akordioari kontzientzia arrazoiak direla eta. Voxek bost urteko kartzela-zigorra eskatzen du auzokidearentzat, Fiskaltzak aldiz zazpi hilabeteko espetxe-zigorra hauteskunde-delituagatik eta hiru hilabeteko isuna mehatxu... [+]
Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.
Bi irakasle eta ikerlarik inkesta jarri dute sarean, euskarazko esamolde batzuen inguruko datuak biltzeko. Bost minutu hartuko dizu betetzeak baina adi, bi galdetegi daude, egun bakoitian jaio bazara 1A betetzeko eskatzen dizute, eta egun bikoitian jaioa bazara 1B delakoa.
Gizateriaren aurkako krimenak eta gerra krimenak egotzi dizkie Hagako auzitegiak bi sionistei. Erabakia "antisemitismotzat" jo du Netanyahuk, eta Hamasek, aldiz, "Justiziarako urrats garrantzitsutzat".
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.
Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]
Polizia etxegabetzea geratu nahi zituzten herritarren aurka oldartu da eta hainbat lagun zauritu ditu. Azkenean, etxegabetzea atzeratu duela jakinarazi du epaitegiak.
Gaur, azaroak 21, Mastodon.eus komunitateak sei urte bete ditu. Urteurrena ospatzeko Gure aukera, sare libreak kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Izan ere, azken asteetan “eXodoa” ematen ari da: erabiltzaile asko X-tik ihes egiten ari dira, sare... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
.jpg)
Abenduaren 5ean Ikasle Goizarekin hasiko dute azoka. Hurrengo egunean Gazte Eztanda eguna egingo dute, eta gazteei zuzendutako hamaika jarduera egongo da. Egun berean, iazko Sormen Beka irabazi zuen Argizagi. Zubiak adiskidetasunerantz telesailaren aurkezpena egingo du Marramiau... [+]
ARGIAko lantaldeak bat egin du Mastodon.eus-ek bere seigarren urtemugan abiatutako Gure aukera, sare libreak atxikimendu kanpainarekin.
Mastodon.eus euskal fedibertsoko instantzia agian nagusiak sei urte bete ditu gaur. Urteurrena ospatzeko "Gure aukera, sare libreak" kanpaina abiarazi dute, atxikimenduak biltzeko. Efemeridea une interesgarri batean dator: Elon Musk-ek, X/Twitterren jabeak,... [+]
Gipuzkoako Lurralde Auzitegiaren ustez, bideo bateko irudietan ikusten denak "talka" egiten du Ertzaintzaren atestatuarekin, eta Amaia Zabarte foam bala batekin zauritua izan zenaren "ebidentzia erakusten" du, Noticias de Gipuzkoa-k jaso duenez.
Arma nuklearrarekin erantzuteko aukera dakarren dekretua izenpetu du Vladimir Putin presidenteak. Hegazkinekin, gurutzaldi misilekin zein droneekin "eraso masibo bat" pairatzeak ondorioztatu dezake arma horren erabilpena.