Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteartea 2024ko azaroaren 19an

Manex Goibenetxe: "Ni ez naiz lparraldekoa, Euskal Herrikoa naiz".

2021eko uztailaren 23an

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Manex Goihenetxerekin elkarrizketan.
Ezterenzubi herri xarmagarrian sortua, irakaslea, historigilea eta euskal politika oso gertutik segitzen duen gizona da Manex. Garai bateko EHAS partiduan ibilia, hauteskundeetarako zerrendan ere azaldu zelarik. Bospasei liburu baditu plazan: "Le Pays Basque, un peuple colonisé", "L'oppresion culturelle francaise", "Les origines du probleme basque", "For et coutames de Basse Navarre"...eta "Lapardiko historia'' duela gutxi. Ipar Euskadiko abertzaleen erreferentzietako bat da Manex.
Manex Goibenetxe: "Ni ez naiz lparraldekoa, Euskal Herrikoa naiz".
GALDERA: Gure historia nazionala egitearen beharra aipatzen eta azpimarratzen duzu zure idatzietan zehar sarritan.
ERANTZUNA: Konturatu naiz oraino Euskal Herrian, eta ez dut hitzegin nahi Parisez edo Madrilez, historia probintziala egiten dugula askotan, eta kontutan hartu behar dugu Nafarroako Erresuma bazegoela bai Hegoaldean eta bai Iparraldean. Gaur egun artxiboak barreiaturik eta sakabanaturik ditugu Iruñean, Pabeko hirian, Parisen etab. Eta hor gaindi behar da ibili, baita Madrid, Simancas edo Valladoliden ere, horien denen atzemaiteko. Baina anitzetan gertatzen da Iruñeako jendeak egiten duela bere eskualdeko historia, Hego Nafarroako historia, alegia, eta gainerako herrialdetakoek gauza bera. Ez dugu kontutan hartzen hor badagoela lurraldetasun bat, osotasun bat historiaren aldetik, eta beraz guk baditugula posibilitateak historia nazional baten egiteko baina falta zaigu kontzientzia bai Iparraldean, bai Gasteizen eta bai Irunean ere.
Nafarroako historian ukitzen ditugu orain bizi-bizirik dauden arazo batzuk: foralismoa, aginte politikoaren erabilpena, lurraldetasuna, nazio-kontzeptua... Osotasuna eta nazio-kontzeptua aipatzen ditudalarik, beste adibide bat. Eman dezagun Nafarroako lehen erregeak ehortriak direla Leiren; Herri Batasunako hautetsiak-eta joan dira zin egitera Leirera. Baina nork daki Nafarroako beste errege zerrenda bat ehortzirik dagoela Biarnoko lurretan? Badira lau errege-erregina ehortzirik. Hori dugu beste Leire bat ahantzirik dagoena, gure euskal nazioaren definizio geopolitikoa murrizturik bait daukagu nork Baskongadetan, nork Navarra foralean, nork Iparraldean, Baskonia ahantzirik eta bazterturik.
GALDERA: Eta azkeneko liburuan Lapurdiren historiari lotu zatzaizkio.
ERANTZUNA: Bai, Lapurdiri, zeren Lapurdin bizi bait naiz, eta ikerketa andana bat egin bait dut Lapurdiri buruz. Baina Lapurdik ere badu bere garrantzia zeren Lapurdi ikertuz Iparraldearen Erdi Aroko historia osoa egiten da: Erdi Aroan Lapurdik estaltzen zuen Iparraldeko eremu guztia, XIII. menderarte Arballa eta Amikuze ere Lapurdiko lorretan sartu bait ziren eta XIV. menderarte ere Hegoaldeko Gipuzkoako Bidasoa: lur batzuk Donostiaraino Lapurdiko lurrak ziren. Euskal Herriko historiaren bidegurutzean bezala atzemaiten dut Lapurdiko historia.
GALDERA: Eta gaur egungo Lapurdi ikusita, azken urteotan hemen izan den hazkunde ero horrek ez al du suntsitu Lapurdi zaharra?
ERANTZUNA: Bon, lehengo Lapurdi hura ez dago orain, zentzu hortarik abiatuz. Lehengo Lapurdik ireun du piska bat XX. mendearen erdirarte eta geroztik izigarriko aldaketak gertatu dira ekonomia aldetik, hirigintza aldetik, turismoaren aldetik, gizarte osoa hiritartu eta arroztu egin da. Kanpoko jendea sartu da, erdalduna, eta hor da kolonialismo kontzeptua piska bat. Aldaketa bat izan baldin bada historian zehar da gaur egon Lapurdi frantses kolonia bihurtu dela. Egia da, Baionan edo Angelun edo Miarritzen bizi garelarik, inpresioa dugu hemen bizi garela beltzak bezala, euskaldunak oso minoria bat bihurtuak gara eta gehiengoa kanpotik etorritako jendea da, erdalduna edo deseuskaldun dua.
GALDERA: Guk hegoaldean Txillardegiren bidez-eta ikasi dugu gaskoinak badirela hemen inguruan, eta baita bearnesak ere. Gaskoin batzuek, nonbait, Baiona, Miarritze, Angelu, erreibindikatzen dituzte.
ERANTZUNA: Gaskoin kontzeptu hori gaur egun erabilia da politika aldetik euskal mugimenduaren aurka, Parisek eta administrazIoak du gaskoin kontzeptu hori erabiltzen, esanez Baiona, Angelu eta Miarritze ez direla Euskal Herria, Gaskoin herriak baizik. Hor bada fenomeno bat Kaledonia Berrian ere erabiltzen denaren antzekoa: Numearen kontzeptua, edo Numearen egoeraren erabilpena. Kanpoko jendea Kaledonia Berrian gehienik Numean denez, hiriburuan, hori ez dute utzi nahi eta badakigu Numearik gabe Kaledonta Berririk ezin dela izan.
Gauza berbera gerta daiteke Baiona, Angelu eta Miarritzekin ere, Iparraldeko Numea bihurtuz. Baina horrek ez du oinarri historikorik batere, zeren egia da historikoki gaskoinera erabilia izan dela Baiona, Angelu, Miarritzen, baina ez hor bakarrik, Nafarroa osoan gaskoin hizkuntzak erabiliak izan dira: hartzen direlarik Lizarrako artxiboak gaskoineraz dira eta Iruñeako kale batzuen izenak ere gaskoinez dira. Beraz, arrazoi horrek ez du funts historikorik batere. Gertatu dena da hizkuntza ofiziala denbora batez bereziki hirietan gaskoinera izan dela.
Gero beharbada gaskoin hizkuntza kontuan hartu behar luke euskal mugimenduak. Hor bada espazio politiko bat gure historian zehar gaskoin hizkuntza Euskal Herriko hizkuntza bat izan da eta hori behar dugu kontuan hartu. Baina hor beste gauza bat falta zaigu, eta galdera horrela pasua nezake: zer da gaur egun euskal mugimenduarentzat bai Hegoaldean bai Iparraldean, euskal nazioaren definizio politikoa? Ea ez denez kontuan hartu behar apur bat espazio kulturala bezala bederen lehengo Baskonia hori. Bospasei mendez izan da Baskoniako Printzerri bat Iparraldean eta horrek baditu bere arrastoak gaur egun ere. Ez dakit aterabidea zer izan daitekeen baina behar da eman euskal nazionari definizio geopolitiko bat kontuan hartuz Baskoniaren errealitate historikoa.
GALDERA: Bazenafarroa aztertua duzu, Lapurdi orain eta Zuberoa falta. Ipar Euskadiren batasuna dugu berriro auzitan.
ERANTZUNA: Ipar Euskal Herriak ukan du garai batez bere batasona eta Lapurdik dio eman, ikusi dugun bezala. Gaur egun sakabanaturik dago, egitura bat ere ez dago Iparraldean. Baina ez da hori bakarrik Iparraldearen arazoa, zeren nik neure burua Iparraldekoa bakarrik ez, euskalduntzat daukat, eta nere herria Euskadi da. Ni prest naiz lan egiteko bai Gipuzkoan edo Hego Nafarroan. Beraz, batasun hitza erabiltzen badugu, Euskal Herri osoak du batasuna falta.
Horretan, hautu bat egitekotz, esan nezake atzera egin dugula, historiari begiratzen bazaio. Erran nahi dut, gaur egun behar bada badirela hiru Euskal Herri, edo Euskal Herria hiru zatitan puskatua dagoela, eta mugak azkartzen baizik ez direla ari. Nere beldurra da Euskaldun bezala, euskal nazioko herritar bezala, muga horiek azkartzea geroari buruz.
Entzuten dudalarik abesti bat non «askatzeko Iparraldea» erraiten bait da, neure buruari galdera berehala pausatzen diot: zer erran nahi du «Iparraldea askatze» horrek? Nik ez dut hori inoiz abestuko, ezta ere Gipuzkoa askatu, edo Hego Nafarroa askatu, baizik eta Herria askatu, Euskadi askatu. Iparraldea askatze horrek oroitarazten dit XIX. mendean Sabino Aranak idatzi zuelarik «Bizkaia por su independencia». Horiek denak probintzialkeriak dira, eta nazio kontzeptu bat behar dugu eman lurraldetasun osoa hartuz eta nazio kontzeptu hori eguneroko militantzia praktikoan sartu.
GALDERA: Eta irtenbideak? Nondik aurki genezake irtenbide bat?
ERANTZUNA: Ez naiz sorgin, azti edo profeta. Irtentideak herriak ditu, eta herriak bilatu behar ditu. Ikusiz, hala ere, Hegoaldean aterabide politiko negoziatu batetara abiatzen ari dela bai jendea, bai Madrid, hori garrantzizkoa da ez bakarrik Hegoaldearentzat, Iparraldekoentzat ere garrantzizkoak dira. Behar bada Iparraldeko jendea ez da horretaz aski konturatzen. Erran nahi dut, egun batez lortzen bada Hegoaldearen lurraldetasuna, Nafarroa ere sarturik, euskal administrazio nazional bat, nahi ala ez horrek ondorioak ukanen ditu Iparraldearentzat ere. Lotura nazional batzuk emaiten ahal izango ditugu. Ez dut berezten Iparraldea Hegoaldeak bizi duen egoeratik, horri loturik dago.
GALDERA: Kolonialismoa aipatu duzu lehen. Kontzeptu hori sarritan erresistentziaren borroka armatuarekin lotuta aurkitzen dugu. Ipar Euskadin...
ERANTZUNA: Zure galdera horretan hiru puntu berezi behar dira eta erantzuna ere araberan eman behar da edo ikertu: bata, kontzeptualizazioa, bia, estrategia, eta hirugarrena taktika. Nolako kontzeptualizazioa daukagu Iparraldeaz bai teorikoa bai praxisekoa, ondorioz dato objetiboen arabera «dekonexioari» buruz holako estrategia planteiatu eta horren bideratzeko nolako taktika aukeratzen da?. Eta zentro inperialistatik dekonektatu Iparraldea zer bilaketzen da, zein espazio sozio-politikotan sartzen da? Hegoaldetik kanpo Iparraldeak ba ote dauka gerorik–gero nazionala eta burujabetasunaz ari naiz?. Erantzuna baiezkoa bada, zein da? Ezezkoa bada, nola beraz lotu Hegoalderarekin eta ez aldekontra?
Erantzun estrategiko eta taktiko zehatzak eman behar dira, gaurregun nik bederen ikusten ez ditudanak. Behin baino gehiagotan irakurtu dut IKren txarteletan «borroka bururaino eramanen dugu». Ongi, baina zer da IKrentzat «buru» hori, eta ondorioz hel-buruak eta helbideak? Helburua «Iparraldea askatzea»? Orduan ez da Nazio Askapenerako Euskal Mugimendua. Euskadi askatzea? Orduan zergatik ez dago IK (edo IKren alde diren taldeak) Nazio Askapenerako Euskal Mugimendu batetan?
Nere eritzia emateko, politika arrazoiengatik, gure historiaren berezitasunagatik, ez dut ikusten aterabide politiko bat eman diezaiokeenik borroka armatuak Iparraldeari gaur egun. EHASen garaian ere hori nioen, eta jende guttik, Hegoaldeko jende gutik ere, ulertu du hori orduan.
Ez naiz ados IKk Iparraldea bakarrik askatzeari buruz estrategia bat adieraztearekin. Ni ez naiz Iparraldekoa, ni Euskal Herrikoa naiz. Eta IKren inguruko jende batek eztabaida Iparraldearen eta Hegoaldearen artean markatzen duenenean ere ez naiz ados: eztabaida Iparraldean eta Iparraldekoen artean ere da, eta horrela izan da, adibidez.
GALDERA: Nazio kontzeptu ezberdinetan al daude ezberdintasunak, ala ez da gehiago izango arrazoin politiko, historiko eta taktikoen ondorioz iritsi direla?
ERANTZUNA: Iparraldera bihurtuz, hemengo euskaldungoak beti halako probintzialismo edo lokalismo bat erakutsi du historian zehar. Hegoaldearekiko harremanetan nabari da hori*, mendeetan zehar. Euskal nazio maila osoan abertzaletasuna edo euskaldungoa oinarritu duen jende guti izan da, salbu XVI. mendean Joanes Leizarragaren inguruko euskal humanismoa, Broussain, Etchepare edo Constantin batzu, Hordago agertu arte. Hemengo euskaldungoaren aurpegia nahiko kulturala izan da, eta politika aldetik kasik beti Frantziako aztaparretara erori. Eta gehienetan Pariseri buruz izan den jarrera bere burua minoria daukan jende batena izan da, Estatuari eskatzea; aldiz besterik da bere burua naziotzat hartzen duen jendearen jarrera: eskatzeko ordez, eskuratzera saiatzen da.
Beste gauza bat: botere edo aginte arazoa. Egun batez lurraldetasuna edo osotasuna lortzen baldin badugu, Euskal Herriko administrazio nazional bat lortzen bada, boterearen erabilpena dantzan sartzen da. Egun batez Nazio Askapenerako Euskal Mugimendua irabazle ateratzen bada, aterabide politiko bat negoziatzen bada, mugimendu bat baizik ezin da irabazle izan, ez biga.
Gero ustekeria bat sarrarazten da: Hegoaldeak Iparraldea ahanzten duela. Ustekeria hori salatu eta hautsi behar da. Norbait Iparraldeaz arduratu baldin bada, praktikan norbaitek lan egin badu Iparraldearentza, hori Hegoaldeko jendea izan da. Historian datuak pilaka dira. Hegoaldekoek pitokeriak eta hankasartzeak egin dituztela, ezin ukatuzkoa da. Baina beren erakarpena inportantea eta praktikoa izan da. Gerlaren ondotik nork biztu du bertsolari mugimendua, dantzari mugimendua...? Adibidez, Teodoro Hernandorenak eta Gernikatik etorritako Olaetak. Ikastolak aipatzen direla, ikastolarik ez zen izanen ez bazen "Enbata", izan, egia da, baina errefuziatuak izan ez balira. Ikastola Iparraldean sortzeko lehen aholkua, aholku zorrotza, eman zuena Eustakio Mendizabal «Txikia» izan zen. Lehen andereñoak errefuxiatuak izan ziren. Orain errex da «Iparraldea askatu» esatea, ildoa bestek egin eta.
Iparraldeko nazio-kontzientzia sortzeko, zabaltzeko eta indartzeko prozesuan Hegoaldeko iheslarien papera benetakoa izan da. Eta hori Parisek oso ongi daki.
PELLO ZUBIRIA
38-41

GaiezPolitikaEuskal HerrHistoria
GaiezGizarteaIdeologiakAbertzaleta
PertsonaiazGOIHENETXE1
EgileezUBIAUR1Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Fermin Muguruza: “Pradales lehendakaria bere Justizia Sailarekin ados dagoen jakin nahiko nuke”

Jon Torner Zabala

Jaurlaritzak pobreenak berriro lotu ditu iruzurrarekin, dirulaguntzetan salaketak egiteko postontzi anonimoa jarrita

Mikel Garcia Idiakez

Mobilizazio arrazistek porrot egin dute Donostian zein Gasteizen

Zigor Olabarria Oleaga

Exodoa

Gorka Bereziartua

“Beharrezkoa da utopia maximoetan pentsatzea, horra iristeko bideak marraztu ahal izateko”

Onintza Irureta Azkune

Kartzelatik irtetean ematen zen diru-laguntza apurra desagerrarazi dute Espainiako Estatuan

Gedar

Azkenak

2024-11-19 | Leire Ibar

Langile bat hil da Petronorren konortea galdu ostean

Astelehen honetan zendu da langilea Muskizeko enpresan, mantentze lanak egiten zituen bitartean. Zerbitzu medikuek berehala esku hartu bazuten ere, ez zuten lortu suspertzea. UGT sindikatuak lan istripu honen arrazoiak ikertzea exijitu du.

2024-11-19 | Leire Ibar

Palestinako genozidioa salatuko du ikasturte honetan ere Gure Haurrak Ere Badira mugimenduak

Azaroak 20an, Haurren Nazioarteko Eguna, ikastetxe sarreretan krespoi belzdun bandera palestinarra eta bi zapata pare jartzea proposatu du hezkuntza arloko ekimen herritarrak. Azaroaren 30etik urtarrilaren 31ra bitartean haur palestinarrentzako elkartasun mezuak jaso eta ondoren... [+]

2024-11-19 | Axier Lopez

Harrapariak

2024-11-19 | Leire Ibar

Ijito herria ikusarazteko programazio didaktiko bat prestatu du Hezkuntza Sailak

“Te Siklârel Romanipen” ikasketa plana prestatu dute Ijito Herriaren historia eta kultura Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan txertatzeko. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak sortu du proiektua, EHUrekin eta Amuge Euskadiko Emakume Ijitoen Elkartearekin... [+]

2024-11-19 | Leire Ibar

Nafarroako Unibertsitate Publikoak Justizia Errestauratiboko Titulua eskainiko du 2025ean

Bitartekaritzaren eta pertsonen arteko komunikazio zuzenaren bidez, izaera penaleko gatazka bati konponbidea aurkitzea da Justizia Errestauratiboaren helburua. NUPek eskainiko duen prestakuntza 100 ordukoa izango da eta ikasleei titulazioaren gastuen %90 ordainduko zaie.

2024-11-19 | Pau Lluc i Pérez

Hainbaten artean, bat

Vicent Andrés Estellés poetaren hitzak harturik, bat naiz hainbat eta hainbat kasuren artean, eta ez kasu bakan, arraro edo ezohiko bat. Zoritxarrez, ez. Hainbaten artean, bat. Zehazki, Europako Kontseiluaren arabera, eta ibilbide handiko beste erakunde batzuen... [+]

2024-11-19 | Eguzki Talde Ekologista

Ehiza xehearen segurtasun-neurriek ez dute segurtasuna bermatzen

2024-11-19 | Jon Torner Zabala

Fermin Muguruza: “Pradales lehendakaria bere Justizia Sailarekin ados dagoen jakin nahiko nuke”

Fermin Muguruzak kontzertua eskaini zuen pasa den larunbatean Martuteneko kartzelan, Iñaki Pikabea 'Piti' eta Joseba Sarrionandia ETAko kideek espetxe horretatik ihes egin eta 39 urtera. Orain, kontzertua dela-eta hainbat jenderen kexak jaso ostean, Eusko... [+]

2024-11-19 | Mikel Aramendi

G20ko protokoloa eta Txinaren lau marra gorri

Argazkia bai, ala argazkia ez? Oraintxe bertan, ez dago argi Rio de Janeiron hasi berri-berria den G20aren goi bileran argazkia izango ote dugun ala ez. Bertaratu diren agintari gorenen “familia-argazkia”, alegia. Horrelakoetan arauzkoa bihurtu dena: turista... [+]

2024-11-19 | ARGIA

3x10: Sponsorra behar dugu

MULTIMEDIA - Oroimen Histerikoa

2024-11-19 | Mikel Garcia Idiakez

Jaurlaritzak pobreenak berriro lotu ditu iruzurrarekin, dirulaguntzetan salaketak egiteko postontzi anonimoa jarrita

Duin bizi ahal izateko prestazio ekonomikoa jasotzen dutenak lupapean ditu, berriro ere, Eusko Jaurlaritzak: postontzia jarri du martxan, herritarrek modu anonimoan “jardun irregularren edozein susmo” jakinarazi dezaten, eta Lanbideko Kontrol Unitatea indartu du,... [+]

2024-11-19 | Irutxuloko Hitza | Beñat Parra

‘Bizkarsoro’ Donostiako zinemetara iritsiko da, Bageraren, udalaren eta SADEren elkarlanari esker

Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]

2024-11-19 | Gedar

Kartzelatik irtetean ematen zen diru-laguntza apurra desagerrarazi dute Espainiako Estatuan

Nafarroako Salhaketak jakinarazi duenez, laguntza hori ezinbestekoa zen preso egondako pertsonek "gutxieneko oinarri ekonomiko bat" eduki zezaten, "askatasunean bizitzen hastera igarotzean". 480 eurokoa baino ez zen subsidioa.

2024-11-18 | Euskal Irratiak

Palestinar herriari elkartasuna helarazi diote Makeatik

Palestina, mediatikoki aurkeztua ez den bezala, aipatu zen joan den larunbatean Makean, mintzaldi, tailer, merkatu eta kontzertuen bidez.

2024-11-18 | Uriola.eus

Bilboko Higiezinen Azokan protesta egin dute asteburuan Euskal Herriko etxebizitza sindikatuek

Asteburu honetan Euskalduna Jauregian Euskadiko Etxebizitza eta Dekorazio Higiezinen-aretoa egon da. Sustatzaile eta higiezinen agentziek eraikuntza berriko promozioak eta bigarren eskuko etxebizitzak eskaini dituzte partikular eta profesionalen erosketa eta inbertsiorako... [+]

Eguneraketa berriak daude