Ur pitotxak: Kabalak Ezpeizen


2021eko uztailaren 23an
S.t. Faust-ekin elkarrizketan.
Ur pitotxak: Kabalak Ezpeizen
.Mauletik hamabiren bat kilometrotara, Ezpeiz herrian, kabal hanigarri baten hazkuntza egiten da: bisoi edo ur pitotxena. Bisoiak leku hotz, Amerika edo Sobiet Batasunarekin lotzen badira ere, Euskal Herrian egon izan dira duela zenbait urte. Hego aldetik etorritako hiru gaztek, bizia irabazi asmoz, abere hau "Euskal Hderriratu" edo hobeki erran da "Ezpeizeratu"dute.
«Irati» asoziazionea eratu aintzin, St. Faust, Paue ondoko bisoi hazkuntzan egon ziren urte betez ikasten. Baina «Irati»ko hiru gazteoi arazo juridiko edo finantzieroak, formakuntza eza baino larriagoak egin zitzaizkien. Batetik, entrepresaren inbertsioa 180.000 liberakoa delako eta bestalde, lantegia abia arazteko behar ziren baimenak ez zituztelako. «Xiberuko garaipen ekonomikoa bultzatzen duen erakundeak (Association pour le développent de la Souie-k) lagundu eta laborantzan duen hustirapena duen sozietate bezala onartua izan zen. "Irati" 23 eme eta 8 arrekin Bildu zen hasi zen; geroxeago Ezpeizeko oihan lasai batetan kokatuz.
Orain 157 eme eta 40 harren hazkuntza da .`lratik'' egiten duena. Hazkuntza hau hobeki ezagutzeko beren egunerako lanaren berri galdegin genien bi Enrike eta Joxe Leoni.
Teorikoki, bisoi abeltzain baten lana bisolaren ezagutza da alde batetik; hau artzainak bere ardi guztiak ezagutzen dituen bezala. Bigarrenik, bisoi elikadura eta azkenik, bere higieneari kasu handia ematea. Hala ere, gure lana urte osoon zehar desberdina da eta bisoiaren bizimoduari lotua. Martxoaren 5ean, har botatzea edo akuplatzea izaten da; gero, handik berrogeitahamar egunetara ttipiak sortzen dira. Orduan, baboitzak bere papertxoa du, hor bere aita eta ama azaltzen direlarik, odol kidetasuna galerazteko biziki garrantzitsua bait da larruaren edertasanerako. Gero, abenduan, ur pitotxen hiltzea dator. Lanean pasatzen ditugun orenak beraz, ur pitotxaren beharren araberakoak dira eta ez lantegi batetan bezala.
Zer dira zehazkiago lan horiek, kaiola egitea adibidez?
Kaiolak, burnikariz eginiko konpartimenduak dira. Bi moetatakoak: Urruxa edo emeenak haurra egiteko beste "gelatxo" bat dutenak eta arrenak. Janaria kaiolen gainean ematen dugunez bi estai daude, bata ur pitotx ttipientzat eta handientzat bestea. Honela bi hangar edo estalpetan banatzen ditugu: urruxena eta hilabete bat bete duten ur pitotxena (hauek saltzeko dira).
Janariarekin nola gertatzen da?
Janaria oso kontrolatua da, Pauera eramaten dugu analizatzera, janariaren kalitatea jakiteko batez ere. Arrain, haragi, eta laborez osatua da. Kantitatea errespetatu behar da kabalen loditasuna eta edertasuna ongi zaintzeko. Urruxa haurdun delarik grasa ttipitzen da eta arraina gehitzen. Bi egunetik behin egiten dugu janaria eta bostehun kilo arrain gehi bostehun kilo haragi hozkailuan gordetzen ditugu. Gero, maxinan xehatu ondoren banaketari ekiten diogu. Tratore batez 15 minututako lana guk orga batez egiten dugu. Lasaiki!
Ur pitotxak zuek hiltzen dituzue, ez? Nola egiten duzue?
Lehenik ur pitotxak aukeratu behar dira: Guk onenak etxean uzten ditugu. Gero, guk eginiko kaiola elektriko batetan sartzen ditugu eta hankak burni haria hunki bezain laster bisoia hiltzen da. Kabalak ez du sufritu behar, bestela larrua erortzen bait zaio. Gero, larrua eta azalaren artean egiten den urina kendu ondoren larrutzen dugu. Ur pitotxaren haragiak ez du baliorik.
Zein dira bestalde, ur pitotxaren heriotza dakartzaten eritasunak?
Ur pitotxak oso sinpleak dira eta beren eritasunak oso kutsakorrak. Ainitzetan, 24 ordutan ur pitotx taldea hil daiteke. Eritasun hauen aurka urtean bi aldiz txertatzen ditugu, batulismo eritasunarekin gertatzen den bezala. Baina antzutasuna dakartzaten beste eritasunekin, frangotan, ur pitotxak hil edo aparte uzten ditugu kutsa ez dezaten.
Beno, hil dituzten, eta noski oraintsu osasuntsu daudenen larruekin, zer egiten duzue?
Guk Frantziako hazkuntza asoziazionearen partaide gara, eta orduan Parisera saltzen ditugu. Gero, asoziazione hori okupatzen da salmentaz. Hala ere, normalki Kopenague eta Londresen enkante edo subasta moduan saltzen da.
Bukatzeko, egin dezakezue orain arteko balantze bat?
Bai, 1987. urtean 340 larru saldu ditugu eta bide onean gara. Zailena lortu dugu: Merkatuan sartzea.
Helburuak?, aberastea?
Bai, eta nola!–ja, ja–. Ez, gure helburua lanbide honetarik bizi ahal izatea da. Orain lantegi batetan lan egiten dugu baita ere eta, beraz, arratsetan ari gara kabalekin. Oso gogorra da. Famili bat hazteko eta aurrera ateratzeko 400 ur pitotx aski dira. Baina, asurantzak, ardiekin bezala laguntzak eman ditzan 600 buru eskatzen ditu. Landesetan 100.000 ur pitotx daude 20 langileentzat eta han egiten bada, hemen ere egin dezakegula pentsatzen dugu. Bigarren helburua larruaren kalitatea zaintzea litzateke.
Elkarrizketa bukatu ondoren, etxerako bidean, guk ere gure konklusioa atera genuen. Kuraia handia behar dela, alegia, Hego aldetik iheslari bezala Xiberu aldera jotzeko, jakinik jende gehiena kosta aldean dagoela. Bestalde, hain garrantzi haundia duen entrepresa bat abia arazteko, Europa mailan leku bat hartuz eta iheslari politiko batek dituen arazoak gaindituz.
«Irati» eta «Irati»koak adibidetzat hartu beharko lirateke Xiberu, Iparralde eta Euskal Herriko ekonomia aurrera ateratzeko orduan. Horregatik seguraski, Frantses eta espainol poliziek Carabanchel eta Aljerian utziko zituzten `.Irati»ko bi partaide: Enrike Letona eta Enrike Pagoaga.
Garbi dago luzarora horrelako ximikoak direla mingarrienak Estatu frantsesarentzat Iparralde honetan.
MANEXAK

Ur pitotxen larru preziatua xiberuko ekonomiaren eragileetako bat izan daiteke. Kaiola elektriko batetan sartu eta ur pitotxak batere sufritu gabe hiltzen dituzte.
20-21




GaiezEkonomiaLehen sektoAbeltzantza

Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Eguneraketa berriak daude