Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2025eko otsailaren 16an

Eduardo Gil Bera, fIosofiaren eskutik bizi den idazlea

2021eko uztailaren 28an

Eduardo Gil Berarekin elkarrizketan .
FILOSOFIA EUSKARAZ ARGITARATZEN NAHIKO LAN DAGOEN ARREN
Eduardo Gil Bera, fIosofiaren eskutik bizi den idazlea
"Rara avis" deitu dute Tuterarra izan eta filosofia idazten duela estakuru. Denbora, gizakiaren aldakaiztasuna eta beste dantzatzen ditu 87.ean Xalbador saria irabazi zuen. «Atea bere erroetan bezala» bere lanak.
ARGIA.–Llabur llabur, zertaz ari zara hainbesterentzat ustekabeko gertatuko den liburu honetan?
EDUARDO GIL BERA.–Bilaka, gizakiaren aldakaiztasuna, denbora, mina, okerra...ororen buruan horiek dituzu betiko galderak, gaia genuke beraz ea erran daitekeen filosofiak lehengo eta oraingo arazoak dituen, hau da, behin arazo horiek gainditurik berriak sortu ote diren edo ez ote gabiltzan beti arazo berei bueltaka. Ene ustez arazoak beti berberak ditugu denboraren buruan, zeren «denboraren buruan» hori ere hemendik egiten baitugu, orainetik, presentetik.
A.–Ez dira beraz arazoak gaindituak:
E.G.B.–Ez dira ene ustez betiko arazo horiek gaindituak, «egia», geure burua «hobenduri» edo «errudun» jotzea e.a. ez dut uste gainditurik diren. Egun ohitu gara Amerikatik heldu den master batek «hori gainditua da" erraten duelarik onartzera, eta nik horren kontra jo dut.
A.–Denbora eta iragana hitzetik hortzera darabiltzazu lanean zehar.
E.G.B.–Bai, ene ideen artean denborarena nagusi izan da. Pentsa adibidez gure iraganean, arazo inportantea da niretzat gure iragana nola ulertzen dugun, pentsa adibidez, gure iragan ofiziala herri gisa edo nazio gisa zein eskuetan den, iragan ofiziala eskuan edukitzea arma hagitz bortitza da. Orain pentsa gure gogoan zer nolako idea izaten dugun geure iraganaz, «ni, hainbeste urte nuenean halakoa nintzen» e.a. Ene idea da, iragan hori mementu honetatik, presentetik egiten eta moldatzen dugula, horregatik denbora iragana nola aditzen den arazo nagusia iruditzen zait. Gure buruan, eta batez ere moralean, hobenduri izatea adibidez hortik heldu da, iraganetik, horretarako beti iraganean bermatzen gara.
A.–Aipuzale borrokatu ageri zara liburuan.
E.G.B.– Ene estiloa, horretan Montaigneren jarraitzale naiz, aipu anitz ematea da, eni pasadizoak atsegin zaizkit aunitz, uste dut gai bat enkaratzeko hagitz. ongi dela, uste dut errealitateak duela ez aurki bat eta girbin bat, baizik eta aurki aunitz eta girbin aunitz ere.
A.–Inan edo han nobe. Ia bat idatzia zarela jakin dugu.
E.G.B.–Nik egin nuen nobela bat, baina hori zen estakuru bat filosofi arazoen kontatzeko, ta uste dut saio edo entsegua bide hobea dela aipu eta guzti, argudio bat muntatzen ibiltzea baino.
A.–Zer leku du gogoetak zure lanaren prozesuan?
E.G.B.–Enetzat idaztea ernari egotea bezala da, beharbada prozesu oso baten laurdena, bertze hiru laurdenak oharrak hartzea eta gogoetan aritzea lirateke, bat batean nik ikusten dut liburua eta bere egitura. Nik fite idazten dut eta idazterakoan ez dut arazorik, sintaxian isladatzen da fite idaztea. Nik uste dut liburu honek zailtasuna gaian duen eta ez hizkuntzan, agian mendebaldekoentzat beharbada, baina zailtasuna gaian, ez hizkuntzan.
A.–Terminologiarekin ez da beraz izan arazorik?
E.G.B.–Nola erranen dugun hori eta hura? Ez dakit baina adituz gero erranen dut aisa, aditu behar horretarako lehenbizi, gaiak eta aipuak jauzika doaz, fite, baina hori islada bertzerik ez da, horregatik diot liburua bazkalondoko prosa dela, zeren orduan ere gogoetan gaudelarik ideak eta iduriak fite doaz gogoan, handik harat eta hemendik hunat, galtzen da haria eta gero hartzen da e.a., nik hori berariaz egina dut.
A.–Liburuaren egitura eta gaien sailkapena ere bereziak dira.
E.G.B.– Arazoa nik nola ikusten dudan, gero, errez etortzen zait liburuaren sailkapena, ez molde akademiko batean: «gaia zera dugu, hau; kontrako argudioak hauek; aldekoak hauek; gero sintesis eta antitesis» Molde hori berariaz baztertua da, desegogkitzat jotzen dut, ni ez naiz unibertsitatean egona. Aunitzetan iduri du gauza bat akademikoki errezki sailkatua delarik garbia dela, ta hori ene ustez topiko galanta da, uste dugu aditzen dugula, buruz ikasten dugu formula, baina zer hartu dugu geurez guzti horretatik? Aunitz aldiz formula dakigu baina beharbada ez dugu hartu, horregatik ene idazteko eredua Montaigne da, aipu anitzekin, nahi duenak bere iritzia izan dezan.
A.–Filosofia lanetan Orixe ta zu baino lehenago arituak dira. Baliatu duzu haien uztatik zerbait terminologian edo?
E.G.B.–Orixe ez dut irakurri, bai aldiz Axular edo Sarako Etxeberri, baina euskal filosofian ez da deus, bon, ea zeri erraten diopun euskal filosofia, hau da, euskaldunak garen berea ba ote dugun mundua ikusteko molde bat, hori ukaezina da. Orain bertan zernahi gaiez euskaraz liburu aunitz egiten dira, eta horietan ez da ageri batzutan euskal izaerarik, Baroja edo Huarte Donibanekoaren liburuetan eta, erderaz ageri den euskal izateko era berezi hori, euskal kuisu ikaragarrizkoak biak. Eta euskara onean gainera oraingo liburu aunitz, baina erdera dario testuari, hagitz zaila da bereizten non den euskal eta non erdal, baina pentsatzeko moduan nabaritzen da. Mundua ikusteko molde euskalduna latinetik eta erretorika orotik hagitz urrun da, arriskutsua da alabaina esentzialismo hitzaz mintzatzea.
A.–Mintza gaitezen argitaratzeaz. Zer nola ibili dira hor kontuak?
E.G.B.–Argitaratzen arazoak izan ditut, ukatu zidaten argitaratzea, gero lehiaketara eraman eta horri esker. Niretzat garrantzizkoena argitaratzea zen, horrelako gai batekin banekien ez zutela argitaratuko. Eta gero pentsa, hau ikerlana dela, ta ondorioz, ez dakit ba, laguntza edo, zernahi den ez? Salmentatik badakit ez dezakedala deus esperatu, eta txistea ematen duen arren, nik egunero bazkaltzeko ohitura dut, nehola ere ezin utzia; nik utzi nuen aurreko lana hau arras kontzilia ezina baita bertze edozer gauzarekin, hau ikerlana da eta banekien hala ere hau gosez hiltzeko era pollita izan zitekeela, baina tira, argitarazioa hagitz zaila da, eta bat ere laguntzarik gabe ikerketari lotzea are zailagoa. Nik idaztetik eta gogoeta egitetik bizitzea hautatu dut, iaz utzi nuen lorazain lana honi ekiteko. Nik ezin dezaket bertze gauzarik egin, ezta kazeta artikulurik ere, hau arras kontziliaezina da, uste dut gainera sarri bertze liburu bat akituko dudala, orai hasi naiz idazten, erditzen.
A.–Zein luke gei?
E.G.B.–Orain ari naiz sakontzen nola aipatzen den mina, arras estekaturik egiaren kontzeptua dugunari, mina, denbora eta egia. Ez dakit oraindik nola gauzatuko den, idazterakoan gauzak bertzelakatzen dira arras eta ez dakit zer suertatuko den. Bertzalde ere Lakoizketaren landare sailkaketa eta azterketa egiten duen liburuarekin lanean ari naiz. Bertizaranako jaun hau erotzat hartu bazuten ere, beti ari zen landareei buruz galdezka jendeari, botanika mailan bide urratzaile zen gizon hau. Gero bestek erabili dute bere liburua, baina kontu handiegirik gabe. Etimologia aldetik eta landareen usantza eta herri sinesmenen aldetik ere interesgarria.
INAKI CAMINO

Liburua gaiak du zailtzen, zail baldin bada, ez hizkuntzak.
48-49

GaiezGizarteaFilosofia
PertsonaiazGIL1
EgileezCAMINO1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Bukele diktadorea da, baina milaka pertsonaren bizimodua askoz hobea da egun duela hiru urte baino”

Maria Ortega Zubiate

“Hezkuntza sailburuaren determinismo teknologikoak kezkatzen gaitu: bai ala bai sartu behar da, modu akritikoan”

Mikel Garcia Idiakez

Efemeridea: Joxe Arregiren gorpua sekretuan hilobitik atera eta torturaren froga bilakatuko ziren argazkiak egin zizkioten

ARGIA

Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

dantzan.eus

Efemeridea: Mildred Harnack idazlea gillotinatu zuten Hitlerren aginduz

ARGIA

Azkenak

2025-02-16 | Artedrama Arte Eszenikoen Plataforma

Autokarabanie

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-02-15 | Iratzar Fundazioa

Abertzaletasuna. Aita hil, bai ala ez?

MULTIMEDIA - solasaldia

2025-02-14 | Inaxio Mendizabal Arrese

Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.

2025-02-14 | Lander Arbelaitz Mitxelena

Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]

2025-02-14 | Udane Barinagarrementeria Laka

Emeadedei + Mahl Kobat

Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]

2025-02-14 | ARGIA

Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]

2025-02-14 | dantzan.eus

Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]

2025-02-14 | Parean Elkartea

Sustraietatik eraldatuz

MULTIMEDIA - dokumentala

2025-02-14 | Sustatu

Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]

2025-02-14 | Euskal Irratiak

David Gramond

“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]

2025-02-14 | Gedar

Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.

2025-02-14 | Aiaraldea | Txabi Alvarado Bañares

Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.

2025-02-14 | Xabier Letona Biteri

Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]

Eguneraketa berriak daude