Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2024ko urriaren 19an

Eduardo Gil Bera, fIosofiaren eskutik bizi den idazlea

2021eko uztailaren 28an

Eduardo Gil Berarekin elkarrizketan .
FILOSOFIA EUSKARAZ ARGITARATZEN NAHIKO LAN DAGOEN ARREN
Eduardo Gil Bera, fIosofiaren eskutik bizi den idazlea
"Rara avis" deitu dute Tuterarra izan eta filosofia idazten duela estakuru. Denbora, gizakiaren aldakaiztasuna eta beste dantzatzen ditu 87.ean Xalbador saria irabazi zuen. «Atea bere erroetan bezala» bere lanak.
ARGIA.–Llabur llabur, zertaz ari zara hainbesterentzat ustekabeko gertatuko den liburu honetan?
EDUARDO GIL BERA.–Bilaka, gizakiaren aldakaiztasuna, denbora, mina, okerra...ororen buruan horiek dituzu betiko galderak, gaia genuke beraz ea erran daitekeen filosofiak lehengo eta oraingo arazoak dituen, hau da, behin arazo horiek gainditurik berriak sortu ote diren edo ez ote gabiltzan beti arazo berei bueltaka. Ene ustez arazoak beti berberak ditugu denboraren buruan, zeren «denboraren buruan» hori ere hemendik egiten baitugu, orainetik, presentetik.
A.–Ez dira beraz arazoak gaindituak:
E.G.B.–Ez dira ene ustez betiko arazo horiek gaindituak, «egia», geure burua «hobenduri» edo «errudun» jotzea e.a. ez dut uste gainditurik diren. Egun ohitu gara Amerikatik heldu den master batek «hori gainditua da" erraten duelarik onartzera, eta nik horren kontra jo dut.
A.–Denbora eta iragana hitzetik hortzera darabiltzazu lanean zehar.
E.G.B.–Bai, ene ideen artean denborarena nagusi izan da. Pentsa adibidez gure iraganean, arazo inportantea da niretzat gure iragana nola ulertzen dugun, pentsa adibidez, gure iragan ofiziala herri gisa edo nazio gisa zein eskuetan den, iragan ofiziala eskuan edukitzea arma hagitz bortitza da. Orain pentsa gure gogoan zer nolako idea izaten dugun geure iraganaz, «ni, hainbeste urte nuenean halakoa nintzen» e.a. Ene idea da, iragan hori mementu honetatik, presentetik egiten eta moldatzen dugula, horregatik denbora iragana nola aditzen den arazo nagusia iruditzen zait. Gure buruan, eta batez ere moralean, hobenduri izatea adibidez hortik heldu da, iraganetik, horretarako beti iraganean bermatzen gara.
A.–Aipuzale borrokatu ageri zara liburuan.
E.G.B.– Ene estiloa, horretan Montaigneren jarraitzale naiz, aipu anitz ematea da, eni pasadizoak atsegin zaizkit aunitz, uste dut gai bat enkaratzeko hagitz. ongi dela, uste dut errealitateak duela ez aurki bat eta girbin bat, baizik eta aurki aunitz eta girbin aunitz ere.
A.–Inan edo han nobe. Ia bat idatzia zarela jakin dugu.
E.G.B.–Nik egin nuen nobela bat, baina hori zen estakuru bat filosofi arazoen kontatzeko, ta uste dut saio edo entsegua bide hobea dela aipu eta guzti, argudio bat muntatzen ibiltzea baino.
A.–Zer leku du gogoetak zure lanaren prozesuan?
E.G.B.–Enetzat idaztea ernari egotea bezala da, beharbada prozesu oso baten laurdena, bertze hiru laurdenak oharrak hartzea eta gogoetan aritzea lirateke, bat batean nik ikusten dut liburua eta bere egitura. Nik fite idazten dut eta idazterakoan ez dut arazorik, sintaxian isladatzen da fite idaztea. Nik uste dut liburu honek zailtasuna gaian duen eta ez hizkuntzan, agian mendebaldekoentzat beharbada, baina zailtasuna gaian, ez hizkuntzan.
A.–Terminologiarekin ez da beraz izan arazorik?
E.G.B.–Nola erranen dugun hori eta hura? Ez dakit baina adituz gero erranen dut aisa, aditu behar horretarako lehenbizi, gaiak eta aipuak jauzika doaz, fite, baina hori islada bertzerik ez da, horregatik diot liburua bazkalondoko prosa dela, zeren orduan ere gogoetan gaudelarik ideak eta iduriak fite doaz gogoan, handik harat eta hemendik hunat, galtzen da haria eta gero hartzen da e.a., nik hori berariaz egina dut.
A.–Liburuaren egitura eta gaien sailkapena ere bereziak dira.
E.G.B.– Arazoa nik nola ikusten dudan, gero, errez etortzen zait liburuaren sailkapena, ez molde akademiko batean: «gaia zera dugu, hau; kontrako argudioak hauek; aldekoak hauek; gero sintesis eta antitesis» Molde hori berariaz baztertua da, desegogkitzat jotzen dut, ni ez naiz unibertsitatean egona. Aunitzetan iduri du gauza bat akademikoki errezki sailkatua delarik garbia dela, ta hori ene ustez topiko galanta da, uste dugu aditzen dugula, buruz ikasten dugu formula, baina zer hartu dugu geurez guzti horretatik? Aunitz aldiz formula dakigu baina beharbada ez dugu hartu, horregatik ene idazteko eredua Montaigne da, aipu anitzekin, nahi duenak bere iritzia izan dezan.
A.–Filosofia lanetan Orixe ta zu baino lehenago arituak dira. Baliatu duzu haien uztatik zerbait terminologian edo?
E.G.B.–Orixe ez dut irakurri, bai aldiz Axular edo Sarako Etxeberri, baina euskal filosofian ez da deus, bon, ea zeri erraten diopun euskal filosofia, hau da, euskaldunak garen berea ba ote dugun mundua ikusteko molde bat, hori ukaezina da. Orain bertan zernahi gaiez euskaraz liburu aunitz egiten dira, eta horietan ez da ageri batzutan euskal izaerarik, Baroja edo Huarte Donibanekoaren liburuetan eta, erderaz ageri den euskal izateko era berezi hori, euskal kuisu ikaragarrizkoak biak. Eta euskara onean gainera oraingo liburu aunitz, baina erdera dario testuari, hagitz zaila da bereizten non den euskal eta non erdal, baina pentsatzeko moduan nabaritzen da. Mundua ikusteko molde euskalduna latinetik eta erretorika orotik hagitz urrun da, arriskutsua da alabaina esentzialismo hitzaz mintzatzea.
A.–Mintza gaitezen argitaratzeaz. Zer nola ibili dira hor kontuak?
E.G.B.–Argitaratzen arazoak izan ditut, ukatu zidaten argitaratzea, gero lehiaketara eraman eta horri esker. Niretzat garrantzizkoena argitaratzea zen, horrelako gai batekin banekien ez zutela argitaratuko. Eta gero pentsa, hau ikerlana dela, ta ondorioz, ez dakit ba, laguntza edo, zernahi den ez? Salmentatik badakit ez dezakedala deus esperatu, eta txistea ematen duen arren, nik egunero bazkaltzeko ohitura dut, nehola ere ezin utzia; nik utzi nuen aurreko lana hau arras kontzilia ezina baita bertze edozer gauzarekin, hau ikerlana da eta banekien hala ere hau gosez hiltzeko era pollita izan zitekeela, baina tira, argitarazioa hagitz zaila da, eta bat ere laguntzarik gabe ikerketari lotzea are zailagoa. Nik idaztetik eta gogoeta egitetik bizitzea hautatu dut, iaz utzi nuen lorazain lana honi ekiteko. Nik ezin dezaket bertze gauzarik egin, ezta kazeta artikulurik ere, hau arras kontziliaezina da, uste dut gainera sarri bertze liburu bat akituko dudala, orai hasi naiz idazten, erditzen.
A.–Zein luke gei?
E.G.B.–Orain ari naiz sakontzen nola aipatzen den mina, arras estekaturik egiaren kontzeptua dugunari, mina, denbora eta egia. Ez dakit oraindik nola gauzatuko den, idazterakoan gauzak bertzelakatzen dira arras eta ez dakit zer suertatuko den. Bertzalde ere Lakoizketaren landare sailkaketa eta azterketa egiten duen liburuarekin lanean ari naiz. Bertizaranako jaun hau erotzat hartu bazuten ere, beti ari zen landareei buruz galdezka jendeari, botanika mailan bide urratzaile zen gizon hau. Gero bestek erabili dute bere liburua, baina kontu handiegirik gabe. Etimologia aldetik eta landareen usantza eta herri sinesmenen aldetik ere interesgarria.
INAKI CAMINO

Liburua gaiak du zailtzen, zail baldin bada, ez hizkuntzak.
48-49

GaiezGizarteaFilosofia
PertsonaiazGIL1
EgileezCAMINO1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zaintza beharrean, kontrola lehenesten duen arkitektura dugu eskoletan

Mikel Garcia Idiakez

“Horrenbeste erromantizatu dugunez auzia, ez gara kontziente espetxeak sor ditzakeen ondorioez”

Leire Vargas Nieto

“Haurrek errazago barneratzen dituzte magia eta ezustekoa”

Mikel Garcia Idiakez

“Gazteek nahi dute euskarari buruz hitz egin”

Onintza Irureta Azkune

DBHra pasatzean mugikorrik ez duten gazteak gero eta gehiago dira, familiek hala adostuta

Mikel Garcia Idiakez

Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?

Aiaraldea | Aitor Aspuru Saez

Azkenak

2024-10-19 | ARGIA

Erraldoiak protagonista dituen liburua atera du ARGIAk haurrentzat

MULTIMEDIA - elkarrizketa

2024-10-18 | ARGIA

Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren

56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.

2024-10-18 | Maitane Arnoso - Martínez

Beldurra espazio komun gisa

Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]

2024-10-18 | Urko Apaolaza Avila

Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]

2024-10-18 | Xabier Letona Biteri

Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du

Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]

2024-10-18 | Ahotsa.info

Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute

LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.

2024-10-18 | Onintza Irureta Azkune

Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea

“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”

Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]

2024-10-18 | Beranduegi

5x03: Van Goghen belarrijana

MULTIMEDIA - Beranduegi

2024-10-18 | Pablo Dendaluze

Biziminez

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-10-18 | Hala Bedi

Makroproiektuen aurkako manifestaziora deitu du Gasteizen Araba Bizirik!-ek, urriaren 26rako

“Araba ez dago salgai” eta “Makroproiekturik ez” lelopean egin dute deialdia. Urriaren 26an elkartuko dira 18:00etan “etekin pribatuak bermatzera” bideratuta dagoen eredu energetikoa eta “instituzioek jokatzen duten papera”... [+]

2024-10-18 | Aiaraldea | Aitor Aspuru Saez

Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?

Garraio publikoaren zerbitzuaren gainbeheraren barruan, alde estetiko hutsa bada ere, ohikoa bilakatu da trenak margoturik ikustea eta, behingoagatik bada ere, ez da arrazoi ekonomiko hutsengatik, langileek azaldu dutenez.

2024-10-18 | Urumeako Kronika

‘Hariak’ zinemaldia erresistentzia istorioen lekuko, azaroaren 7tik 17ra Hernanin

Aurtengoa hirugarren edizioa izango da, eta memoriaren gaia hartuko da ardatz, Kulturarteko Plaza Feministan.

2024-10-18 | Uriola.eus

Bazter Fest ospatuko dute Bilbon azaroaren 9an, protagonistak emakumeak diren hip-hop jaialdia

Azaroaren 9an, emakumeak protagonista diren hip-hop jaialdia ospatuko dute, 17:30etatik aurrera. Jaialdiak urtez urte hip-hop eta rap estiloetan ibilbide ezaguna duten emakume artistak bildu izan ditu.

2024-10-18 | Bilbo Hiria Irratia

Xamarrek ‘Orhipean, Gure Herria ezagutzen’ liburuaren edizio berria aurkeztu du

Gaur Donostian Orhipean, Gure Herria ezagutzen liburuaren edizio berria aurkeztu dute. Bertan Izan da egilea Xamar eta berarekin batera Antton Luku, Isabel Isazelaia eta Lander Majuelo.

2024-10-18 | Olaia L. Garaialde

“Beti gainerakoei jartzen diegu oxigeno maskara, eta denbora badago, norberari”

Krisi egoeran idatzitako gogoetak eta lagungarri egin zaizkion tresnak jasotzen ditu Iratxe Etxebarria kazetariaren 7.300 miligramo eszitalopram liburuak.

Eguneraketa berriak daude