Felis Jamar: "Behiak Ugaldu Eta Abeldegitik Kanpo Ateratzea Da Irtenbidea"


2021eko uztailaren 23an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Felis Jamar, Pirinioetako behi gorriaren konfederakunde estataleko zuzendariari elkarrizketa
Pirinioetako Behi Gorriaren Konfederakunde Estataleko Zuzendaria:
Felis Jamar: "Behiak Ugaldu Eta Abeldegitik Kanpo Ateratzea Da Irtenbidea"
ARGIA.– Zein dira egin duzuen Konfederakundearen helburuak?
FELIS JAMAR.– Arrazaren hobekuntzarekin zerikusia duen guztia, behi bakoitzaren genealogi liburuaren kontrola eta garapena, guzti hau Europan sartzearen ondorioa da. Arraza bakoitzak bere genealogi liburua izatea eskatzen du Ministeritzak, eta baita herrialde bakoitzak bere elkartea edukitzea ere. Horrela, elkarteak sortu ziren Catalunyan, Aragoien, euskal Kornunitate Autonomoan eta Nafarroan. Behar zen elkarte guzti horien konfederakunde bat eta halaxe egin zen.
Genealogi liburua bere N.A.N.a litzateke, zein dituen aita-amak, zein eman dituen umeak e.a. Kontrol zehatza litzateke. Arrazaren estandarra ere eskatzen da, hau da, behi orok halako edo holako berezitasunak behar ditu bete arraza horretakotzat hartua izateko: kolorea gariarena edo, adarren tankera, giharreak zer nolakoak, gantzetarako zatien noIakotasuna e.a.
A.–Nola lortzen da behi "egoki" bat?
F.J.–Orain zezenik onenak aukeratzen ari gara. harien haziarekin ernalduko ditugu gero emeak, eta halaxe arraza hobetuz joanen da emeki emeki, orain artean hau egin ez denez arraza bere berezitasun batzu galduz joan baita batze desegokiak medio.
Lortutako ume egokiek froga batzu ,gainditu behar dituzte, haragiaren egokitasunarena eta gizentzearena, eta har edo eme hauek langa gainditzen badute, berriz ere erabiliko dira har edo amatako.
A.–Zenbat denboran lortuko duzue prozesu hori egitea?
F.-7 bat urteko afera da, eta diru anitz kostatzen dena. Guk, deus baino lehen, genetistarik onena kontratatu nahi genuke, eta prozesuak dakartzan dirutzak lortzeko subentzioneak eskatuko dizkiegu Aministiazio autonomikoei.
A.– Zenbat behi gorri dago orain?
F.J.–Pentsa emazu iragan mendean Euskal Herrian eta Catalunya inguruan 140.000 genituela, denborarekin beheiti joanez, kanpotik ekarri behien bidezko nahasketen eta ordezkapenen kariaz. Ia ia galdu zen, baina Nafarroako Aezkoa bailaran 3.000 buru geratzen ziren eta galeraz oharturik berriz ere goiti jo zuten abeltzainek 1.960 urte inguruan. Egun, Nafarroa da gehien dauzkana, 8.500 behi, %80 hain zuzen. Aragoi da gutien duena, 300. Bizkai Gipuzkoetan 1.000 pasatxo eta antzera Catalunyan. Estatuan 13.000 denera.
A.– Baxonabarre, Zuberoa eta Lapurdin zer nola dago behia?
F.J.–Gu baino hobek; daude. haragiaren kalitatea hobetua dute, aspaldi egin bait zuten arrazaren hobekuntza eta kontrola. Egon izan gara han ere hobekuntzaren prozesuaren berri eman ziezaguten, gu prest gaude edozein lekutako teknikak erakuts diezazkiguten, politika eta antzeko afera horiek bazter. Mugaz bestaldean duten behi gorria Akitaniako "blonda" izenekoa da, baina aspaldian Piriniotan zegoen behi gortiaren jatorri berekoak dira blonda horiek eta gureak, milaka urte dituen arraza da, gero piskana nahasiz eta barreiatuz joan dena, baina erlazioa dute bestaldeko blondek eta gureek. Zenbaiten ustez behi hau gure hizkuntza bezain aspaldikoa da. Beste batzuren ustez, Akitaniako blonda gorri horrek ez du zerikusirik hemengo Pirinioetako hauekin.
A.–Europari begira zer konpetibitate lor dezakezue?
F.J.–Ekonomia aldetik errentablea da, eta kalitate aldetik edozein haragirekin lehian aritzeko gai. Guk orain produzioa ugaldu nahi genuke, eta jakina, kalitatea gehitu. Frogen zain gaude, beharbada lor genezake pentsutan eta gastatu gabe larreetako belar hutsez bazkatzea. Jatorri izenarena ere badago, hau da. behi gorri piriniotarrerako harategiak sortzea e.a. Erakustazoketan arrakasta izan dugu Espainian nahiz nazio artekoetan. Alemanak eta frantsesak interesaturik zeuden. Oso lur malkarretan ongi egokitzen da gure behi gorria, eta behi guztiei ez zaie hori pasatzen, anitzek ez dute balio.
A.–Zer errenta uzten du behi batek urtean?
F.J. - 45 eta 55.000 pta. inguru, baina hor ez dira abeltzainak sartu dituen orduak kontutan hartzen. Orain modernizaziorantz jo behar litzateke, hau da, nekazariak elkartuz, inoiz oporrak egiteko aukera izateko. Abeldegi libreak egin, behia artegitik kanpo bizi dadin, aterpea kanpoan izan dezan elurte eta eurialdietarako, ezinbestekoa da bestalde behiak ugaltzea abeltzain bakoitzeko. Behitik bizitzeko 40 bat eduki behar dira etxeko artegian eta ez dira kabitzen, horregatik kanpoan egon behar lukete. Edo elkartu edo esplotazionea hertsi, gutienez bi elkartzea beharrezkoa da denbora libre pixka bat izateko. Inbertsioneak izugarriak dira, horregatik makineria taldeka erosi behar, hori kosta egiten zaio jendeari, ikuspuntu diferenteak horretan, ohitura guti. Subentzioneak gainera aisego ematen dira taldeendako. Ez dago beste irtenbiderik.
22

GaiezEkonomiaLehen sektoAbeltzantza
PertsonaiazJAMAR1
EgileezCAMINO1Ekonomia

Azkenak
Gure gorputza gudu zelai bat da

Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]


“Irtenbidea Polizia kopurua handitzea balitz, arazoa jadanik konponduta legoke”

Albiste izan da Gasteizko Errota auzoa azken asteetan, urriaren 8az geroztik delinkuentziaren aurkako eta segurtasunaren aldeko mobilizazioak burutzen baitituzte zenbait auzokidek asteartero, bi lonja huts okupatu zituzten gazte migratzaile batzuk jo-puntuan jarrita. Inguruan... [+]


2024-11-25 | ARGIA
A-25: mugimendu feministak gizonei dei egin die konplizitatea eta justifikazioa desagerrarazteko konpromisoa hartzera

Azaroak 25 Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Eguna da. Mugimendu feministak Bilbo, Iruñea, Gasteiz, Donostia eta Baionan mobilizazioak egingo ditu. Mugimenduak argitaratu duen manifestuan, 2024an Euskal Herrian eraildako bost emakumeak gogoratu dituzte. Aurtengo... [+]


Udazkena agurtzen negua besarkatzeko

Abenduak hostoen kolore marroia dauka: lurrean, intxaurrondo biluziaren azpian, geratu diren hostoena. Intxaurrondoak bukatu du bere zikloa. Atseden hartzera doa: zuztarrak indartuz, elikatuz, nutritzea du helburu. Barrura begira, barrenak osatzeko garaian dago, orain arte egin... [+]


2024-11-25 | Iñaki Sanz-Azkue
Sugandila bat “ezer ez dagoen lekuan”

Asko hitz egiten da basoaz azken aldian. Basoak berreskuratzeaz, basoak sortzeaz eta basoaren hedadura zabaltzeaz entzungo duzu sarri. Eta ekintza ona izan daiteke zalantzarik gabe, ekosistema moduan duen balioa handia delako. Baina, basoari jartzen diogun atentzio eta indar... [+]


2024-11-25 | Jakoba Errekondo
Birigarroak zirinetan heriotza

Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko dira.


2024-11-25 | Garazi Zabaleta
Gaztaina feria basaburuan
Gaztainadiak eta gaztainaren kultura protagonista

Nafarroako beste zenbait herritan bezala, duela lauzpabost urte hasi ziren Basaburuan gaztainondoen inguruko lanketarekin. “Bertako gaztain barietateei lotutako ikerketa abiatu zuen Nafarroako Gobernuak, eta orduan hasi zen hemengo herrietan ere gaztainaren historia... [+]


Funtsezkoa jendea da

Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]


Lanbroa

Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]


Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika

Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean

Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]


Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


Eguneraketa berriak daude