Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2024ko urriaren 19an

Edorta Kortadi: "Politikoei Dagokie Kongresuko Erabakiak Aplikatzea"

2021eko uztailaren 20an

Edorta Kortadi, Eusko Ikaskuntza erakundeko buruari elkarrizketa
Edorta Kortadi: "Politikoei Dagokie Kongresuko Erabakiak Aplikatzea"
Eusko Ikaskuntza erakundearen buru dugu Edorta Kortadi, arte-kritiko, unibertsitateko irakasle eta beste zenbait gauzaren artean. Apirilaren 21ean hasi eta 25a bitartean, Iruñean, ospatuko den Eusko Ikaskuntzaren X. Kongresua dela eta jo dugu berarengana. "Artxiboak, Liburutegiak, Museoak" gaiaren inguruan antolatu du kongresua eta espezialista interesgarriak izango dira gure artean egun horietan. J. Angel Ormazabal arduratu da kongresuaren prestaketan eta gurekin batera izan dugu elkarrizketan.
GALDERA: Has gaitezen Kongresutik. Hamargarrena duzue...
ERANTZUNA: Orain dela lau urte Bilbon egin genuen bederatzigarrena "Gaurko Euskal Gizartearen Sorburu Hurbilak" lemapean. Orduan pentsatu genuen hamargarren Kongresua izatea XX. mendea aztertzeko, lehen helburua horretan jarri genuelarik. Sail guztien artean, hamabost sail ditugu (zinematografia, ekonomia, antropologia...), eta Batzorde Nagusian bilerak egiten hasi ginen horren prestakuntzarako. Bederatzigarren Kongresuan XVIII. ta XIX. mendeak arakatu genituelarik, XX. mendea arakatzen hasi ginen ondoren.
Handik urte betera Eusko Jaurlaritza Kongresu berdintsu bat antolatzen ari zela jakin genuen. «Congreso Mundial Vasco» delakoa. Bidegabekeria izango litzateke biak, planteamenduz nahiko berdintsuak, batera egitea eta beste gai batzuren bila hasi ginen gure kongresurako. Esan behar haiengatik atzeratu genuela guk beste urte betez. Baina Jaurlaritzak azkenean, ez dakit zein arrazoirengatik, ez zuen iazkoan ospatu berea. Aurten berriz biak batera tokatuko dira.
GALLDERA: Urtea aldatu... eta gaia ere bai.
ERANTZUNA: Pentsatutako gaien artean Antropologia, Euskal Herriko Ekologia, Artxibo, Liburutegi eta Museotaz dagoen azpiegitura... atera ziren, azkenengo hau hartu genuelarik gai bezala. Lehenbiziko momentu an iruditu zitzaigun nahiko Kongresu teknikoa izan zitekeela baina konturatu ginen ez zela horrela. Esate baterako "Ley de Territorios Históricos" famatu honekin Diputazio bakoitzak bazeuzkala bere planak eta bere plangintzak artxibo, liburutegi eta museo mailan. Orduan posible zen zubi edo pasarte leku bat bezala halako elkarte bat egitea haiekiko; topaleku bat bezala.
Kongresua prestatzerakoan teorizazio hutsean ez geratzea planteatu ginen. Horrela, kanpotik teoriko asko etorriko badira ere, praktikara bideratzea da gure helburua.
GALDERA: Ikusten da Kongresua behar praktiko batzuei erantzuteko antolatu duzuela. Nola ikusten duzue gaur egun hemen deuden artxibo, liburutegi eta museoen egoera?
ERANTZUNA: Gure museoak eta liburutegiak nola dauden jakiteko ez da oso azkarra izan beharrik. Gaizki. Artxiboak ere nahiko berdin daude. Bereiztu egin beharko genituzke, azken berrogei urte hauek direla eta, Araba eta Nafarroa alde batetik, diru asko eduki dutenak eta egitura nahiko ona izan dutenak, eta oso gaizki dauden Gipuzkoa eta Bizkaia bestetik. Gaurko egunean, artxibo eta liburutegietaz izugarrizko indarra hartu du Bizkaiak, Gipuzkoa oraindik oso atzean geratzen delarik.
GALDERA: Gehien bat ez al da inbertitzen elizetako artea berritxuratzen?
ERANTZUNA: Ba bai. Hor gabiltza Gipuzkoa mailan museo bat eraiki nahian. Lete jaunak badauka halako borondate onik arte 'erlijioso edo sakratuaren' inguruan zerbait egiteko Setien jaunarekin. Hor arazo asko daude, ez da borondate politikoa edukitzea bakarrik. Kasu baterako, San Telmoko museoa udaletxearena da, nork sartu dezake labana? Ez da bakarrik dirua jartzea, noren eskuetan dago hori aurrera eramatea? Oso zaila da gaur egunean horrelako sare konplikatua dagoelako; Bizkaian ere horrela gertatzen ari delarik. Lehen frankismoari botatzen zitzaion kulpa baina orain pasa dira bi lejislatura jadanik eta ez da gauza handirik aldatu. Azpiegitura bat jartzea oso zaila da. Ez da hamar urtetan jartzen den gauza. Nik uste dut diru asko jartzen dela piszinak, frontoiak... eraikitzen eta kulturan aldiz ez dela behar bezala inbertitzen.
GALDERA: Etnografia mailan ere badaude nahiko gauza garrantzitsu eta inpresioa da asko galtzen dela. Zer gertatzen da?
ERANTZUNA: Hor bi gauza daude. Etnografia mailan badago kolekzio tradizional bat oso ona, San Telmokoa, gaurkotu eta berritu beharko genukeelarik. Bizkaian Museo Etnografiko Historikoa dago, askoz apalagoa baina pedagogia mailan askoz hobeto dagoena. Museo honek zuzendari batekin kontatzen du Karmele Goñi, arkeologo eta prehistoriagile Apellaniz jauna ere lanean dabilelarik. Hauek ikastoletara, ikastetxetara eta unibertsitatetara gaurkotu dituzte barruko gauzak.
Gasteizen ere badago zeramikari buruz museo txiki bat eta Nafarroan Ulibarrenaren museo txikia badago, Diputazioak horrelako gauzak bultzatzeko asmoa ere agertu duelarik. Iparraldean Baionako museoa nahiko ondo dago.
GALDERA: Esaten ari zara gauza asko dagoela bai batean zein bestean. Ez al zaizu iruditzen jende gutxirengana iristen dela?
ERANTZUNA: Prolema kultural orokor bat planteatzen da galdera honekin. Adibidez kulturan nahiko gutxi agertzen da "mass-media"ren tokietan eta gauza bitxi eta arraro bezala. Berdin ausartuko nintzateke esatera gaur egunean politikoentzako politika egitea ideologia mailan hitzegitea dela. Ez dira konturatzen politika dela gauza asko egitea, esate baterako indar produktibo asko daudela. Estatu espainola adibidez konturatu da. Diseinu mailan, modaren diseinua egitea ere politikaren barruan kokatzen dela, diseinua esportatzea ere diru iturri dela.
Euskal Herrian oraindik ez gara konturatu kultura ere errentagarria dela, eta ez identitate mailan bakarrik, ekonomi mailan, heziketa mailan... Esaten zaigu gure nortasuna dagoela hizkuntza mailan, gure arbasoen ohituretan, produzitzen ari garen kultura berrian adibidez literaturan, arte plastikoetan, folklorean..., baina gero benetako laguntzarik ez dago. Itzultzailez betetzen ari gara herri guztia baina, horiek, azken finean, ez dute hizkuntza sortzen. Jaurlaritzako Kultur Sailetik jende asko pasa da baina hauen artean tekniko gutxi. Politikaz gehiago arduratu dira.
GALDERA: Kultur Sailan ibili direnak ez al dira ihardun epe laburrera begira, momentuko etekina ateratzeko?
ERANTZUNA: Bai, azkenean kontua da erakusketa bat montatzca edo beste zerbait egitea. Hor faltatzen dena da plangintza bat egitea batez ere azpiegitura bat sortzeko. Esate baterako, zuk montatu nahi baduzu edozein erakusketa, Donostian, Gasteizen edo Bilbon ez daude lokalak. Antzerkia montatu nahi baduzu ez daude antzoki munizipalak edo herrialdekoak, beti Aurrezki Kutxetara jo behar duzularik. Zergatik ez da sartzen dirua artxibo on bat egiteko herrialdez herrialde? Onartzen badute lege territorial hau zergatik ez dute egiten herrialde mailan gutxienik? Ez dira kapazak izan azken zortzi urteetan zerbait egiteko herrialde mailan ere.
GALDERA: Minimoki zer beharko litzateke, dignidade pittin batekin esan ahal izateko artxibo mailan badagoela zerbait, liburutegi mailan ere...
ERANTZUNA: Nik uste dut diseinu bat badaukatela. Ez daukatela esatea nik uste gehiegizkoa esatea dela. Beste gauza bat da beraiek ez direla gauza izan hori kaleratzeko.Nik badakit Gipuzkoako Diputazioak badaukala ze museo eta ze plangintza egin behar den. Hor interes asko daude, pertsona mailan, ekonomi mailan, partido bakoitzaren artean eta hortik neutralizazio bat ateratzen da.
Nire ustez deszentralizazio eredu oso gogorrak eramaten baditugu, azkenean, subentzio mailan gastatzen da diru guztia eta ez da ezer egiten. Zentru batzuk sortu beharko lirateke hiriburuetan edo hiri nagusienetan eta gero autobusen bidez jendea bertara eraman edo bestela azpiegitura duten herrietara eraman. Bailara-buruetara eramatea ez litzateke hain zaila izango.
GALDERA: Normalean ze jende joaten da Kongresura?
ERANTZUNA: Guk lehenbiziko agiria gure bazkide guziei bidali genien eta baita ere artxibo, liburutegi eta museo mailan mugitzen den jendeari. Jende nahiko berezia da. Hortik 500 bat txartel jaso genituen bigarren eta hirugarren agiria jaso nahi zutela adierazten zutelarik. Guk orduan, beldurtu ez baina, ikusi genuen gauza ez zela txantxetakoa. Nahiz eta pentsatu gai oso teknikoa zela konturatu gara gaur egunean espezialista ugari dagoela eta honetan dirua gastatu nahi duena gainera.
GALDERA: Artxiboak esaten denean zer harrapatzen du honek?
ERANTZUNA: Artxiboak edo liburutegiak ez daukate esparru oso definitua, ez dira oso hertsiak. Artxiboetan sartuko lirateke "centros de documentación de datos" eta ez bakarrik gauza zaharrekin, berriekin ere bai. Guk badaukagu horrelako datuen zentru bat Hondarribian, Generalitateak duena bezalakoa. Hor ari gara artxibatzen gerra garaitik honantz ateratzen ari diren pegatinak, kartelak, egunkariak, aldizkariak...
Liburutegietan sartzen da apartado bat gaur egunean liburutegi espezialduak arte mailan, literatura mailan... eta baita ere badaude beste apartado batzuk fonotekak, soinuen bidez diskotekak, bideotekak, diapositibotekak, hemerotekak, fototekak, iruditekak...
Museoetan ere oso zentzu zabalean hartu beharko genituzke. Hemen sartzen dira ekomuseoak edo ekoetxeak gaurko egunean Euskal Herrian egiten ari diren esperientziak. Adibidez Gipuzkoa mailan Irunen badago ekomuseo bat, Laurgainen beste bat eraiki nahi dute; Araban Gasteizen «La Holla. izeneko lekuan, Bizkaian Urkiolan neberak eta horrelako gauzak. Gu saiatu gara mantentzen izen batzuk haurren liburutegiak, fonogramak... esate baterako.
GAILDERA: Beste arlo interesgarri bat informatizazioarena izan daiteke. Nola aurkitzen gara hemen?
ERANTZUNA: Hemen aurreratuenak Nafarroako Unibertsitatekoak daude. Hauek izan dira lehendabizikoak liburutegi guztietarako ordenagailuaren aplikazioak jarri dituztenak. Hemen ere hasi gara sistema hori aplikatzeko lehen pausoak ematen. Gipuzkoako Diputazioa jarri da harremanetan nafartarrekin hemengoa bideratzeko asmoz. Asmo hauen artean liburutegi zentral bat jartzeko asmotan dabiltza.
Gasteizen artxiboak informatizatu dituzte. Beren fondo nagusiak, ez liburutegiak. Gero Jon Bilbaoren bibliografia ere hor dago. Egin da plangintza bat, ez dakigu noiz aterako den baina hori oso garrantzitsua litzateke, ordenadoreetan sartzeko.
GALDERA: Nola ikusten duzue egun gutxi barru burutuko den Kongresua?
ERANTZUNA: Gu pozik gaude ikusi dugulako jendea erantzuten hasia dela, nahiz eta hasiera batean, nahiko teknikoa izango zela pentsatuz horren beldur izan. Gu oso pozik egongo ginateke 200 edo 250 lagunek parte hartuko balu.
GALDERA: Ikusi egin behar Kongresuan partaideak planteatutako beharrei nola erantzuten dien gero administraritzak...
ERANTZUNA: Guk pentsatzen dugu elkarte zientifiko bezala gauzak tekniko mailan planteatzea, gero liburuetan gure proposamenak geratuko direlarik. Gero klase politikoak onartzen duen ala ez... Bere eskuetan dago aurrera eramatea edo ez, edo eredu hau ez zaigu interesatzen esatea. Elkarte honek garbi dauka bera ez dela Unibertsitatea ezta Administrazioa ere eta zubi bat egitea posible dela bien artean. Eusko Ikaskuntzak garrantzia izan bazuen gerra garaian honegatik izan zen, zubi funtzioagatik. Gai batzuk, oso eztabaidagarriak baina beharrezkoak zirenak, planteatzen ausartzen zelako. Gerora badirudi ausardi hori galdu egin dela.
GALDERA: Eusko Ikaskuntzaz hitzegiten dugunean beti aurreko historiaz gogoratzen gara. Oraingo Eusko Ikaskuntzak ze eragin dauka?
ERANTZUNA: Oso zaila da konparaketa bat egitea atzoko gauzak mistifikatzen eta mitifikatzen direnean. Askotan, entzuten dugunean, antropologia mailan adibidez lan haundiak egin zirela azkenean dira Barandiaran, Aranzadi eta Eguren jaunak; literaturan Lekuona jauna; heziketa mailan Landeta... Gaur egunean ere egiten dira gauzak, kontua litzateke dauden hutsuneak ikustea eta ze erantzun ematen jakitea elkarte zientifiko eta kultural bezala.
Guri, Euskaltzaindiari eta Real Sociedad Vascongadari aurpegiratzen zaigu atzerakadetan ari garela. Begi bistan atzoko gauzak ditugula eta ez oraingo arazoak. Nik ez dut uste hau egia denik, artxiboak ez dira, adibide gisa, atzoko gauzak jakiteko, gaur egunekoa hobeto ulertzeko baizik. Liburutegiak ere berdin. Museoak ez dira bakarrik traste zaharrak edukitzeko tokiak, gaurko forma berriak sortzeko edo ereduak planteatzekoak baizik.
Iñaki URIA
27-31

GaiezKulturaKultur ErakEusko Ikast
GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEusko Ikask
PertsonaiazKORTADI1
EgileezURIA3Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zaintza beharrean, kontrola lehenesten duen arkitektura dugu eskoletan

Mikel Garcia Idiakez

“Horrenbeste erromantizatu dugunez auzia, ez gara kontziente espetxeak sor ditzakeen ondorioez”

Leire Vargas Nieto

“Haurrek errazago barneratzen dituzte magia eta ezustekoa”

Mikel Garcia Idiakez

“Gazteek nahi dute euskarari buruz hitz egin”

Onintza Irureta Azkune

DBHra pasatzean mugikorrik ez duten gazteak gero eta gehiago dira, familiek hala adostuta

Mikel Garcia Idiakez

Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?

Aiaraldea | Aitor Aspuru Saez

Azkenak

2024-10-19 | ARGIA

Erraldoiak protagonista dituen liburua atera du ARGIAk haurrentzat

MULTIMEDIA - elkarrizketa

2024-10-18 | ARGIA

Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren

56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.

2024-10-18 | Maitane Arnoso - Martínez

Beldurra espazio komun gisa

Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]

2024-10-18 | Urko Apaolaza Avila

Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]

2024-10-18 | Xabier Letona Biteri

Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du

Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]

2024-10-18 | Ahotsa.info

Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute

LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.

2024-10-18 | Onintza Irureta Azkune

Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea

“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”

Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]

2024-10-18 | Beranduegi

5x03: Van Goghen belarrijana

MULTIMEDIA - Beranduegi

2024-10-18 | Pablo Dendaluze

Biziminez

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-10-18 | Hala Bedi

Makroproiektuen aurkako manifestaziora deitu du Gasteizen Araba Bizirik!-ek, urriaren 26rako

“Araba ez dago salgai” eta “Makroproiekturik ez” lelopean egin dute deialdia. Urriaren 26an elkartuko dira 18:00etan “etekin pribatuak bermatzera” bideratuta dagoen eredu energetikoa eta “instituzioek jokatzen duten papera”... [+]

2024-10-18 | Aiaraldea | Aitor Aspuru Saez

Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?

Garraio publikoaren zerbitzuaren gainbeheraren barruan, alde estetiko hutsa bada ere, ohikoa bilakatu da trenak margoturik ikustea eta, behingoagatik bada ere, ez da arrazoi ekonomiko hutsengatik, langileek azaldu dutenez.

2024-10-18 | Urumeako Kronika

‘Hariak’ zinemaldia erresistentzia istorioen lekuko, azaroaren 7tik 17ra Hernanin

Aurtengoa hirugarren edizioa izango da, eta memoriaren gaia hartuko da ardatz, Kulturarteko Plaza Feministan.

2024-10-18 | Uriola.eus

Bazter Fest ospatuko dute Bilbon azaroaren 9an, protagonistak emakumeak diren hip-hop jaialdia

Azaroaren 9an, emakumeak protagonista diren hip-hop jaialdia ospatuko dute, 17:30etatik aurrera. Jaialdiak urtez urte hip-hop eta rap estiloetan ibilbide ezaguna duten emakume artistak bildu izan ditu.

2024-10-18 | Bilbo Hiria Irratia

Xamarrek ‘Orhipean, Gure Herria ezagutzen’ liburuaren edizio berria aurkeztu du

Gaur Donostian Orhipean, Gure Herria ezagutzen liburuaren edizio berria aurkeztu dute. Bertan Izan da egilea Xamar eta berarekin batera Antton Luku, Isabel Isazelaia eta Lander Majuelo.

2024-10-18 | Olaia L. Garaialde

“Beti gainerakoei jartzen diegu oxigeno maskara, eta denbora badago, norberari”

Krisi egoeran idatzitako gogoetak eta lagungarri egin zaizkion tresnak jasotzen ditu Iratxe Etxebarria kazetariaren 7.300 miligramo eszitalopram liburuak.

Eguneraketa berriak daude