Joxe Erauskin: "Juergan fenomenoa zen, baina fede haundiko gizona ere bai"


2021eko uztailaren 23an
Joxe Erauskini elkarrizketa
Joxe Erauskin: "Juergan fenomenoa zen, baina fede haundiko gizona ere bai"
Txirritak azken urteak pasa zituen baserrira jotzen baduzu (Gaxteluene, Altzan) Joxe Erauskin topatuko duzu, Txirritari buruz hainbat informazio emateko prest. Antonio Zavalaren eskutik Txirritaren hainbat datu eta bertso gorde dizkigun Joxe Ramos Erauskinen iloba dugu Joxe. Gustora eta gogoz erantzun zituen gure galderak.
ARGIA.–Zuk txikitan ezagutu zenuen Txirrita, nolakoa zen haurrekiko?
JOXE ERAUSKIN.–Bai, gu umeak ginen, ni zaharrena eta gero beste sei txikiagoak, eta hark gehienetan goxokiak ekartzen zizkigun, karameloak ez, baina paxientxiak edo pastelkiak, ia gehienetan. Bakoitzari hiru eman, eta badakizu zer izaten den umea, gu pozik hura noiz etorriko zain. Goxokiak, eta kanikak ere bai, batzutan baloiak... guretzat oso ona zen. Beti aulki berean esertzen zen, hemen sukaldean, eta denbora guztian guri txisteak eta pasadizoak kontatzen. Guk parre, umeak ginen eta.
A.–Bestela, zein da berataz zuk daukazan oroitzapenik freskoena?
J.E.–Lanerako zahartua zen, hona etorri zenerako hirurogei urte bazituen eta nik lanean gutxi ezagutu nuen bere azkeneko bost-sei urte besterik ez nituen ezagutu. Festak zirenean bere bila etortzen ziren, edo parejaren bat haserretzen zenean bertsoak jartzeko etortzen ziren honaino, neska eta neskaren gurasoak nik gogoan dudala hirutan etorri ziren, burla egin ziotelako edo mutilak utzi... Txirritari detailatzen zioten zer nolako mutila zen, zer egin zion neskari, eta handik zortzi edo hamabost egunerako bertsoak jarri. Bueltak jasotzera etortzen zirenean, ordaindu eta listo, hamar duro uste dut izaten zela orduan.
Behin gertatu zen batek bertsoak jaso eta "gaur ez dut dirurik, hurrengoan pagatuko dizut" esan, baina bestea etorri ez, eta Txirritak zer egin zuen? Detaileak eman zituen hari bertsoak jarri, eta enteratu zenean berari jarri zizkiola, doble pagatuko ziola baina ez jartzeko, eta Txirritak baietz, baina doble pagatu ondoren jarri egin zizkion eta beraz hiru aldiz kobratu.
A.–Berak ez zekien idazten, noski...
J.E.–Ez, Txirritak ez zekien idazten, ez zeukan firmarik. Horretako nire osaba, Jose Ramon Erauskin, erabiltzen zuen, haren hiloba zena. Eskola piska bat bazuen, eta hark kantatu eta besteak apuntatu. "Orain ere bazeukat bertsoa", eta igual bi edo hiru bertso apuntatu. Orduan hamalau edo hogeikoak izaten ziren sailak, eta osatu arte, batean hiru, bestean bi, horrela. Osaba, Jose Ramon, bazterrean egon balitz, mordoa apuntatuko zizkiokeen, baina nola ez zegoen bazterrean, lanean zegoen, ba ezin zuen edozein garaitan bertsorik apuntatu. Horrela irabazten zituen sosak.
Gogoan dut igande arratsalde batetan, oso eguraldi ona zegoen eta hor kanpoko petrilean eserita, "karaje, karaje, gaur ere parejaren bat haserratuko balitz!". "Zer ba?" galdetu nion nik, eta berak "Ze ba? Sosak ateratzeko nik horrelakoak behar ditut!".
A.–Erlijio kontutan, nola ezagutu zenuen Txirrita?
J.E.–Txirrita fede haundiko gizona zen. Eta ez dut inongo liburutan letu; eta ez bertso-paperetan eta ez inon, ez dut Txirritaz halako konturik entzun, beste gauza asko haizatu egin dira, parrandazalea zela, etabar, baina horretaz ezer ez. Fede haundia zuen hark, eta neronek ikusia. Familiako guztiok ikusia dugu Txirrita gela txiki-txiki batetan, eta bazterrean baula, bere gauzak gordetzeko erabiltzen zuena. Eta arratsean, ohera joaterakoan baul hartan eserita bere errezoak egiten zituen, ez liburutik noski, ez bait zekien letzen, baina hantxe egiten zituen. Errosarioa egingo zuen, edo aitagurea, ez dakit, baina nik askotan ikusi dut. Eta hori ez dut inun irakurri. Juergako kontuak, asko, eta egia da, juergan fenomenoa baina fede haundikoa ere bazen. Gauero ez dakit, baina askotan bai.
A.–Zer bizimodu eramaten zuen Txirritak baserri honetan bizi zenean?
J.E.–Inoiz ez zuen gurekin batera otordurik egiten. Hamarrak aldera jeikitzen zen hura, eta ordurako gurasoak-eta, goizaldean lanean hasita bederatzitan gosaltzera etorriak, baina hura jeikitzen zenerako, guztiak ostera lanera. Orduan gosari-bazkaria egiten zuen hark, botila txiki bat ardo edaten zuen eta jateko, aurrean jartzen zitzaiona. Lanean ere inork agindu ez, edadekoa zen ordurako, eta gogoa zuena egin eta horretan ere denbora luzetan aritzerik ez. Lan samurrak, eta horrela: babarrunak letu, artoa letu. Surtarako egurra txikitzen pasatzen zuen denbora asko eta asko. Jakina, ibiltzeko torpetua eta bizkarra ezin makurtu baina besoetan indar ikaragarria: aizkora haundia esku bakarrarekin aise manejatzen zuen, burni zirien laguntzaz ere aritzen zen egur txikiketan. Denbora ona bazen, petrilean eseri, eta gero arratsean goiz erretiratu, atari-merienda bat eginda. Txirritak bi otordu egiten zituen: gosari-bazkaria eta afari-merienda. Besteok, lau egiten genituen. Horregatik gutxitan egoten ginen elkarrekin. Gainera, hark mahaian esertzeko biren tokia behar zuen
A.–Egia al da erderarik ez zekiela?
J.E.–Hitzen batzu akaso bai, baina horrela barra-barra hitzegiteko moduan ez. Badakizu, esaten da euskaraz ez dagoela maldizoriorik, eta hura halakoa zen: nik ez nion inoiz aitu hitz zakarrik edo maldiziorik. Hizkuntza zakarrekoa ez zen berde samarrak edo berdekeriak nahi baduzu bai, eta juergan ere bai, ikaragarri, baina maldiziorik ez. Behin kastilano batek bertsoa kastilanoz botatzeko eta botatzeko aritu omen zitzaion, berak ezetz eta ezetz baina azkenean bertsoa bat txarra botako zuela eta hantxe hasi zen: "hijoputa, gran cabrón, maricón, vete a tomar por culo, ladrón". Hori hemen etxean askotan entzun dugu, eta egia izango da noski.
A.–Etxean zer bertso giro egoten zen?
J.E.–Nik ezagutu dut hemen etxean sagardoa egitea, eta igual kupela bakarretik txotxean saltzen eta, ibiltzen ginen ahitu arte. Eta jakina, Txirrita bera hortik ibiltzen zen bezala, besteak ere gure etxean, berandu arte edan eta bertsotan, eta gero lotara hemen etxean geratu. Kupela hura ahitzen zen arte oso bertso saio ederrak izaten ziren gauez etxean. Gero, etxean bertan ere Saturnino Erauskin bizi zen, bertsolari ona izan behar zuen. Txirrita amonaren anaia zen, eta Saturnino aitonaren anaia. Beraz, bi bertsolari etxean, eta askotan aritzen ziren bertsotan. Saturnino gizon retua zen, inora joan nahi izaten ez zuena, eta horregatik ez zuen inoiz plazatan kantatzen.
A.–Jenioz nolakoa zen?
J.E.–Nik esango nuke jenio trankilekoa zela. Orain, nik ezagutu nuenean behartu ere zen egiten, edadekoa eta lanerako modurik ez eta, badakizu, jai denean, edo lanik ez dagoenean ez da halako jenio txarrik ateratzen. Askotan lanak ekartzen ditu jenioak, ezin arituta, eta gauza bat egin nahi eta gaizki atera... horrek ekartzen ditu jenioak askotan. Pertsona nolakoa den orduan ezagutzen da. Lagunartean jarri mahaiaren inguruan eta onak asko gara. Pertsona nolakoa den behartzean nabaritzen da, situazioetan. Nik Txirrita behartuta ez dut ikusi, baina jenio trankilekoa behar zuen izan. Hura gizon on bat zen, juergista, hori bai, baina ona.
Ramon ERKOREKA
Joxe Erauskin, gure kontalari trebea, "Gaztelu-ene" baserriko atarian.
32-34

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaTXIRRITA1
PertsonaiazTXIRRITA1
PertsonaiazERAUSKIN1
EgileezERKOREKA1Kultura

Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Eguneraketa berriak daude