Anuntxi Arana Sineste Zaharretan Aztarrika
Laster plazadu hirugarrena, "Ipar Euskal Herriko ipuin eta legendak" lanaren bigarren zatia izango dena. Baionan topatu dugu, berez arabatarra den emakume gaztea.
1875etik 1885a artean lau artikulu argitaratu ziren Paueko aldizkari batean, "Bulletin de la Societé des Ciences, Lettres et Arts de Pau" delakoan. Horietan Ipar Euskal Herriko ipuinak agertzen dira, Jean Francois Gerquand izeneko batek bilduak. Gizon hori bordaleko akademiako inspektorra zen Pauen, eta haren pean zituan Amikuze, Garazi eta Zuberoako errient edo maisu guztiak. Errient guztiei eskatu zien entzuten zituzten ipuin guztiak idatz zitzaten, entzun bezala, eta berari bidal ziezazkioten.
Hala ere, esan behar da Cerqand-en metodoa aski modernoa zela: ipuinak entzun ahala; diktatu gisa, hartzeko agintzen zien errientei. Ikusten da beti ez zela hpla egin, batzuk landuak direla nabari da. Gaur egun oso liburutegi gutxitan aurki daitekeen bilduma hartan akats bat nabarmena da: ortografia eredurik batere ez dute, eta idazle bakoitzak berak derizkion gisan ipintzen du. Nere lan bat, beraz, ortografia bateratzea izan da. Zalantza ugari izan dut, askotan ez zenekien-eta garbi zein erizpideri jarraitu. Azkenean nerea jarraitu dut, eta testuak batere aldatu gabe eman ditut gaurko ortografiaz, ipuin bekoitzaren bukaeran hiztegi ttipi bat ere ipiniz.
Ipuin horiek sailkatu ere egin ditut, zeren hamar urtetan zehar bilduz doan ipuinak Cerquandek heldu-arau argitaratzen ditu. Beraz, 1aminei buruzko ipuinak elkarrekin ipini ditut, basajaunei buruzkoak beste sail batean, eta hola.
«Txertoa»ko Luis Jimenez Aberasturik bazekien holako gauzetan nenbilela, eta proposatu zidan ea ez ote nuen bilduma bat egin nahi Iparraldeko ipuinekin, egile ezberdinenak batuz, Barandiaranenak, Barbierrenak, etabar. Baina Cerquandenak biltzea hobeki izanen zela pentsatu nuen, jende gutxik ezaputzen zituelako.
Esan dezadan, dena den bi tomotan argitaratzekoak direla ipuin guzti horiek, eta lehendabizikoan dira Euskal Herriko pertsonaietatik urrunen direnak, eta Europako tradizioan zerikusia dutenak.
Bada ipuin bat bi ahizpaz mintzo dena, bata zintzoa eta bestea oso gaiztoa. Zintzoa oso ederra da eta eskilar,apean uzten dute, eta dio ipuinak gaiztoa sukaldera eramaten zutela. Sukaldea zen etxearen zentroa, eta gure mentalitatean ez litzateke horrela, gure "Mari Errauskin" beti sukaldean da, gaisoa, lanean... eta besteak saloian. Holako gauzak.
Diploma bat eskuratzeko lan bat egin behar nuen, eta Harpeko Sainduaz egitea pentsatu nuen, zer den, zergatik doan jendea bertara eta abar. Magnetofoia hartu, Bidarraira joan eta han zaharrei galdezka hasi, zeren zoritxarrez zaharrekin egin behar dira gauza horiek, gazteek ez bait dakite kasik ezer.
Han bada harrizko saindu bat, sainduari ura dario eta ur horrek negalak eta ezemak sendatzen ditu. Hori turista liburuetan ere agertzen da. Lehen fertilitatearekin ere zerikusia ematen zitzaion, eta ezkonberri asko haruntza joaten omen zen, gero haur ederrak egin nahiz.
Eta jendeengana jo nuen, galdezka, ea sendatutako jenderik ezagutzen zuten, edo zigorturik... zeren sainduak zigorrak ere ematen bait ditu, trufariei. Oso normala da, zigorren artean, beheitiko edo kakaeria, baita mendian zangoa haustea ere, edo abere edo kabaletan eritasuna. Bada zigor bat behin gertatu omen dena, eta oso polita: hango sosak ohostu zituen emakume bati ez dakit zerk, batzuek diote deabru bat izan zela baina dena dela ere Sainduak igorritako zerbaitek, aztala edo opoa eraman zion, supazterrean zegoela, ekaitz gau batez.
Bilatu zuten, baina aurkitu gabe, eta denbora askoren buruan hotsak entzun omen ziren harpe horretan, argiak ere ikusi zirelarik, eta biharamonean haruntza joanez,. jendeek aurkitu zuten galdutako neska harri hori bilakatu zela.
Zaharrek, bestalde, ikusten dute ixtorio horiek nori kontaturik ez dutela. gazteek trufa egiten diete, ez diete sinesten, zaharrak konturatzen dira gauza horiek bukatzen ari direla, inork ez dituelako entzun nahi.
Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]
Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]
Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.
Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]
Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]
Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.
Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]
Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.
20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]
Israelgo egunkari Haaretz-ek hilabeteetako ikerketa egin du Israelgo Armadak iragan urriaren 7an Hamaseko erasoari nola erantzun zion aztertzeko. Armadako soldadu eta ofizial ugarirekin hitz egin du eta ondorioa argia da: Israelek Anibal direktiba indarrean jarri zuen, aurretik... [+]
Frantziako Estatuaren aurkako protestak aitzina doaz Kanaky irlan eta errepresioak ere ez dauka etenik. Uztailaren 10ean tiroz hil du errepide blokeoan zegoen Rock Victorin Wamytan gaztea. Independentisten artean ezaguna den familia batekoa da gaztea: 1998ko Noumeako Bake... [+]
Langile eskubideen aldeko ekintzaile Sharifeh Mohammadiri heriotza zigorra ezarri diote. 2023ko abenduaren 5ean atxilotu zuten aktibista matxinada karguak egotzita.
“PPko polizia patriotikoak” Barne Ministerioaren datu-baseen bitartez, Podemoseko politikariak espiatu zituela informatu du El Paísek, horien artean Pablo Iglesias, Yolanda Díaz, Ione Belarra edo Irene Montero. Espainiako Estatu osoko autonomia erkidego... [+]
Iñaki Echanizek irabazi du Zuberoa, Nafarroa Beherea, Hazparne eta Biarnoko zati bat barnebiltzen dituen laugarren hautesbarrutian. 2022an bezala, garaile atera da, ezkerreko Fronte Herritar Berriaren izenean.