Antonio Zabala, Bertso Zaharren Artxiborik Behinena
Ezin jakin herri literaturaz eta bertsolaritzaz zer jakinduria izango genukeen orain, Aita Zabala 1960. urte irian bilaketa eta jasotze lanetan abiatu ez balitz. Zabala hasi ez balitz egingo ote zuen beste inork bera hain galanki burutzen ari den lana? Batek daki. Pello Errota eta Otañoren bertsorik ez zen galduko, baina bai agian Gaztelu, Saikola Txabalategi edo Anduagaren batzu. Horregatik, hainbeste lan egin eta informazio bildu duen Antonio Zabalarekin nahi genuen egon. Bere apalean, guzti hauek kontatu zizkigun:
Beste arrazoi bat eta ez azala, argitaratutako bertso-liburuak sortzen duen fenomenoa dugu. Bertsolari horren auzo, herri edo inguruko jendea, ikusiz halakoren bertsoak argitaratu direla, bere kabuz hasten da bertsolari haren bertsoak gogoratzen, adiskideei haietaz galdezka, eta liburua kaleratu eta aste batzuetara, nik harrapatu ez nituen bertso mordoxkaren berri iristen zait. Kaskazurirekin esate batera, horixe bera gertatu zitzaidan. Mendiko baserri galdu batetik jaso nuen liburua kalean zela penitentzia-bertso sail bat. Honek, jakina, eskatzen du, berrargitarapen bat egin behar baldin bada, lehengo liburua hobetzea, geroztik bildutako bertso eta pasadizoak sartzeko, erdaraz "edición corregida y aumentada" esaten dena. Askotan, norbaiten bertso erdia iristen da nere eskuartera, argitaratzen dut eta berehala bertso sail osoa datorkit, horregatik, bigarren argitalpenak ere kontuz egin beharrak dira.
Honetaz ari garenez, bi gertakizun kontatuko dizkizut. Behin batean Irazustak telefonoa jo zidan artikulu bat egina zuela esanez. Joan naiz, hasi naiz ikusten eta berehala konturatzen naiz han ez dagoela inon artikulurik, nobela mardul baten hasiera baino. Atañorekin ere antzeko zerbait gertatu zitzaidan. Aita Intzak ba omen zituela Iruñean bere idazki batzu. Joan nintzen Intzarena eta gero "Txantxangorri kantaria" izango zen hain liburu famatu eta ederraren irazkia eskutaratu zidan. Berehala, joan Atañorena eta idazten segitzeko eskatu nion. Orrazketa batzu eta halako liburua atera zen gero.
Halakoetan, eskolaren falta da nabarmenena, Uztapide batek ez zizun ez puntu ta ez komarik jarriko, eta askotan beregana jo behar zer esan nahi zuen zehazki jakiteko. Kapituloekin ere hala gertatzen da. Dena den, honek denbora eskatzen du eta nik ez dut astirik. Oraintxe bertan, bada 80 urteko baserritar bat, bere bizikizunak magnetofoian jaso dituena, eta Goierrin ere badira beste bi, baina hortik liburua kalean ikusi arte, oso prozesu luzea da, eta beta behar.
Guzti honek gauza bat dakar, ikasi egiten duzula, garai batean neretzat berriak ziren bertso zahar asko jasotzen nituen, ez dakiena rentzat dena ikasgai, baina denborarekin gauza asko jasotzen duzu. Lehen gehien bat herriz herri eta baserriz baserri ibiltzen nintzen bertso bila. Orain ez, zaila baita datu berriak sortzea, beharbada arratsalde oso bat pasatzen dut bertso asko dakien gizon edo emakume zahar batekin, baina neretzat ezezaguna bat edo bi, horregatik orain ez naiz hainbeste mugitzen. Nire joera hau izaten da: bertsolariaren iloba edo bilobena jotzen dut edota bestela herri horretako bertsozaleenena. Horrela bertso horiek zergatik jarri ziren e.a. jabetzen gara.
Gerra garaian, propaganda egiteko erabiltzen ziren bertsoak gehien bat, baina halere ez zen gehiegi aditzen. Bertso-paperen bat, irratian zerbait, egunkariren batean, "Eguna"n adibidez.
Baziren pasadizo bitxiak ere. Trintxera batetik bestera bertsotan aritzen ziren. Alkain adibidez, abertzaleen bandutik Amezketako artzai batekin aritu zen bertsotan trintxeratik trintxerara. Rekete batek hori toki frankotan gertatu zela omen zioen. Beregana jo nuen, baina ni iritsi baino egun batzu lehenago hil zen. Frentetik etxera bertsoak bidaltzea ere eguneroko gauza zen.
Garai hartan Zepai, Txapel, Basarri eta lehendik zetorren Lujanbio ibiltzen ziren.
Gertatzen zen bestetan ere norbaitek errietan ematea beren kuttunen bat aurrera pasa ez zelako. Behin Lopategi ez genuen finalerako utzi eta bizkaitar batzuk errietan egin ziguten Donostiako Parte Zaharrean.
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]
Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]
Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]
Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]
Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]
Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]