Xipri Arbelbide: «Nork idazten du euskaraz abertzale izan gabe?»


2021eko uztailaren 28an
Xipri Arbelbiderekin bere lanaz eta euskaraz
Konzeptuak berezi eta argitu nahian,solas atsegin bat
Xipri Arbelbide: «Nork idazten du euskaraz abertzale izan gabe?»
Baionako liburu festakari entzun hitz horiek harritu gaituzte. Nola pertsona batzuek ez duten onhartzen, edo behintzat berezten euskaldun izatea eta idazle izatea. Konzeptuak ezin berezi horretarik datorke euskal idazleen mito bastarta. Joan gara Xipri Arbelbide apezarekin solastatzera, gaiaz gehiago jakin nahian...
ARGIA.– Galdera tipikoa: nor zara?
XIPRI ARBELBIDE.– 1934eko abenduaren 17an sortua naiz Heletan... Eskoletan toki askotan ibilia naiz, batxilergoa, teologia eta etnologia ikasten... Ttiki ttikitik seminarioan sartu naiz, ez Uztaritzen baina Beandonnen, Tarnos inguruko misionesten seminarioan. Ez dut beraz Lafitte ezagutu, ez naiz batere hemengo modelo horretan formatua...
A.– Eta gero zer pasatu da?
X.A.– Urte bat Algerian iragan dut gerla egiten, eta hamabi urte Afrikan. Misionesta nintzen: Bandonnen erakasle egon ondoan Cote d'lvoirera igorri ninduten. Gure kongregazioneakCote D'lvoire edo Dahomeyra bidaltzen gintuzten...
A. -Zergatik misionesta zinen?
~X.~ - Ez dakit...Ttipi ttipitik apez egingo nuen, baina misianest ez dakit nondik jin zitzaidan ideia hori... Afrikatik itzultzerakoan Pariseko Institut Prátique des Hautes Etudes delakoan urte batez etnologia ikasi nuen...
A.– Eta idazten noiz hasi zinen?
X.A. Afrikan hasi nintzen. Lagun batekin hango erran zaharrak bildu nituen, bilduma bat egin, roneoturik atera genuen, eta segidan arrakasta gaitza ukan zuen. Hango editore batek, gero argitaratzea proposatu zidan...
A.–Euskeraz?
X.A.–Ez, frantsesez idatzi nuen... euskaraz lehena "Irri solas" izan zen. Lehen liburua izkiriatu dut, historio horiek errezak zirelakoan leitzeko, etzela intelektual izaitearen beharrik,horrela egin nuen lehena.. Huts bat betetzeko, apezen mezako liburuetaz aparte, ez baitzen deus errezik irakurtzeko... Oraino ere ez da asko, salbu Daniel Landarten hori...
A.–Liburuek euskeraz errezak izan behar dute ala?
X.A.–Ainitzek ez dute irakurtzen, liburuak zailegi direlakoan, gisa horretako liburuak errezak emanez geroz eta irakurle xumeen gustukoak eginez geroz uste nuen irakurriko zituztela... Nere liburua asko saldu da: liburutegi gehienetan banatu dut, eta euskaraz ikasten ari direnek ere eskatzen didate...
A.– Literaturan erreztasuna bakarrik bilatzen duzu?
X.A.– Ez ... baina behar hori bete behar zen. Bigarrena egin dut nere esperintzien berri, nere tripako minen berri emateko... Hirugarrena Garaziko herrien historiari buruzkoa ere iduritzen zait jende frangok leituko dutela... Egiten dut ez saltzeko, baina euskaraz irakurgaiak izan ditezen. Nahi ukan banu frantsesez idatziko nuen, turistek erosiko zuten Garazi inguruan edertasunak non ziren jakiteko, baina...
A.– Euskaldun iparraldeko idazle tipikoa zara orduan, eta fikzioa?
X.A.–Eni ez zait iduritzen sekulan fikziorik eginen dudanik:.. biziak berak badu bere aberastasuna eta horren kondatzia balio zait, gaurko eta atzoko gauzak kondatzea inportanta zait...
A.– Lekuko pribilegiatu bat zara?
X.A.Bai nahi baduzu... nik ez dut irakurriaren arabera idazten, baina entzunaren eta ikusiaren arabera...
A.–Halere zure idatziek apez kutsua dakarte...
X.A. Uste duzu? Dena dela ez naiz entseatzen ene apeztasunaren pasa araztera, abertzaletasuna aldiz bai, abertzale naiz...
A. - Mintzaldi denboran erran duzu "nehork ez zuela idazten euskaraz abertzale izan gabe" ez da egia kasu orotan...
X.A. Neretzat segurrik garbi dago. Mintzaldian nion euskarak problemarik ez balu ez nuela netoiz libururik idatziko... Abertzale bilakatu naiz Baudonnen, ikasleetan hiruetarik bat euskaldunak ginelarik, la bascourtaille deitzen ginduzten... Gero Nantesen berdin gutaz trufatzen ziren eta hango bibliotekan Espainiako gerla zibilari buruzko bi liburu leitu nituen. Orduan Espainiako abertzaleetaz ohartu nintzen... Orroitzen naiz Nantesen eskolako mahainean "Gora Euskadi" zizelkaturik ganibetaz, prefet de disipline,delakoak orduko ehun libera paga arazi zidala, punitzeko...
A.–"Enbata"koekin harremanik ba zinuen?
X.A.– "Enbata" baino lehenago Txillardegi ezagutu nuen Baionako «Le Porche» liburutegian, harremanetan sartu ginen, soldado ginelarik elgarri idazten genuen, nik Algeriatik ( 1956ean). Etzen oraino abertzalerik, Charriton bai, ezagutzen nuen ere. «Enbata»koak geroxeagokoak dira... Eta ez ginen orain bezala kurutzatzen, ez zen autorik, ez zen telefonorik...
A.–Euskaraz idaztea kontzientzi hartze horretarik datorkizu?
X.A.–Bai... Nantesen nintzelarik oroitzen naiz superiorari gutuñak irekirik eman behar genituela. Orduan amari erran nakon ez nakola arraposturik eginen ez bazautan euskaraz idazten... Ama berrogei ta zazpi urtetan euskeraz idazten hasi zen semearen bortxaz... Euskaraz irakurtzen hasi nintzen Belgikan nintzelarik: astebehin «Jesus krixtoren imitazioa» leitu behar genuen, eta nik nola bat nuen euskaraz, orduan nere hizkuntzan irakurtzen nuen, eta frantsez bertsioarekin korrespondentziak eginez nere hiztegia aberasten saiatzen nintzen...
A.– Azken galdera bat: proiektuak?
X.A.– Lehen liburua egin nuelarik, ideia frango banuen, baina ez nuen bihi bat bururaino eraman... Proiektuak baditut asko, zer nahi baina idazteko denbora behar da: ez dut hainbeste denborarik orain!
Itxaro BORDA
35

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARBELBIDE1
PertsonaiazARBELBIDE1
EgileezBORDA1Kultura

Azkenak
2025-02-17 | ARGIA
Ikasle feministek elkarretaratzea egin dute Gasteizko EHUko campuseko irakaslearen sexu erasoak salatzeko

Gertatutakoak ez direla kasualitatea azpimarratu dute. Unibertsitateko eremuetan indarkeria matxista gertatzen dela azaldu dute, eta arazoa sistematikoa dela. Protokolo bat eskatu dute erasotuak babesteko. Erasotzaileak inpunitate osoarekin jokatu duela salatu dute.


Bi futbol taldek planto egin dute irain arrazisten aurrean Bizkaian eta partiduak bertan behera geratu dira

Gaztelueta C -Berango C gazteen futbol partidua bertan behera geratu zen Larunbatean. Jokatzen ari zirela Gaztelueta C taldeko gazte batek aurkariari "beltz zikin madarikatua" deitu zion. Gorengo erregional mailako Otxarkoaga-Iturrigorri partiduan ere... [+]


Bederatzi pertsonari lau eta hamar hilabete arteko kartzela-zigorrak ezarri dizkie Voxen kontra protesta egiteagatik Bilbon

Atxuri auzoan 2019ko azaroaren 5ean Voxen kontra egin zuten bederatzi pertsonaren kontrako epaia iritsi da. Akusatuek ez dute espetxean sartu beharko.


2025-02-17 | Axier Lopez
Itziarren semea?

Ia mende batez, Euskal Herrian ez da belaunaldirik tortura ezagutu ez duenik. 1960tik 5.379 lagun dira ofizialki, baina askoz gehiago dira, publikoki torturatu gisa agertzeak min egiten duelako oraindik ere. Eta seguruenik, oinarri-oinarrian ez delako ezer aldatu. Polizia... [+]


Eneko Anduezak PSE-EEko idazkari nagusi izaten jarraituko du

PSE-EEren zuzendaritza berriak alderdikideen %95en onespena jaso du. Anduezak proposatutako Batzorde Exekutiboan aurreko 26 kideetatik zortzi aurpegi berri daude soilik.


Europak toki bat aldarrikatu nahi du Ukrainako bake negoziaketan, AEBen bazterketaren aurrean

Macronek egindako deiari erantzunez, NATOko eta Europako agintariak Parisen elkartuko dira astelehen honetan, AEBek eta Errusiak iragarri ostean Ukrainako gerra amaitzeko elkarrizketei heltzekotan direla. Europak diru asko xahutu du Ukraina laguntzen, eta gerra amai dezakeen... [+]


Erantzukizun publikoak hartzea eskatu dute Euskal Herriko Torturatuen Sarearen aurkezpenean

Torturak jasan dituzten 900 lagun bildu dira Donostian Euskal Herriko Torturatuen Sarea aurkezteko, otsailaren 15ean. Ekimenak torturatuen bozgorailu izan nahi du, eta oraindik torturen berri eman ez duten herritarrak sarera batzera animatu dituzte. Eusko Jaurlaritzari eta... [+]


Labrazaren defentsan
"(Oiongo osoko bilkuraren) helburua argia da, legez legitimatzea tramitazioan irregulartasun nabarmenak dituzten megaproiektu energetikoak"

Joan den asteazkenean egun gogorra eta desatsegina bizi izan genuen, ez bakarrik Labrazarentzat, baita zentral eoliko,... [+]


Gazteen arteko genero arrakalak gora egin du kokapen politikoari dagokionez

Azken hogei urteetako gazteen kokapen politikoa izan dute aztergai The Economisten. Europan 18-29 urte arteko gizonak emakumeak baino posizio kontserbadoreagoetan kokatzen dira. 


Gasteiz inguruan Vitoria Solar 1 eta 2 parke fotovoltaikoak eraikitzea onartu du Eusko Jaurlaritzak

Parke bakoitzak hirurogei hektarea izango ditu, eta 32 milioi euroko aurrekontua du proiektuak. Ingurumen eta baimen teknikoak berretsita, egitasmoari hirigintza baimena baino ez zaio falta eraikitzeari ekiteko.

 


Industriaren etorkizunaren aldeko manifestazioak milaka lagun batu ditu Iruñean

Arriskuan dauden BSH, Sunsundegui, Nano Automotive, Siemens Gamesa, Tenerias Omega, Tasubinsa eta Volkswagen enpresetako langile batzordeek haien egonezina azaldu dute eta Nafarroako Gobernuari "benetan bermatzailea den legeria bat artikulatzea" eskatu diote.


Tentsio betean, preso truke berria egin dute Israelek eta Hamasek

Su-etena hitzartu eta hilabete bete denean, lehen faserako adostutako 33 bahituetatik 25 askatu ditu Hamasek. Israelek, berriz, 985 preso utzi ditu aske. Bigarren fasea martxoaren 2an da indarrean sartzekoa, baina bi aldeek jarraitu beharreko urratsak zehazteko daude... [+]


Analisia
Nostalgiari ‘sold out’

Gauzak ez dira izatez errazak, eta, izango da batagatik edo besteagatik, baina, azken boladan, mingainari behar baino gehiagotan egin diot kosk bi kontu hauengatik: sold out-aren kultura eta FOMOa –azken hori agian azaldu behar da, ez baita hainbestetan esana: esperientzia... [+]


Zedarriak Foroari erantzuna
Defentsan inbertitzea

Zedarriak Foroak Euskadi eta Europar Batasuna, oparotasunaren eta lehiakortasunaren patu partekatua txostena aurkeztu zuen urtarrilaren erdialdean. Bertan, EAErako gomendioak jasotzen dira, Draghik eta Lettak Europako Batasunerako aurkeztu dituzten txostenak erreferentziatzat... [+]


Eguneraketa berriak daude