Pedro Ibarra "Langile magimenduaren sakabanaketa azken hamar urteetan gertatu da»
Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea da gaur egun Pedro Ibarra; duela hilabete batzu aurkeztu zuen Informazio-Zientzien Fakultatean bere doktorego-tesia: «Langile Mugimendua Bizkaian 1967-77 hamarkadan»; lehenagotik ere ezagutzen dugunok badakigu, hala-ere, irakaslea baino lehen abokatua izan dela Periko, langileen abokatua, Bilboko Agirre kalean zeukaten bulego hartan; 1970eko abenduan, Burgosko prozesu ezagunean ere izan zen, beste batzuren artean, bete abokatu bilbotar bat lagun zuela: Etxebarrieta, Txabiren anaia.
Franco hil zenetik hamar urte igaro direla gogoraraziz, orain zenbait kontzeptutan urruna den 1975 hura burura ekarri eta berehala kontatu digu orduko bi historia: "Bai, urte horretan etorri zitzaizkigun etxera, goizaldeko bostetan edo, bost tipo paisanoz, ohizko bikoteekin eta, badakizu, eta metrailetak eta pistolak eskuan, eta tiroka, ni harrapatu eta arrastaka eskilaretatik behera jeitsi eta kotxe batean sartu nahian; nire etxekoak itzartu ziren, eta haien kontra hasi, eta ez zuten lortu ni eramaterik. Gau berean tiroz josi zuten Agirre kaleko gure bulegoa". Francoren heriotzaren eguna oroitzeko ere motibo berezia du Perikok: "Urte hartan prozesaturik nengoen TOP delakoan, eta juizio eguna jarri zidaten, noizko eta azaroaren 20rako, pentsa! Orduan gertatu zenaz, noski, ez zen juiziorik izan... eta gaur arte!"
Perikok ofizioz lortu du seguruen hitzegiteko duen erraztasun hori, eta gauza da orduak eta orduak modu alai eta entretenigarriz pasarteak eta anekdotan kontatzen irauteko. Baina elkarrizketaren gaiaz, langile-mugimenduaz, lehen galderak egin dizkiogunean, bere hitzjarioa moztu eta erantzunak askoz neurtuagoak dira. Bizkaiko langile-mugimenduaz hitzegin digu, hauxe baita hoberen ezagutzen duena.
Elkarrizketa honetan batez ere «transizio politikoa» deitu izan den azken 10 urteen bitartea interesatzen zaigu, baina has gaitezen lehenagotik.
Erakunde honek iraun egin zuen Bandas lantegiko greba famatua gertatu arte (1966eko azaroa-1967ko maiatza); orduan, PC joan zen organizazioaz jabetuz eta beste zenbaitek aldegin zuen: ELA, USO, HOACekoak... utzi egin zuten Batzordea.
Zergatik gertatzen da, beraz, lehen esperientzia baterakoi horren porrota? Bi faktore ematen dira: lehena, errepresioa, 1967ko maiatzean «estado de excepcion» delakoa ezartzen da Bizkaian, greba mozteko; Gobernua konturatu da erakunde hori oso arriskutsua dela, eta ez du gehiago onartuko: bigarren faktorea, PCren hegemonia eta, ondorioz, beste erakundeen kanporaketa.
Bestalde. LAB sortzen da sindikatu herri bezala. Eta nik egiten dudan galdera hauxe da: nahitaezkoa zen sakabanaketa hura? Egia esan, garai hartako programak aztertzen badituzu, LAB, CECO, USO eta beste independiente abertzale batzurenak, asmoak oso antzekoak dira... Eta jende hori erakunde batean bilduaz, orduko talderik indartsuena izan zatekeen. Egia da, bai, LAB-en asmoa langileak Euskal Herri mailan antolatzea zela, eta CECO barruan, adibidez, nagusi zen EMKren helburua CCOOrekin batasuna lortzea zela... Baina CECOk nahiko autonomia ere bazuen...
Eta Koordinadora horren garaian ematen dira burruka inportanteak, oso zabalak... Baina hala ere pikutara doa. Zergatik? Bi faktore: lehena, sindikatuen jokabidea dela medio, eta bigarren, nire ustez 1976 hartan langilegoaren artean ere nolabaiteko nekadura nabaritu zelako; eta hau esplikatzeko: Franco bizi zen garaian, asanbladak eta koordinadorak bultzatzen ziren, beste antolaketa-modurik ez zegoelako; baina orain, sindikatuak agertu dira, eta langileak hasi dira horietan afiliatzen, eta neurri batean ardurak delegatzen...
Bigarren fasea, 1970ko gabonetan. Burgosko prozesuan: hor gertatzen da langile mugimenduaren eta mugimendu abertzalearen elkartasun puntu gorena. Horrek eragin bat izan zuen sindikatuetan ere: CCOOren programan, adibidez, autodeterminazio-eskubidea txertatzen da.
Hirugarren fase bat, 1970-74 urteetan: hazkunde hori nolabait gelditu egin da: ETA barruan krisi gogor bat dago. ETA-VIko jendea aparte gelditu da eta hori da batez ere langile-mugimenduan ari zena. Eraberean, UGT eta beste sindikatuak indartuz joan dira... Gauza da 1974ean LAB sindikatu abertzalea sortzen denean.... gutxiengo bezala finkatzen dela. Hori 1977ko afiliazio-tasetan eta gero hauteskunde sindikaletan ere nabarituko da.
Galdera hor zera da: norainoko eragina izan zuen ETAk 1970-74 urteetan nozitutako krisiak prozesu hori geldiaraztean?
Bestalde, ELAren arrakasta ezagutuko dugu gero. 1977-79 urteetan, baina arrakasta horren arrazoiak nire ustez, bere sindikalismoan aurkitu behar dira: zerbitzu-sindikalismoa praktikatzen du. Europako erara...
UGTri gertatzen zitzaion, hala ere, PSOEri oso lotuta agertu dela beti, eta PSOEk atzerrian zuen zuzendaritza, zahar fosil haiena, ez zen ezertaz enteratzen. Baina 1973ean, Suresnes-eko Kongresuan, zuzendaritza berria sartzen denean, hor hasten dute UGT indartzeko operazioa.
Eta oso kontutan hartu transizioak abantailak eman dizkiola: beste sindikatu guztiak ilegalak eta erreprimituak zirenean, 1976 urtean, UGTk Madrilen egin zuen bere Kongresua, eta Gobernuak onartu eta erraztu egin zuen hori. Hurrengo urtean oraindik, 1977ko martxoan, poliziak deuseztatu zuen CCOOen Kongresua Leioan.
Laburtuz, 1962tik 1977ra, Bizkaian bederen, langile-mugimendua izan zen burruken eta mobilizazioen protagonista; bitarte horretako dokumentazioa aztertzen baduzu, ikus dezakezu bai Euskal Gobernuak berak atzerrian argitaratzen zuen «Euzko Dela»n ere %50 edo gehiago, langileei buruzko berriak zirela. Baina 1977tik plazaratzen dira galdera kezkagarriak: «europear» bihurtzen ari da gure langile-mugimendua? Kontutan hartu behar, alde batetik, Europan 1945etik gaur arte langileriak duen jokabidea; eta bestetik langabeziaren hedadura, eta horrek zabaldu duen insolidaritatea...
Bistan da ez direla momentu onak langile mugimenduarentzat; eta Periko Ibarraren gogoan ere nabaritzen da kezka hori. Nolanahi ere, nabaritzen dira tartean hainbat lantegitako barrukak: egunotan Magefesako langileenak. Lehenago Olarra, Nervacero, Euskalduna, eta beste asko izan ziren, erresistentzia-kate oso bat luzatuz. Fabrikaz-fabrika, edonola ere, sakabanaketak irauten duelarik.
Filadelfia (AEB), 1838ko uztailaren 11. John Wanamaker jaio zen, gerora marketinaren alorrean eragin handia izango zuen enpresaria. Koinatuarekin batera hasi zen merkataritza eremuan lanean, 22 urte zituela. Biek denda bat ireki zuten orduan; eta negozioa pixkanaka hazten joan... [+]
Amazonia, 1928. Ford automobil konpainiak Fordlandia izeneko herria eraiki zuen oihanean, Amazonasen ibaiadar Tapajosen ertzean.
Londres, XVII. mendea. Hiriko artxiboetako dokumentu kriminaletan loari buruzko hainbat erreferentzia jaso zituzten; “lehen loaldia” eta “bigarren loaldia” aipatzen zituzten, baita tarteko esna-aldian egiten zutena deskribatu ere.
Geologia hitza etzun eta milioika urtetan sortutako paisaiak irudikatzen ditugu sarritan. Baina gizakiak urte gutxitan egindakoak ere asko dira, eta Meatzaldea da horren adibide bikaina.
Jeronimo Aiantz Gendulaingo margolari, kosmografo eta militarrak XVI. mendean meatzeetako ur filtrazioak konpontzeko lurrun makina asmatu zuen.
Koldo Mitxelena Kulturunean erakusketa zabal bat dago ikusgai Donostiako familia entzutetsuenetako bateko kideek ateratako argazkiekin: Aurrera eginez deitu diote. José Brunet Berminghamek XIX. mendearen azken herenean ateratako dozenaka argazkiz dago osatuta eta benetako... [+]
New York, 1890eko martxoaren 6a. Amerikako Aklimatazio Elkarteko kideek, Eugene Schieffelin presidentea buru zutela, 60 arabazozo askatu zituzten Central Parken, hiriaren bihotzean. Egun espezie horretako 200 milioi ale bizi dira Ipar Amerika osoan.
Santurtziko Butano enpresako biltegian leherketa izugarri batek inguruko etxe ugari kaltetu eta milaka lagun herritik ihes egitera eraman zituen 1967ko urtarrilaren 17an. Istripu haren ondorio sozial eta emozionalak ez dira desagertu, gaur egun arte marraztu daitekeen sekuentzia... [+]
Bizkaiko Aldundiak egindako ikerketa batek agerian utzi du berriz ere ekonomiako sektoreen artean dauden genero diferentziak. Industriaren alorrean %18,2 baino ez dira lan egiten duten emakumeak. Aldiz, orokorrean, beste sektore feminizatu batzuetan baino soldata hobeak daude... [+]
Tesia egiten ari zela izan zuen estreinako aldiz Bilboko etxola-auzoen berri Iñigo López Simón historialariak. Tesia, baina, beste zerbaiti buruzkoa zen, eta azaletik baizik ez zuen landu gai deskubritu berria. Orain, Tene Mujika bekari esker kaleratu du... [+]
Bilbo, 1857. Banco de Bilbao sortu zen; akziodun nabarmenen artean Ybarra familia zegoen. 1902an Bizkaiko Labe Garaiak abian jarri zirenean ybarratarrak ere tartean ziren. Bilbo edota Getxoko alkate izan ziren, Bizkaian nahiz Madrilen diputatu. Sendiaren Sevillako adarra itsas... [+]
Akisgran, 1850. Paul Reuter alemaniar enpresariak telegrafo linea bat jarri zuen abian, teknologia berri horren bidez berriak askoz azkarrago hedatzen zirela eta berriak inork baino lehenago jasotzea negozio probetxugarria zela jabetuta.
Azken asteotan, AEBetan poliziak pertsona beltz bat hil ostean sorturiko mobilizazio herrikoia bizitzen ari gara. Arrazismoaren aurkako manifestazioen ondoren, arraza beltzeko pertsonen esklabotzaren eta trafikoaren protagonista izan ziren pertsonaiei eskainitako estatuak... [+]
Hankaz gora jarri zaigu mundu borobil hau eta erantzun bila gabiltza edonon, larrialdi sanitarioari, egoera ekologiko jasanezinari eta ekonomia globalaren kolapsoari ezin neurria hartu. Nola iritsi gara honaino? Atzera begira, jabetu gara egungo sistemaren errak engainu... [+]