Jose Elorriaga: «Gerran epairik gabe hiltzen dute jendea»


2021eko uztailaren 23an
Jose Elorriagarekin elkarrizketan.
Bi zigarturekin mintzatu gara
Jose Elorriaga: «Gerran epairik gabe hiltzen dute jendea»
Heriotz zigorra ezarri dieten guztiak gero ez dituzte hil. Baditugu gure artean zorte horren lekuko direnak. Paretaren kontra hiltzeko gertatu eta orain pasarte haiek kontatu dizkigutenak. Jose Elorriaga, El Duesoko espetxean 1937.ean kartzelaratua eta bi urte beranduago indultatua, gerra bateko heriotz zigorra. Izko de la Iglesia. Burgoseko prozesuan heriotzarekin zigortu eta hilabete bat geroago indultatua, pake une batetako heriotz zigorra. Jose Elorriagak Bilboko kale nagusi batetako bere etxean egin digu ongi etorria. Despatxua serioa eta zaharra da, baina ez dago inolako gerrako oroimen edo argazkirik. Familiako argazkiak eta Sabino Arana dira nagusi. Elorriaga 27 urtetako Etxebarriko alkatea zen gerra hasi zenean. PNV-ko alderdikide izanik ejerzitoan sartu eta komisario politikoaren lanak bete zituen. Gartzelaratu arte noski.
ARGIA.–Nola egin zintuzten preso Santoñan?
JOSE ELORRIAGA.–Guk italiarrekin paktu bat sinatu genuen. Partiduak Bilbo galdu ondoren. Santander eta Asturiasera joan behar ez zela erabaki zuen. Paktu honen arauera gu Santoñan itxi ginen eta hitzarmenduta geneukan ejerzituko ofizialitate eta ordezkari politikoak untzi berezi bat zuetan kanpora irtengo ginela. Baina. benetako ordua iritxi zenean, italiarrek ez ziguten Laredotik irteten utzi eta Santoñara bueltatu behar izan genuen.
A.–Italiarrek; heuren hitza jan zuten beraz?
J.E.–Hori da, azken orduan ez ziguten irteten utzi, honekin seguruen non egongo ginen pentsatu behar genuen eta El Duesoko espetxea bururatu zitzaigun. Bai. gu geu sartu ginen beraz presondegira. Kontu hau. han 1937.eko abuztuaren 28 inguruan zen eta italiarren babesean espainol takziosoengandik urrun geundela uste genuen. Baina italiarrak irailaren 4an Joan egin ziren eta espainolen eskutan utzi gintuzten.
Historia aurrera doan ahala begiak biziagotu egiten zaizkio. Zigarroa patxada geldoagoaz erretzen du eta pasarteak zehatz gogoratzeko («galdu dut bai memoria asko baina...») semeen ezkontzako argazki gaineko punto fijo batetara begiratzen du.
J.E. Noski salbatu nintzela. Irailaren 5ean penalean epaiak egiten hasi zirenean guri deklarazio bat sinatzeko eskatzen ziguten. Honen arauera, modu oso sumario batez, juzkatzeko. 25eko taldeetan «epaitzen» gintuzten eta ez genuen defendatzailea ere ezagutzen. Nik gezurra esan nuen, ez nuen esan komisarioa nintzenik baina hala ere heriotz zigorra ezarri zidaten Ajuriagerra. Joseba Rezola eta beste batzurekin batera. Eta honela 2 urte eta piku egon ginen heriotz zigorrarekm.
A.–Eta bi urte horietan zer egiten zenuten heriotz zigorra aurrez-aurre eukita?
J. E.–Une haietan garrantzitsuena batera egotea zen. Bakarrik egonez gero burua galtzen da, baina taldean, gu geunden modura, elkarranimatu egiten ginen. Beldurra noski bageneukala, hori guztok, batez ere ejekuzioak egiten ziren egunetan edo zeldetatik Jendea ateratzen entzuten genuenean... baina... aurrera egin behar. Irakurri egiten genuen apur bat, idatzi... eta batez ere hitzegin. Dena dela. hori bai, inportanteena elkarrekin egotea zen eta f'amilia ikustea.
Gartzelen arteko desberdintasunak aipatzen dizkigu. Eraikuntzaz penal eta egokitutako espetxe zirenen arteko diferentziak. Leku bakoitzean elkarbizitze estu eta jarraietik deribatzen ziren tensioak.
J.E.– Elkarrekin egotea euskarri zen modura biolentoa ere bazen zenbait unetan. Momentu horietan bakoitzaren izakera gordinik irteten da azalera eta ez da erraza. Dena den ez genuen erriertarik egiten, ez zuen merezi edozein unetan paretaren kontra eraman gintzatekela genekienean.
A.–Eta zuetariko bat-eramaten zutenean?
J.E.–Oso gogorra zen hori, gogorrena. Are gehiago txibatoen bidez jakin eta guk geuk esan behar genionean gauean bera eramango zutela. Gertatu zitzaidan behin hori bera. Lekeitiar bati esan behar izan nion iritxi zela bere gaua. Oso, oso zen biolentoa. Baina osotasunez, burua goian, erantzuten zuen jendeak. Lehenengo eskopetazoa bai, noski zela inpaktantea baina gero papel eta boligraf'oa eskatu, idatzi eta besarkada batez agurtzen ziren. Horretan tipo oso koldartsuak bezala gelditu ginen f'akziosoen aurrean.
Hitz hanek esaten dituenean aulkian bertan tentatu egiten da eta bakarra puztu egiten du instintiboki. Momentu harro honeta, baliatzen gara orain berrezarri den gerra garaiko heriotz zigorraz galdetzeko.
J.E.– Hori ez, heriotz zigorrik ez. Gerra denboran? zenbait kasutan esplikagarria izan daiteke, baina ez dago ipini beharrik zeren eta gerran edonork hiltzen bait du etsaia inolako epairen beharrik gabe.
Zigarroa amoitu baio eta begiratu egin digu. Bilatzen genuena ea argitu digun galdetuaz eramaten gaitu aterantz eta baietz diotsagu, testimonio balidoa dela. Esperientzia gogor baten testimonioa.
24,25,26

GaiezGizarteaHistoriaEspainiako
GaiezGizarteaJustizia
PertsonaiazELORRIAGA2

Azkenak
Donostiako metroko Mirakontxa-Easo zatiaren lanek %164ko gainkostua dutela salatu dute

Satorralaia plataformak eman du gainkostuaren berri, informazioa Jaurlaritzari eskatutako txosten batetik aterata. Donostiako metroaren Mirakontxa-Easo zatiaren lanak 53 milioi eurotan esleitu ziren, eta egungo aurrekontua 139,4 milioi eurokoa da. Donostiako metro-pasantearen... [+]


Haur miopeen gorakada handia, kezka iturri: “Kanpoan jolastea oso inportantea da”

Miopia gero eta gehiago eta gero eta lehenago ari da garatzen, eta horren arriskua da dioptriak gehitzen joatea eta helduaroan begiari lotutako hainbat gaitz izateko aukerak dezente handitzea. “Eguzki-argia jasotzea inportantea da, eta denbora asko ez igarotzea oso gertu... [+]


M8an faxismoaren kontra eta aliantza feministen alde egingo du Euskal Herriko Mugimendu Feministak

Martxoaren 8an kalera ateratzera deitu ditu herritarrak mugimendu feministak, "desberdinkeriek bere horretan" dirautelako. Zapalkuntza mekanismo berriak agertu direla salatu dute, eta feminismoa "ezkerreko borroken erdigunera" eramateko beharra... [+]


M3moria Auzolana ekimena sortu dute, Martxoak 3ko grebekin loturiko objektuak eta testigantzak biltzeko

Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.


12-18 urteko ikasleak zaintzaz gogoetatzen jarri ditu Euskadiko VII. Olinpiada Filosofikoak

Une delikatua igarotzen ari den zure lagun minak Taylor Swiften kontzertura joatea proposatu dizu, baina kide zaren elkarte ekologistak elkarretaratzea deitu du, abeslariak sortuko duen kutsadura salatzeko; nora joango zara? Dilema etiko horri erantzun diote gazteek, baita... [+]


Punto de Vista: mundua pantailan ikusteko beste modu bat

Otsailaren 24tik eta martxoaren 1era bitartean, astebetez 60 lan proiektatuko dituzte Punto de Vista zinema dokumentalaren jaialdian. Hamar film luze eta zazpi labur lehiatuko dira Sail Ofizialean; tartean mundu mailako lau estreinaldi eta Maddi Barber eta Marina Lameiro... [+]


PSNk AHTaren Gasteizko lotunearen alde egin du, Ezkiokoa ez dela “bideragarria” argudiatuta

"Gasteiztik egin ezean, ez da egingo", adierazi du PSNren bozeramaile Ramón Alzorrizek. Kontra azaldu dira Geroa Bai, UPN eta PP.


CAFek Jerusalemgo tranbiaren proiektua utz dezala eskatzeko manifestaziora deitu du BDZk

Larunbatean egindako prentsaurrekoan adierazi dute manifestazioa ekainak 14an Donostian egingo dutela. 130 kolektibo, alderdi politiko eta sindikatu batu zaizkie eta "atxikimendu kanpaina oraindik zabalik dagoela" gogorarazi dute.


Famili'on egonaldi ibiltaria aurkeztu dute lehendabizikoz Baionan

Plazara, AEK, Uda Leku, Dindaia eta Ebete antolakundeak Baionan elkartu dira Famili'on egonaldi ibiltariaren lehen edizioa aurkezteko. Hizkuntza mailaren arabera eskaintza bat edo beste egongo da eta haur zein gurasoentzat izango da udaberrian.


Hamahiru urte eta erdiko kartzela zigorra ezarri diote Mario López Gernikako saskibaloi entrenatzaileari

Neska adingabeari sexu abusuak era jarraituan egin zizkiola frogatutzat jo du Bizkaiko Lurralde Auzitegiak.


25 urtez 300 haur bortxatu zituela aitortu duen zirujauaren aurkako epaiketa hasi da Frantzian

1989tik 2014ra, Frantzia mendebaldeko hainbat ospitaletan egindako erasoengatik epaituko dute. 74 urte ditu Joel Le Scouarnec zirujau ohiak, eta espetxean dago beste lau sexu eraso kasurengatik.


2025-02-25 | Angula Berria
Iratxe Sorzabal preso politikoaren absoluzioa eskatu dute Irunen

Iratxeren Bidasoaldeko Lagunak ekimenak deituta, dozenaka lagun kalera atera ziren atzo Iratxe Sorzabal preso politiko irundarraren absoluzioa eskatzeko eta behingoz etxera ekartzeko, torturak salatzeaz gain.


Paxkal Indo
“Apaizek jipoitzeko beldurrez, isiltasunak sekulako lekua zuen Betharramen”

Azken asteetan François Bayrou Frantziako lehen ministroaren harira ezaguna egin bada ere, aspalditik dira albiste Betharram eskola katolikoko apaizen gehiegikeriak. Lau urtez barnetegian ikasle izan zen Paxkal Indo lapurtarrarak Euskal Irratiaki adierazi eta ARGIAk... [+]


Hasi da AEBetako Greenpeace desagerrarazi dezakeen epaiketa

Greenpeaceko kideak Dakota Acces oliobidearen aurka protesta egiteagatik auzipetu dituzte eta astelehenean aztertu du salaketa Dakotako auzitegiak. AEBko Greenpeacek gaiaren inguruan jasango duen bigarren epaiketa izango da, lehenengo kasua epaile federal batek bota zuen atzera... [+]


2025-02-25 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Txinako Alderdi Komunista eta enpresa pribatu erraldoiak: tolerantziatik lankidetza goxora?

Otsailaren 17an Txinako Alderdi Komunistaren arduradun gorenak bildu ziren bertako enpresa pribatu handienen zuzendari nagusiekin. Ez da ohikoa aldi eta areto berberean Huawei, BYD, New Hope, Tencent, SWSC, Yushu, Xiaomi edo DeepSeek bezalako konpainien nagusi gorenak bilduta... [+]


Eguneraketa berriak daude