«Bistan da ETBn hizkuntz eredua birplanteatu nahi dutela»
"Euskal Telebista eta euskararen arazoa" tituluaz, Lizentziatura-tesina aurkeztu berria du Joan Mari Torrealdaik Informazio-Zientzien Fakultatean, ETBren nondik-norakoa sakonki aztertu du Torrealdaik bere ikerlan honetan; egun batetik besterako arduradunen deklarazio aldakorrak baino urrunago joan eta. metodologia zientifikoa erabiliz, dokumentazio-iturrietara jo du: egunkari eta aldakarietako 438 artikulu; Eusko Jaurlaritzako' Eusko Legebiltzarreko, ETB eta Administrazio Batzordeko dokumentazio, baita Herri Erakundeen eta zenbait inplikaturen artxibategiak ere arakatu ditu. Ramon Labaien Kultur Sailburu ohiarenak, kasu. Bibliografan soilik 40 orrialde eskaintzen dituen lan honek, ondorio ongi finkatuak ematen dizkigu ETBren ibilbideaz eta geroaz.
Tesina Unibertsitalean aurkeztu nuen egun berean izan genuen egilearekin elkarrizketa hau egiteko aukera.
ARGIA.– ETBn oraintsu gertatu diren arduradun aldaketak, eta arduradun berrien jarrerak berriro plazaratu dituzte zalantzak ETBren etorkizunaz. Egia esan, zuzendari berriaren, Gorardoren, deklarazio kontrajarriak irakurriz eta, batek ez daki sarritan zer pentsa. Posible ote da guzti hori baino sakonago joan, eta ETBren norabidea aztertzea? Nola burutu duzu zeuk azterketa hori?
Joan Mari Torrealdai.–Nire azterketaren gaia euskarazko Telebista Euskal Telebista da. Bainan honen azterketa zientifikoa burutzeko, beharrezkoa da, elementu bakoitza bere soilean eta aparte aztertu beharrean. batasun bezala hartzea. Ez da, beraz, komunikazio-azterketa soila; ez da hizkuntza analisi soila ere. Beraz. ETBren projektua dago alde batetik, agintaritzaren projektua, eta bestetik gizarte-indarren jarrera. Eta juxtu juxtu hortxe kokatzen dugu gure lana.
A.–Has gaitezen, puntuz-puntu azterketa horren emaitzak eskaintzen. Zein izan da ETBren sorrera-projektua?
J.M.T.–Eusko Jaurlaritzaren jatorrizko projektua horrela laburtzen da:
a) Eusko Jaurlaritzaren komunikazio-programaren zati bat baino ez da ETB; honi gehitzen zitzaion beste telebista-kanaletan ere euskararen presentzia lortzea, eta, batez ere, hirugarren telebista-kanala lortzea, 1980-84 eperako Gobernuaren Egitamuan b) ETB eraikitzeko laugarren kanal aukeratu zen, Autonomi Estatutuaren 19. Artikuluan oinarrituz eta titulartasun euskalduna emanez, eta horrela jokatzeko arrazoiak politikoak izan ziren batetik (Madrilekin negoziaketa zaila, euskal komunikabideen azpiegitura lortzea), eta linguistikoak bestetik (ETB, euskararen sendapen-tresna bilakatzea).
c) Euskara eta ETB estrukturalki lotuak agertzen dira, telebista euskalduna da jabegoz eta hizkuntzaz, eta erdara sartzea, mugatua izan bada ere. Erdaldungoari egindako kontzesio probisional bezala aurkeztu da, hirugarren kanala lortu bitartean.
d) ETB telebista osoa da, arrunta, eta ez alternatiboa, ez edukazionala ezta folklorikoa; azken hautapen honen funtsa soziolinguistikoa da: euskararen normalizazioak behar duena zera da, euskarak telebistaren funtzioak oro betetzea, telebistako arlo, arazo eta gai guztiak euskarak okupatzea.
Azken batean, eztabaida honen kokaleku egokia "Euskara eta gizartea" da. ETBk bere egiazko eraginagatik baino areago balio du bere sinbolismoan; aldekoentzat zein kontrakoentzat, euskararen gizarte-presentzia eta modernotasuna sinbolizatzen du ETBk. Ideologia erdarazale bezala defini genezakeen korronte horretan, linea diferenteak daude. Batzuk funtzio identifikatzailea bera ere ukatzen diote euskarari: "euskarak ez gaitu egiten euskaldun, erdara ere Euskal Herrikoa da". Beste batzuk, ordea, funtzio pragmatikoa ukatzen diote euskarari: ez diote kapazitaterik aitortzen gaurko komunikazio-tresna izateko.
Audientzian bere burua justifikatzea telebista komertzialen jokamoldea da, ETB aldiz euskararen normalizazioaren funtzioan dago. Nik uste ekologia informatiboaren kontzeptua dela giltzarria arazo honetan, diskriminazioaren antidotoa delako, hain zuzen ere.
Hauen deklarazioetan agertu den hizkuntza hauxe da: "es un medio que debe respetar y reflejar la puralidad de la comunidad a la que sirve" ("El Correo Español", iraila 26). "Hay que tener en cuenta la importancia de un colectivo de este país que desconoce el euskara y evitar que de ahí partan rechazos" (ib.). "Introducir elementos de flexibilidad". Begien bistan da ba, ETBren hizkuntz ereduaren birplanteaketaren aurrean gaudela.
Baina ETBri begiratuz, hoberenak erakusteko dago. Gaur gaurkoz bere prozesuaren erdibidean dago, eta biderdian geldituko da hazkuntza moztuez gero. Gaur egun informatzaile eta itzultzaile da gehienbat ETB. Ekoizpen propioa, produkzio propioa egin beharrean dago. Telebista gaztea da ETB, mamitu gabekoa; jaioberria, esateko.
Zaila da, kondizio hauetan, behin betiko eritzirik ematea, batez ere bere egiazko tamaina emateko daukanean. Tamaina hori barne produkzioak erakutsi behar du. Orduan egin ahalko da ETBren kultur politikaren balorapen orokorra. Oraingoz egin dezakeguna da gogoratu eta azpimarratu Miramon gabe Iurretak ez duela gizarte-legitimaziorik luzarora: ez politikorik, ez kulturazkorik, ez eta linguistikorik.
Tesinaren edukiaren laburpen estua diren deklarazio hauetan utzi beharko dugu oraingoz hau, Agian Juan Mari Torrealdairen azterlana liburu bezala argiatraturik ikusiko dugun artean. Behintzat dudarik ez dago, gaurko euskal gizartearen eztabaidagune erdi-erdian kokatu behar dugula Torrealdairen lana.
Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]
María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.
Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.
Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]
Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.
---------------------------------------------
Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]
.jpeg)
Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]
Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.
Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]
Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.
Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]
Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.
Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]
Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.