A.N.C.ko Eleonor Nanhiyle-rekin, Bilbon eta Afrikaz
«Orain ofentsibara jokatu beharra dago»
Eleonor Kanhiyle A.N.C. African National Congress-eko militantea Euskadira etorri zaigu, Hegoafrikako herriak inoiz baino beharrezkoagoa duen solidaritatea euskaldunoi ere galdetzera. ARGIAk ere entrebista egin nahi izan dio. Elkartasunaren hariak pazientziaz elkar lotzen dira.
Eleonor-ek Bilbon hartu gaitu, bera dagoen hotelean. Jazkera erraza du, pertsonalitate polita. Eskuak sekuritatez mogitzen ditu. Agradablea da, barre egiteko laguna. Baina hori gero ageri da, entrebista denboran serio mintzo bait da, hango egoeraren larritasunak irribarrerako apenas lekurik uzten duelako.
Bi orduz izanak gara berarekin. Galde-erantzunak, txit laburturik, honakoxe hauexrek.
ARGIA.–Zertan zaudete, orain, Hegoafrikan?
Eleonor.–Gobernuak emerjentzia estatua deklaratu du, eta Batasun Fronteko buruzagiak eta ANC-koak detenitu dituzte. Guk aurren-aurrena eskatzen duguna gure preso guztien askatzea du; Nelson Mandela eta beste guztiak kaleratu daitezen.
A.– Hori izango da zure kanpainiaren helburua...
E.–Bai noski. Hori eta hegoaldeko Afrikako gainontzeko estatuen situazioa ere bai: Hegoafrikak «fronte-lerro»ko estatuen mugetatik tropak etxeratu ditzala. Izan ere hango prozesuak bata bestearekin oso lotuta daude. Angola bakean utzi dezaten oso da inportantea, eta Namibiak independentzia iritsi dezan.
A.–Zuek borroka armatua egiten duzue ezta?
E.– Bai. Hegoafrikako herriak borroka armatua egiten du. Eskubide minimoen alde. «Pertsona batek, boto bat» eskubidearen alde.
A.–Hortaz zuen erreibindikapenak nahiko minimoak dira.
E.–Funtsean Freedom Charterean («Askatasunaren Agiri»an) biltzen diren erreibindikapenak ditugu.
Charter hori ANC-k sortu zen urte berean bereganatu zuen, 1912an. «Herriak gobernatuko du», "ez da arraza diferentzia politikorik izango", eta horrelako prinizipioak biltzen ditu agiriak.
A.– Zenbat txuri, zenbat beltz zarete zure herrian?
E.–Oraintxe badira lau milioi t'erdi txuri, boterean direnak, eta hogeitabi milioi beltz, bat ere eskubiderik ez dutenak. Inportantea da esatea, hogeitabi milioi horiek, populazioaren gehiengoa osatzen duten horiek, Hegoafrikako lurren %13an bizi direla, eta lur horiek Hegoafrikako alperrenak direla.
A.– Gogor izango da hango bizimodua.
E.–Bai, jende hori konzentrazio kanpotan bildurik dago, esate baterako... Haurretan, por ejenplo, jaiotako bost bakoitzetik bat hil egiten da. Eta gobernuak lurralde horietara kontseilari batzuk igorri ditu, talde armatu batzuk erabiltzen dituztenak, jendea kontrolatuta edukitzeko.
A–Borroka armatuaren zerara itzuliaz, noiztik egiten duzue?
E. - 1961etik, orduan errepresioa arras gogortu zen (urte hartan Shapervilleko triskantza burutu zuten arrazistek) eta ANC-k borroka armatuari ekin zion.
A.–Orain dela gutxi etapa berri bati ekin diozue, aditu dugunez.
E. Etapa berri bat? Bueno, gertatzen dena zera da, kalean, hiletetan, nonnahi, jendea akabutzen digutela, orduan orain arte interes ekonomikoak kolpatu ditugu, zentral nuklearrak, eta abar, orduan momentu bat iritsi da, non, bueno, esan dugu, honaino bale, hemendik aurrera geuk ere joko dugu bada, haiek ere zeratuko dira, eta hala da, batipat helburutzat poliziaren komisaldegiak eta gobernuak igorritako lehen esan ditudan kontseilari moduko horiek hartzen direlarik.
A.– Zer zarete, erakunde politiko-militar bat, edo...?
E.–Guk borroka armatua egiten dugu–bueno, nik ez dut inoiz ezer egin, baina guk borroka armatua egiten dugu. Orain, operazio militarretarako jende bat badago. Umkhonto we sizwe ( Nazioaren lantza, itzuli da hemen) izeneko taldean. ANC-ko partuide dira, baina horiek ekintzak egiten dituzte.
A.–Partidua erabat ilegala izango da noski.
E. Bai, bai, denak ilegalak.
A.– Partidu legalik al dago... beltzetan esan nahi dut?
E.– Bai, badago. United Democratic Front legala da, bertan bostehun baino gehiago erakunde bildu da. Funtsean ANC-ren puntu edo ardatz berdinekin funtzionatzen dute: «pertsona bat, boto bat» etab. Baina haiek berriak dira, 1 983an sortu bait ziren, eta legalak dira. Gugandik erabat aparte dira.
A.–Namibiako SWAPO-rekin zein hartu-emanak dituzue?
E.–Onak, hartu-eman onak.
A.–Batera ekintzarik egin al duzue?
E.–Ez zait iruditzen. Baseak eta guzti aparte ditugu. Etsai bat bera dugu, hori bai, horrek batzen gaitu.
A.–Hegoafrika barruan ere, etsai bat duzue, baina, bat eginda borrokatzen al duzue? Nazio taldeez, etabarrez hitz egizu zerbait.
E.– Hegoafrikako gobernuari diferentzietan sakontzea interesatzen zaio, eta guri berriz bat egitea, ahal dugun gauzetan. Bat baldin bagara etsaiari jotzen ahal diogu, zati eginda ezin genezake. Hori gobernuak badaki, eta beltzak bantustanetan sartuta edukitzen gaituzte, eta indioak eta mestizoak aparteko auzoetan edukitzen dituzte. Bantustanak beltz-nazioen arabera eginik daude. Zuluak bantustan batetan daude (Kwazulu), vendak beste batetan (Bophuthatswana-n), pondak beste batetan (Transkei-n), eta abar.
A.–Zu zein naziotakoa zara?
E.–Ni zulu naiz. Orduan zu nazio batetakoa baldin bazara ezin zaitezke beste nazio batetako beste bantustan batetara pasa, baimen berezi batekin ez bazoaz behintzat. Indio auzaren batetara pasatu nahi izanez gero berriz zeresanik ez. Orduan gure borrokaren helburuetarik bat horixe da, bantustan horiek desagertu daitezen. Orain esan daiteke egindako borrokagatik bantustanetako gobernuak erabat deuseztuta daudela, ez direla esistitzen.
A.– Datu horregatik, eta beste askorengatik, Hegoafrikan iraultza lehertzeko puntuan dagoela ematen du. Ze inpresio duzue?
E.–Bai. Orain ofentsibara jokatu behar du. Hor ikusten dituzue oraingo Tatcher-en erreakzioak–eta, lehen baino askoz ere dudatiagoa agertzen du, han Inglaterran horrelakoxe anbientea nabarmentzen du. (Eleonor Londresen bizi da bere alabatxoarekin). Bestalde nire etxekoek, han bizi direnek, esan didate: "Zu pare bat urtetan hemen zara". Horrek adierazten du anbientea.
A.– Eta arrazen zera horretaz, ANC-n, zer, denetarikoak al zaudete?
E.– Horixe... Nazio eta kolore, guztietakoak ditugu. Gure batzorde ejekutiboan, esate batera, 35etik, 30 beltzak ditugu, bat txuria, bi indio eta beste bi mestizo...
A.–Beste, gauza bat. Desmond Tutu-z zer iritzia duzu?
E.–Gizon hori kasu espezial bat du, esan nahi dizut, beste horrelakorik ez dago, zeren bera bezala dabiltzan edo ibili litezkeen besteak preso egoten bait dira. Baina bera, gotzaia, munduan ezaguna, ba hori, ibili dabil. Bestela. bera borroka armatuaren kontra azaltzen du, baina aldi berean ANC apoiatzen du.
A. - «Fronte-lerro»aren estatuekin dituzuen hartu-emanetaz galdegin nahi nizun.
E.–Horiekin denekin hartu-eman diplomatikoak ditugu. Tanzania-rekin, Lesotho-rekin, Botswana-rekin, datorren urtean ez-lerrotuen bilera nagusiaspatuko den Zimbabwe-rekin, Angola eta Mozanbike-rekin. Estatu lagunak gara, ulertzen?, antzeko problemak ditugu, desarroilo problemak, inperialismo problemak...
A.–Mozanbike-rekin ere ongi, Samora Machel-ek Botharekin firmatu zuen paktua eta gero? (Gogora dezagun, lehengo urteko martxoan sinatu zutela paktu hori, eta haren arabera Hegoafrikak Mozanbike-ko MNR-ko kontrairaultzaile presuntoie -presuntoak diogu, zeren armada bait zen ekintzak bururatzen zituena– laguntza moztuko zien, baldin eta Maputo-k African National Congress-i apoio guztia kentzen bazion. Horretan gelditu ziren, eta Mozanbike-k ANC «neutralizatzeko» hartu zituen neurriak Afrikako media progresistetan oso eztabaidatuak gertatu ziren).
E.–Mozanbike-n lehenago ANC-k bazituen etxe batzuk, jende liberatuarekin lanean. 1981ean Hegoafrikak etxe horiek bonbazkatu zituen, horietako batetan hil zuten izan ere nire senarra, ANC-koa bera ere. Gero presioak segitu zuen eta paktua etorri zen. ANC-ko militante gehienak Mozanbike-tik bota zituzten, sei ordezkari bakarrik gelditu ziren. Baina paktuaz hobeto Samora Machel-i galdetu beharko zenioke.
A.–Zenbat errefuxiatu zarete?
.E.– Denetara ez nuke jakingo esaten... Lehengoan irakurri nuenez. Zanbia-n bi mila edo hiru mila baziren, ez dakit bestetan, milaka asko gara, gero berriz anitzetan errefuxiatu politikoak eta lan beharrean aldegiten dutenak bereiztea ez da erraza izaten...
Horretan edo piska bat geroxeago utzi dugu Eleonor. Afaritara zihoan lagun batzurekin, eta gauza berriak ikusiko ditu, eta sudur inguruak katu-gisa zimurtzen dizkioten irribarreak bestek ikusiko ditu; ela bere herriko hil-ala-biziko gora-beherak beste batzuri kontatuko dizkie, hala behar duelako.
P.Sastre
15-17
GaiezPolitikaNazioarteaLurraldeakAfrika
PertsonaiazKANHIYLE1
EgileezSASTRE2Politika
